Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1990, Blaðsíða 32

32
LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 1990.
Hin hliðin á hemáminu:
gleymir maður aldrei
- segir Guðlaug Sigurðardóttir sem var unnusta Louis Marshall ofursta á stríðstímum
Guðlaug Sigurðardóttir ásamt syni sínum Sveini Áka Lúðvikssyni. Honum Louis í hópi foringja f Trípólí.
var sagt að faðir hans væri dáinn - en sonurinn fann föður sinn. DV-mynd BG
„Hún var umkringd. Allir vildu eiga
hana. Hún gat valið þann sem hún
vildi. Hún valdi mig. Þar með var
teningnum kastað. Upp komu sex.
Hæsti vinningur í stöðunni. Ég var
fertugur, hún þremur árum yngri.
Hún heitir Guðlaug Sigurðardóttir
og ég elska hana enn þrátt fyrir þær-
mótdrægu kringumstæður aö hún
skuli hggja á Elliheimilinu Grund,
skammt frá Grímstaðaholtinu þar
' sem Trípólíkampur stóð fyrir næst-
um hálfri öld, og að ég skuli eftir allt
saman enn eiga heima í San Antonio
í Texas, í raðhúsinu á Prospect-hæð
þar sem ég lék mér í bemsku og blas-
ir við mér þegar ég lít út um stofu-
gluggann."
Þannig segir Louis E. Marshall,
fyrrum ofursti í bandaríska hernum,
meðal annars frá í æviminningum
sínum frá hemámsárunum á ís-
landi. Bókin var að koma út og nefn-
ist Hernámsárin, Hin hliðin. Louis
er 87 ára gamall í dag en Guðlaug,
sú sem hann hefur elskað í tæp
fimmtíu ár í hjarta sínu, er 84 ára.
Á hernámsárunum stofnuðu marg-
ir bandarískir hermenn til ástarsam-
banda við íslenskar konur. Svo segir
Louis um það í bókinni: „Um þrjú
hundruð ástarsambönd enduðu með
hjónabandi þar sem brúðurin var
íslensk en brúðguminn bandarískur
hermaður. í flestum tilvikum tóku
þessar fjölskyldur sér búsetu í
Bandaríkjunum en fáeinar munu
hafa farið aftur til íslands og sest þar
að.
Sum sambönd voru losaraleg frá
upphafi og runnu svo út í sandinn.
Önnur urðu að persónulegum harm-
leikjum sem skildu eftir sig mikil
sárindi og loks voru þau sem rofnuðu
en báru þó ávöxt.“
Þannig var það einmitt með her-
manninn Louis E. Marshall. Hann
stofnaði til ástarsambands við Guð-
laugu þrátt fyrir að hann væri
kvæntur maður í Bandaríkjunum og
sú ást bar ávöxt.
Hugurinn leitar
aftur í tímann
Helgarblaðið heimsótti Guðlaugu á
Elliheimilið Grund. Hún hefurátt við
mikil veikindi að stríða sl. tvö ár en
þá fékk hún blóðtappa sem olli því
að taka varð af henni annan fótinn.
í dag situr Guðlaug í hjólastól á elli-
heimilinu og hefur ekkert á móti að
rifja upp þennan tíma og söguna um
ástina sem nú er orðin opinber í bók.
Hjá henni situr sonurinn, Sveinn Áki
Lúðvíksson, henni til halds og
trausts.
„Við kynntumst á dansleik í Trí-
pólí. Þaö var ást við fyrstu sýn,“ seg-
ir Guðlaug. „Þetta var mjög
skemmtilegt tímabil. Ég vann í
Landsbankanum og við vinkonumar
fórum oft á bölhn. Þá var ball á
hveiju kvöldi á Borginni og mikið
um að vera í bænum," heldur Guö-.
laug áfram. Guðlaug var einhleyp,
hafði aldrei gifst, en segist einu sinni
áður hafa orðið ástfangin. Sá var
Breti en fórst í stríðinu.
Guðlaug átti stóran vinahóp og á
enn í dag. Þótt hún sé komin á háan
aldur fær hún heimsóknir um tíu
vinkvenna sinna á svipuðum aldri í
hverri viku: Sveinn Áki segir að
móðir sín hafi alla tíð verið um-
kringd vinkonum og börn þeirra og
barnaböm haldi slíka tryggð við
hana að það sé eins og hún sé amma
þeirra allra.
Móðirin á móti
Á hernámsárunum bjó Guðlaug
hjá móður sinni. Móðir hennar, sem
var ekkja, var ekkert hrifin af ástar-
sambandi dótturinnar og hermanns-
ins og Guðlaug segist aldrei hafa
boðið honum heim. Hins vegar var
hann aufúsugestur á heimilum vina-
fólks hennar. „Við vorum afar ást-
fangin og ég fór oft með honum á
dansleiki sem yfirmenn hersins
héldu í Trípólí.“
Þannig lýsir Louis slíkum dans-
leikjum:
„Kátína og léttleiki einkenndu
laugardagskvöldin í Klúbbnum en
þrátt fyrir það voru þessar samkom-
ur með formlegu yfirbragði. Þar áttu
einkennisbúningamir sem við gest-
gjafarnir klæddumst við þessi tæk-
ifæri eflaust sinn þátt en sjaldhcifnar-
flíkur gestanna lífguðu upp á um-
hverfið.
