Eimreiðin - 01.09.1911, Page 80

236
og Skjöldunga hina yngri, og þó mestur hluti bókarinnar um Starkað, þjóðhetju Dana.
Rekur hann þar allar sagnir um hann um öll Norðurlönd og sýnir fiam á afstöðu
þeirra innbyrðis, hverjar af þeim séu eldri og hverjar yngri og hvernig þær hafi
myndast. Elztu drög til sagnanna um hann má finná í hinu engilsaxneska Béowulf-
kvæði frá 500 e. Kr., en aðalkjarninn er í fiásögn Saxa, einkum í Ingjaldskvæði hans
eða Starkaðarhvöt, þar sem Starkaður stendur í höll Ingjalds konungs og eggjar hann
lögeggjan til að hverfa frá sællífi sínu og dáðleysi og feta í spor fullhuganna, for-
feðra sinna, og hefna föður síns. 1?etta kvæði álítur hann sé frá 950 e. Kr., en
flestar aðrar sagnir, bæði norskar, íslenzkar og danskar, yngri, og eigi þær oftast
meira eða minna ætt sína að rekja til Starkaðarhvatar, þó breytt hafi verið til á
ýmsa vegu og nýju skáldað inn í. Úr sögnum íslendinga um Starkað gerir hann
fremur lítið, enda virðist hann ekki hafa rannsakað þær til hlítar, og gegnir það
því meiri furðu, sem rannsóknir hans eru þó að öðru leyti svo ýtarlegar og víðtækar.
Að minsta kosti verður ekki séð, að hann hafi gert sér það ómak, að rannsaka þau
mismunandi íslenzku handrit af Starkaðarsögu, sem eru í Handritasafni Bókmentar
félagsins (nr. 185, 251, viðb. nr. 14 og enn eitt til). íslenzk Starkaðarsaga er og
nýkomin á prent í Winnipeg. Má vera, að lítið sé á sögum þessum að græða, en
réttara hefði verið að iíta á þær, og aldrei örvænt, að eitthvað finnist þar, sem skýrt
geti eldri frásagnir eða eitthvað í þeim.
Annars eru þessar rannsóknir dr. Olriks ágætlega af hendi leystar og sýna bæði
frábæran lærdóm og mikla skarpskygni. Mætti til þess færa mörg dæmi, en með
því það yrði varla gert nema í löngu máli, sleppum vér því. Væri gaman að fá
fleiri slíkar bækur frá hans hendi, því af þeim má margt læra.
Ekki getum vér verið honum (né Bugge) sammála um að »getta« (bls. 182) sé
»Kælenavn for Geirhildr«. Pað er óefað sama og »genta« (Fas. III, 382, 389, 393)
og norska orðið »jénte«, eins og Sveinbjörn Egilsson hefir rétt séð (Lex. poét.).
Ekki getum vér heldur séð, að »þjóð nerungi« i Vikarsbalki 1 sé óskiljanlegt, né
að þar þurfi neinna breytinga við. »Nerungr« eða »n^ringr«, »næringr«, »nárungr«
er talsvert algengt í samsetningum, t. d. gunn-næringr, fólknárungr, eldnárungr, log-
nárungr, élnárungr o. s. frv. (sbr. Lex. poét.). Þjóðnærungr þýðir: sá sem nærir, elur
þjóðina, heldur henni við, og á sú merking ágætlega við í Vikarsbálki 1.
V G.
»VIDA VÁRLDEN« heitir rit, sem ritstjóri Ragnar Lundborg gefur út í smá-
heftum, og er í því stutt lýsing á löndum og þjóðum. í 2. hefti þess er meðal ann-
ars lýsing á íslandi og Danmörku, viðlíka langur kafli um hvort þessara landa og
jafnmargar myndir frá þeim báðum. Lýsingin er stutt og laggóð, en hætt er við,
að Danir hefðu eitthvað við hana að athuga. f*ar segir, að ísland hafi verið lýð-
veldi frá 874—1262, en eftir það konungsríki í persónusambandi við Noreg. 1380
hafi það sameinast Danmörku og verið einvaldsríki frá 1662—1874, en þá fengið
núgildandi stjórnarskrá sína, og með henni hafi alþingi verið endurreist. (það var
nú reyndar endurreist 1843 sem ráðgefandi þing). Að nokkru leyti sé konungurinn
enn einvaldur, t. d. í meðferð utanríkismála, sem hann láti Danmörku annast einnig
fyrir ísland. íslendingar séu nú sem stendur að berjast við að fá Dani til að viður-
kenna persónusamband milli Danmerkur og íslands.
Sjálfsagt þykir sumum tslendingum vænt um að fá þessar kenningar breiddar út
um heiminn, en annað mál er hvað Danir segja um þær. V. G.