Eimreiðin - 01.01.1909, Side 73

73
staðarins vildarmanna« (234) o. s. frv, Einstöku sinnum koma og
fyrir rangar orðmyndir íslenzkar, t. d. »endum« og »villiendum« f.
»öndum« og »villiöndum« (15) og »akar« f. ekur (45). En þó eru
miklu minni brögð að þessu í þessu bindi en í hinum fyrri, og staf-
setning og prófarkalestur er nú margfalt betri en áður og má heita í
góðú lagi. V. G.
EINAR HJÖRLEIFSSON: OFUREFLI. Rvík 1908.
JÓN TRAUSTI: HEIÐARBÝLIÐ I. Rvík 1908.
Aldrei fyr hafa íslenzkar bókmentir átt því láni að fagna, að tvær
jafnágætar sögur kæmu út sama árið, svo ólíkar og sérkennilegar sem
þær eru báðar, önnur um Reykjavíkurlífið og nýjar stefnur, hin um
sveitalífið upp til fjalla, eins og það hefur verið í margar aldir.
Höfundur »Ofureflis« las einusinni rit hins enska sálarrannsóknar-
félags. Hann sannfærðist þá um, að trúleysið væri dagað uppi og
orðið á eftir tímanum. Hetjan í þessari bók er Einar sjálfur, sem er
að reyna að snúa löndum sínum og fræða þá. A því vel við að
drepa hér á, að hverri niðurstöðu hæstiréttur mannkynsins, þ. e. helztu
vísindamenn og vitringar Englands og Ameríku, hefur komist í þessum
efnum. Sálarrannsóknarfélagið var stofnað 1882 af ráðaneytisforseta
A. J. Balfour, eðlisfræðingunum prófessor Balfour Stewart, Sir William
Crookes og Lord Rayleigh, heimsspekingunum Sidgwick, Sir Oliver
Lodge og William James (í Ameríku). Tilgangurinn er að kanna
huliðsheima sálarlífsins, sem engin náttúrulögmál þau, er vér þekkjum,
ná yfir. Slíkt er ekki allra meðfæri, en um það, sem slíkir menn
telja sannað, er ekki hægt að efast. Þeir eru samdóma og sannfærðir
um, að mannsál geti gert vart við sig hjá annarri sál, án þess að
brúka skilningarvitin eða fara eftir þeim náttúru-lögum og -vegum, sem
vér þekkjum, að svipir manna geti birzt öðrum langt burtu, einkum á
dauðastundinni, og fleira, sem hingað til hefur verið talið kellingaskrum.
En félagið mun ekki hafa knésett andatrúna ennþá, heldur lætur það sér
nægja að sanna með órækum vottum, að þetta eigi sér stað, og vill
bíða þess, að ný og æðri lögmál finnist. Sir Oliver Lodge, rektor
háskólans í Birmingham, hefur þó bygt nýja lífsskoðun á þessu. Og
víst er um það, að ekki verður þetta bælt niður með hlátri og fyrir-
litningu.
Einar vill sýna, hve erfitt er að beita lögmáli kærleikans. Flestum
þyki fallegt, að það sé prédikað, og þarmeð búið. Rógur og lygi
megi sín meira. Lýsir hann meistaralega Reykjavíkurlýðnum og átrún-
aðargoði hans, Þorbirni kaupmanni. Það hefði verið matur fyrir Ibsen
að lýsa honum (sbr. »Samfundets Stötter«). Einar leggur alla áherzl-
una á sálarrannsókn, enda tekst honum snildarlega að kanna djúpið.
Persónurnar, skapferli þeirra og lund standa lifandi fyrir hugskotssjónum
lesandans. Með allri sinni viðkæmni og hjartagæzku verður aðalpersónan
undir, en meiri karlmensku og hughreysti sýndi nú Gordon gamli við
ofurefli:
»Ek bar einn af ellifu — blástu meir«.