Eimreiðin - 01.09.1911, Blaðsíða 4

j6o
um að láta vera sameiginleg. Vöknuðu þá íslendingar eins og af
svefni við rödd hrópandans, og fylktu sér undir merki Jóns, svo
Danir létu undan síga og efndu til þjóðfundar á Islandi 1851. En
þar hélt stjórnin enn fram innlimunarstefnu sinni, og þegar ekki
tókst að fá Jón og hans liða til að samþykkjast henni, sleit kon-
ungsfulltrúi fundinum, svo málið kom aldrei til atkvæða né veru-
legrar umræðu. Pá var það, sem Jón Sigurðsson reis upp úr sæti
sínu og sagði: »Eg mótmæli í nafni konungs og þjóðarinnar
þessari aðferð, og áskil þinginu rétt til að klaga til konungs vors
yfir lögleysu þeirri, sem hér er höfð í frammi« og risu þá flest-
allir fundarmenn einnig upp og sögðu einum rómi: »Vér mót-
mœlum allir>i.
Hélzt nú baráttan bæði um þetta og um fjárhagsskilnað Is-
lands og Danmerkur um 20 ára skeið, unz ríkisþing Dana skipaði
sambandinu með stöðulögunum 1871 eftir eigin geðþótta, og án
samþykkis Islendinga, og 3 árum síðar (1874) gaf konungur Islandi
stjórnarskrá »af frjálsu fullveldi* sínu, sem alþingi hafði heldur
ekki samþykt.
Skal hér ekki frekar rakinn gangur eða saga þessara mála,
heldur geta þess eins, að í allri þessari löngu baráttu reyndist
Jón Sigurðsson óviðjafnanlegur foringi. Hann hafði þegar í upp-
hafi gert sér svo ljósa grein fyrir kröfum sinum, og trúði svo
fastlega á réttmæti þeirra og sigurvænleik, að hann einsetti sér
að víkja aldrei frá þeim, eins og Matthías segir:
Pá sór hann að hræðast ei hatur og völd
né heilaga köllun að svíkja,
og ritaði djúpt á sinn riddaraskjöld
sitt rausnar-orð: »aldrei að víkja!«
Hann vék heldur aldrei frá grundvallarkröfum sínum, en hagaði
þó oft seglum eftir vindi um ýms atriði, er hann hugði að geta
teygt stjórnina með því lengra inn á braut sína, enda vann hann
með því hvert vígið á fætur öðru og þokaðist æ nær og nær
markinu, þótt smátt gengi. Frá grundvallaratriðunum í stefnu
sinni var hann ófáanlegur til að víkja, en vildi annars að fullri
sanngirni væri beitt á báða bóga, eins og Jón Thoroddsen kvað
um hann: