Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1917, Side 91

Nú á margur bágt
9»
liafi fram gegn pólverskum bændum í Posen og dönskum
bændum á Suður-Jótlandi. Foerster hefur lært af reynsl-
unni víða í löndum og segir, að »realpólitík< sje viðfeldni
og sáttfýsi, hæfileiki til að komast í samband eða viðskifti
við aðra til hagsmuna fyrir báða.
Hann hyggur, að komandi kynslóð muni krefja Al-
þjóðverja og fylgdarlið þeirra reikningsskapar. »Ef hin
þýska þjóð vissi alment, hve mjög gort Alþjóðverjanna
hafi skaðað þá í öðrum löndum, hve miklum misskilningi
það hafi valdið, t. a. m. að því er snertir markmið Pýska-
lands, þá mundu menn dæma rólegar um margt óvinsam-
legt í vorn garð.« Hann kveður Prússa sjálfa hafa valdið
því hatri, sem þeir verða fyrir, sökum framkomu þeirra,
er fæli menn frá þeim. Peir kunni eigi þá list, að um-
gangast menn. Ástæðan til stríðsins er »vor eigin fortíð,
viðmót og framkomac.
f*að er á margt að líta, ef dæma ætti um upptökin
til stríðsins, en það er of mikið mál til þess að tala um
það hjer.
Fyrir þúsundum ára voru menn komnir svo langt á
leið menningar, að þeir settu lög um siðferði sín á milli.
Allir kannast við hin tíu boðorð, lögmálið, sem kent er
við Móses. ?að er nálega fjögur þúsund ára gamalt. En
þjóðirnar eða ríkin eru enn þann dag í dag eigi komnar
svo langt, að þær hlýði slíku siðalögmáli sín á milli. Par
ræður hin versta eigingirnd, og máttur hins sterkasta er
talinn rjettur, hin æðstu lög. I því augnabliki sem stríð
er sagt öðru ríki á hendur, er allri ráðvendni kastað fyrir
borð, allar skyldur, öll lög og samningar upphafnir. Frá
landsstjórninni streymir í stórföllum viltar hvatir um alt
ríkið til borgaranna; þótt þeir hati áður grimd og morð,
breytast þeir samt í böðla og morðingja, því að ríkið
heimtar það. Þetta er afsökun fyrir hvern einstakling, en
fyrir ríkin er það engin afsökun, og þetta er jafnskaðlegt