Dansgólfið var stórt og ávallt stíf-
bónað. Þar gátu dansað í einu um
fimmtíu pör. í öðrum enda s^larins
voru smáborð en í hinum endanum
var hljómsveitarpallurinn. Fyrir
dansinum lék hljómsveit hersins og
í henni voru yfirleitt afbragðs hljóð-
færaleikarar sem alhr komu úr röð-
um hermanna. Við hljómsveitarpall-
inn var barinn þar sem enginn skort-
ur var öllum þeim drykkjarfóngum
sem hugurinn girntist.“
Skemmtileg böll
Guðlaug segir að þessi böll hafi
verið mjög skemmtileg og þarna
mátti sjá helsta fólk bæjarins saman-
komið. „Þetta var frábær tími,
skemmtilegt bæjarlíf og alltaf eitt-
hvað um að vera. Louis sagði mér
strax að hann væri kvæntur mað-
ur,“ viðurkennir Guðlaug. Hún segir
það þó engu hafa breytt um ást þeirra
hvors til annars þó henni hafi vissu-
lega þótt það óþægilegt. „Þetta var
skemmtilegasta tímabil lífs míns,“
segir hún. Það sést á Guölaugu að
hún á erfitt með að tala um þennan
tíma og þann mann sem henni var
svo kær en hún fékk ekki. Hún seg-
ist þó geyma minningarnar í hjarta
sér og rifji gamla daga oft upp í hug-
anum. Sjálfsagt hefur Louis liðið
svipað í nær hálfa öld því hann segir
í bókinni:
Louis E. Marshall, ofursti í banda-
riska hernum á íslandi. „Þetta var
ást við fyrstu sýn.“ Louis hefur nú
skrifað endurminningar sinar um
íslandsdvölina og undanfara hennar
í nýrri bók.
„Einn bjartastí flötur steinsins sem
er lífið í lófa mínum er hún Lauga.
Fallega lífsglaða konan sem ég elska
enn þann dag í dag. Þessi sterka og
bjarta íslenska kona sem ég hitti í
hálfrökkrinu í Klúbbnum í Trípólí
rétt eftir komuna til íslands."
Og nokkru síðar segir Louis: „Við
Lauga erum orðin gömul. Flestir vin-
ir okkar eru komnir undir þá grænu
torfu sem verður sængin okkar allra
aö lokum, en minningin um vinátt-
una verður ekki frá manni tekin."
Loks var
stríðið á enda
Louis E. Marshall dvaldi sem
ofursti í bandaríska hernum á ís-
landi í tvö og hálft ár. Ástfanginn
maður, umkingdur góðum vinum,
sem leiddi ekki hugann að því að sá
tími kæmi að stríðið tæki enda og
hann hyrfi á braut. Og sá tími kom:
„Þeir hermenn voru þvi miður of
margir sem höfðu tungur tvær og
töluðu sitt með hvorri. Þeir höföu
aldrei haft annað í hyggju en grípa
gæsina á meðan hún gafst. Þeir not-
færðu sér trúgirni þessara stúlkna,
lofuðu því sem þeir vissu að þeir
yrðu aldrei menn til að standa við,
enda voru þeir margir hverjir
bundnir heima í Bandaríkjunum. 111-
Guðlaug Sigurðardóttir á þeim tíma
sem þau Louis voru ástfangin - á
hernámsárunum. En hann var
kvæntur maður í Ameríku.
ar gjörðir manna fara ekki eftir þjóð-
eriii fremur en afleiðingamar.
Sárin sem þessir menn skildu eftir
í sálarkviku stúlknanna voru djúp
og beiskjan kom fram með ýmsum
hætti í fari þeirra. Það var víðar en
í ljóðinu að grátið var í leynum yfir
brúðarskónum áður en þeir voru
brenndir í eldstónni.
Þær konur sem þannig vora yfir-
gefnar fengu að reyna að stríðið
skildi ekki síður eftir sig sár hjá þeim
en hetjunum á vígvellinum sem
fengu stóru höggin með blóöi, svita
og tárum. Ástir þessa fólks lifa enn
í börnunum sem mörg urðu föður-
betrungar.
Mennirnir sem komu ekki aftur
óskuðu þess síöar, sumir hverjir, að
þeir hefðu átt afturkvæmt. Slík eftir-
sjá á engan rétt á sér lengur og því
síður ásakanir sem þjóna ekki öðrum
tilgangi úr því sem komið er en að
ala á beiskju og sársauka hjá þeim
er síst skyldi."
Þannig segir Louis frá í bókinni og
orðin hljóta að koma frá hjartanu.
Þessari aðstöðu lentí hann sjálfur í.
Sálarstríð
Guðlaug segir það erfitt aö ætla að
lýsa sálarástandi sínu þegar maður-
inn sem hún elskaði hvarf á braut.
„Þetta var sálarstríð," segir hún. En