Bókasafnið - 01.04.1997, Síða 44

starfsemi sína. Hann liggur frammi hjá útlendingaeftirlitinu og
víðar og er prentaður á vietnömsku, pólsku, tagalog, tælensku,
rússnesku, ensku og spænsku, auk íslensku.
Miðstöðin rekur bókasafn og kaupir til þess dagblöð frá ýms-
um löndum. Bóka hefur einna helst verið aflað frá sendiráðum,
t.d. tælenska sendiráðinu í Kaupmannahöfn. Einnig gefa nýbúar
bækur til miðstöðvarinnar, einkum barnabækur. Borgarbóka-
safnið lánaði miðstöðinni bækur á sínum tíma, einkum fræðirit
á ensku um land og þjóð. Þeim bókum hefur verið skilað, þar
sem safnið í miðstöðinni hefur engum starfsmanni á að skipa og
erfitt er orðið að halda utan um bókakostinn.
Leshópar (móðurmálskennsla) fyrir börn eru starfræktir í
miðstöðinni; fimm tungumálahópar eins og er en fjölgar von-
andi í sjö á næstunni. Keypt hafa verið vinsæl barnamyndbönd,
talsett á mörgum tungumálum. Félagasamtök nýbúa eiga mörg
hver athvarf í miðstöðinni með starfsemi sína.
Flest sem ég hef talið upp hér að ofan, flokkast undir starf-
semi sem víða er sinnt af almenningsbókasöfnum (Carlsen
1987, s. 241; Ekman 1990, s. 79-82; Hellman 1990, s. 18; Chao
1993, s. 319-322; Kpbenhavn læser 1995, s. 35-36).
Kristín kvað algengustu tungumálin eða málahópana sem
nýbúar töluðu vera tælensku, tagalog, víetnömsku, rússnesku
(slavneski málahópurinn), serbó-króatísku og kínversku auk
ensku og Norðurlandamálanna.
Hólmfríður Gísladóttir, fulltrúi hjá Rauða Kross íslands, sagði
Rauða Krossinn ekki sinna þjónustu sem gæti flokkast undir
bókasafnsþjónustu. Þeir ættu þó margs konar orðabækur og
hefðu til sölu íslensk-pólska orðabók. Rauði Krossinn útvegaði
á sínum tíma eintak af ökunámsbók á víetnömsku sem þýdd
hafði verið úr sænsku á víetnömsku. Væri sú bók í stöðugu
útláni. Flóttamannaráð Rauða Krossins hefði einnig á sínum
ti'ma gengist fyrir þýðingu á víetnömskum þjóðsögum á ís-
lensku. Hefðu þær verið gefnar út á íslensku og víetnömsku í
sömu bókinni. Fulltrúi Rauða Krossins er var á ferð í Bosníu á
nýliðnu sumri, keypti þar serbó-króatísk myndbönd fyrir börn.
Myndböndin voru send bókasafninu á Isafirði til afnota fyrir
flóttamannabörnin þar.
Ég talaði við Margréti Björnsdóttur, forstöðumann og Þóru
Hólm, deildarbókavörð á Skólasafnamiðstöð Reykjavíkurborgar
til þess að kanna hvort þær vissu nokkuð um sérstaka þjónustu
skólabókasafna við nýbúabörn. Þær kváðu hvert skólasafn sjálft
ráða sínum innkaupum. Nýbúadeildir væru starfandi í nokkrum
skólum, í öðrum skólum væru engin nýbúabörn. Lítið sem
ekkert hefði verið gefið út hérlendis fyrir börn frá fjarlægunt
landsvæðum. A fundi s. 1. vor hefðu erlendar bækur verið kynnt-
ar fyrir skólasafnvörðum, aðallega léttlestrarbækur eða léttar
barnabækur þar á meðal „tvítyngdar“ bækur. Skólar sem hafa
nýbúabörn í nemendahópi sínum keyptu bækur til sinna safna.
Ingibjörg Hafstað, námsstjóri í nýbúafræðslu á grunn-
skólastigi, sagði að tilfinnanlegur skortur væri á efni fyrir
nýbúa. Það vantaði bæði efni á móðurmáli nýbúanna og eins
efni á íslensku um löndin sem þeir koma frá. Fjárveiting til
nýbúafræðslu færi mest öll beint í kennslu og dygði þó vart til
þess að sinna brýnustu þörfum á því sviði. Til þess að afla saln-
kosts þyrfti helst að fá sérfjárveitingu. Alltof lítið væri til af
orðabókum. Ingibjörg nefndi þann möguleika að tölvuvæða
bókakost, sérstaklega orðabækur, og setja hann inn á tölvunet
þannig að börn gætu flett beint upp í orðabók hvert frá sínum
skóla. Hún kvað Svía vera vel á veg komna með slíkt verkefni
og væri spennandi að fylgjast með, hvernig til tækist.
Þjónusta erlendra
almenningsbókasafna við nýbúa
í Noregi, Danmörku og Svíþjóð virðist þjónustan vera byggð
upp á svipaðan hátt (Nyeng 1987, s. 686-687; Rispy Tveter
44 BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997
1987, s. 234-235, 275; Ekman 1990, s. 78-79; Hellman 1990, s.
16-17; Kpbenhavn læser 1995, s. 35-36). Bókasafnsþjónusta við
nýbúa virðist að miklu leyti miðlæg. Akveðnar miðstöðvar eða
ákveðin bókasöfn afla og skrá mest allt það safnefni sem keypt
er fyrir nýbúa og lána það síðan út til almenningsbókasafnanna.
Þessar miðstöðvar eru meira og minna ríkisreknar. Þær eru:
Folkebibliotekernes Indvandrerbibliotek, Ballerup; Invandrar-
biblioteket vid Helsingfors stadsbibliotek; Det flerspráklige
bibliotek vid Deichmanske biblioteket, Oslo og Invandrarláne-
centralen, Stockholms stadsbibliotek.
Nýbúar á Norðurlöndum fengu lengi vel þjónustu sem miðaði
að því eingöngu að aðlaga þá að lífi í nýja landinu (Ekman 1990,
s. 75-76). Rannsókn sem gerð var í Svíþjóð á áttunda
áratugnum, leiddi í Ijós að nýbúum og einkum þó börnum
þeirra, gekk betur að aðlagast lífinu í nýju landi ef þeir gátu
haldið tengslum við eigin tungu og menningu (Ekman 1990, s.
76). Um og upp úr 1980 var sú stefna orðin ráðandi á Norður-
löndum að almenningsbókasöfn þyrftu að sinna þessum þörfum
nýbúa með því að sjá þeim fyrir safnefni á móðurmáli þeirra.
Hér er ekki bara verið að tala um bækur fyrir alla aldurshópa
heldur einnig dagblöð, tímarit, tónlist og jafnvel fleira (Nyeng
1987, s. 687; Ekman 1990, s. 79-81). Almenningsbókasöfn á
Norðurlöndum hafa reynt að framfylgja þessari stefnu og mæta
þörf nýbúa fyrir fjölbreytt safnefni á öllum mögulegum
tungumálum eftir bestu getu.
Nýbúum hefur farið mjög fjölgandi á Norðurlöndum á síðari
árum og ýmis vandamál eru nefnd sem gera bókasöfnum erfitt
fyrir að halda uppi góðri þjónustu við þá. Það eru meðal annars
atriði eins og mikill tungumálafjöldi sem nýbúar eiga að móður-
máli, margvíslegir erfiðleikar við að afla efnis á sumum
tungumálum, skortur á hæfu starfsfólki með nógu fjölbreytta
tungumálakunnáttu, andúð vissra þjóðfélagshópa á nýbúum og
síðast en ekki síst sá mikli kostnaður sem góð nýbúaþjónusta
hefur í för með sér (Nyeng 1987, s. 686; Rispy Tveter 1987, s.
235; Hellman 1990, s. 16-17; Storch 1992, s. 433).
Tinker (1990) ræðir nýbúaþjónustu almenningsbókasafna í
Bretlandi. Hann leggur áherslu á að nýbúar þurfí góða þjónustu
til þess að þeir geti orðið góðir og nýtir þegnar Bretaveldis.
Hann telur nauðsynlegt að útvega sem flestum safnefni á eigin
tungu og leggur áherslu á góða þjónustu við nýbúahópana börn,
konur og aldraða sem oft standi höllum fæti. Tinker leggur
mikla áherslu á að kynna menningu nýbúa fyrir öðrum þjóð-
félagshópum. Telur hann það gagnlegt í baráttunni gegn
kynþátta-fordómum fyrst og fremst en talar ekki sérstaklega um
að það sé nýbúunum nauðsynlegt til sjálfsstyrkingar. Sú hugsun
er þó orðin vel þekkt í Bretlandi á síðari árum (Lund &Tvete
1987, s. 240). Tinker talar sérstaklega um erfiðleika við öflun
safnefnis og að erfitt sé að fá hæft starfsfólk til starfa við nýbúa-
þjónustu.
Chao (1993) leggur áherslu á mikilvægi hlutverks almenn-
ingsbókasafna í þjónustu við nýbúa. Lýst er átaki sem unnið hef-
ur verið að við Queens Borough almenningsbókasafnið í New
York og nefnt hefur verið „The New Americans Program". I því
hefur falist margháttuð þjónusta við nýbúa. Chao og Somerville
(1995) leggja áherslu á að fjölbreytt bókasafnsþjónusta við
nýbúa og góð alhliða kynning á fjölþjóðlegri menningu (multi-
culturalism) sé besta leiðin til þess að gera nýbúa að traustum
þegnum síns nýja þjóðfélags og vinna gegn kynþáttafordómum.
Lokaorð
Eins og fram kemur hér að framan í viðtölum við íslenska
almenningsbókaverði virðist þjónusta safnanna við nýbúa vera
sáralítil. Lítið virðist vera til af efni handa nýbúum sérstaklega
og skipuleg bókaútlán til þeirra liafa hingað til að miklu leyti
byggst á millisafnalánum frá Norðurlöndunum.