Frjáls verslun - 01.07.1998, Qupperneq 22

Næstráöendur
kost á að kaupa hlutabréf á 1 milljón,
sem eru að markaðsvirði 3 milljónir
króna, getur bætt hag sinn verulega.
Eigi hann ekki fyrir bréfunum þarf
hann aðeins að tölta út í banka og fá
lán í nokkra daga fyrir kaupunum -
selja síðan hluta bréfanna aftur - og
greiða lánið upp. Enn hefur kauprétt-
ur á hlutabréfum lítið komið til sög-
unnar í samningum við forstjóra hér-
lendis - en rök hníga að því að hann
komi meira við sögu á næstu árum.
Þetta fyrirkomulag er afar algengt í
kjörum forstjóra og millistjórnenda
erlendis. Það gefur kannski vísbend-
ingu um hvert stefni að á meðal verð-
bréfafyrirtækja hérlendis er nú boðin aðstoð við að koma á hluta-
bréfavilnunum.
JEPPI ER ALLTAFINNIFALINN
Nánast enginn forstjóri eða ffamkvæmdastjóri gerir samning
við fyrirtæki án þess að fá bíl - og þá helst jeppa - til umráða. Fyr-
irtækið kaupir þá bílinn og greiðir allan rekstrarkostnað hans
hvenær sem er, hvort sem forstjórinn ekur bílnum í þágu vinnu
sinnar eða í fritímum. Hann þarf hins vegar að greiða hlunnindi af
bílnum til skatts. Þannig þarf forstjóri, sem ekur á 5 milljóna króna
jeppa fyrirtækis síns, að bæta við 1 milljón við laun sína, eða 20%
af verði bílsins, þegar hann gerir skattskýrsluna sína. Það sam-
svarar rúmum 80 þúsund krónum í tekjur á mánuði. Af þeirri upp-
hæð þarf hann að greiða um 440 krónur krónur í skatta á ári, eða
um 37 þúsund á mánuði. Forstjóri, sem ekur á 5 milljóna króna
jeppa fyrirtækisins og hefur um 700 þúsund krónur í tekjur á mán-
uði, hefur þvi í raun um 620 þúsund í bein laun en um 80 þús-
und í tekjur vegna jeppans. Asókn forstjóra í
að fá bíl til umráða snýst um að aka á góðum
bíl og losna við rekstrarkostnaðinn - en hann
fer vart undir 400 þúsund krónur á ári - og
njóta ávinningsins sem felst í því að losna við
að leggja ffam eigið ijármagn til að kaupa bíl-
inn. Hann getur því ávaxtað það fé á verðbréfa-
markaði, - eða þá að hann losnar við að taka lán
fyrir bílnum. Gleymum ekki að vextir af 5 millj-
óna láni eru um 500 þúsund á ári. Að undan-
förnu hefur mun meira borið á því að lægra sett-
ir millistjórnendur í fyrirtækjum óski eftir að fá
fyrirtækjabil til umráða, eins og aðrir stjórnend-
ur. Þá er ekki um eins dýra bíla að ræða - og ekki
endilega jeppa.
172 stjórnendur. Meöaltekjur 422 þúsund á mánuöi.
Tekjudreifingin hjá 172 millistjórnendum samkvæmt
Tekjublaði Frjálsrar verslunar. Um er að rœða fjár-
málastjóra, markaðsstjóra og framkvæmdastjóra ým-
issa sviða. Meðaltekjur þeirra eru um 422 þúsund á
mánuði.
LIFEYRISMAL VEGA ÞUNGT
Lífeyrismál koma oftast inn í samninga við for-
stjóra og snúast fyrst og fremst um auka lífeyrisgreiðslur, viðbót
við hin hefðbundnu 6%. Viðbótin getur numið allt að 12% og er oft-
ast lögð inn á séreignasjóði viðkomandi. Fyrirtækið greiðir í því
tilviki allt að 18% í lífeyrissjóði vegna hans. Iðgjöld fýrirtækja í líf-
eyrissjóði, hveriu sem þau nema, eru starfsmönnum ævinlega
skattfrjáls að fullu. Ekki ætti að gera lítið úr áhuga forstjóra á líf-
eyri og eftirlaunum - svo mörg dæmi eru um að þeir nái fram
háum eftirlaunum með sérstökum samningum við stjórnir fýrir-
F0RSIÐUGREIN
tækja. Núna er tíðarandinn sá að við-
bótarlífeyrisgreiðslur eru að aukast
til forstjóra og þá á kostnað sérstakra
eftirlaunasamninga.
HLUTDEILD AF HAGNAÐI
Hvað bónusa snertir þá hefur það
færst í vöxt að forstjórar og fram-
kvæmdastjórar fari fram á hlutdeild í
hagnaði og að laun þeirra séu árang-
urstengd. I einhverium tilvikum, sér-
staklega hjá stórum fyrirtækjum,
mun þetta tíðkast núna. Þetta eru ný-
mæli því venjan í íslensku viðskiptalífi
hefur verið að tengja ekki laun for-
stjóra við afkomu fýrirtækja. Þess
vegna hafa þeir verið á sömu launum í góðæri sem hallæri. Er-
lendis er hins vegar löng hefð fyrir því að tengja laun forstjóra við
árangur. Venjan þar er þá sú að lækka grunnlaunin aðeins til að
ávinningur forstjórans af góðri aíkomu verði þeim mun meiri.
Þetta er gamla góða gulrótin. Bónusar hafa vissulega þekkst um
áraraðir í íslensku atvinnulifi sem afkastahvetjandi kerfi og hafa þá
tengst framleiðslu og sölu. Bónusar hafa líka þekkst sem einhvers
konar uppbót; greiddir einu sinni á ári. Um nokkurt skeið hefúr
bónusum verið beitt innan nokkurra verðbréfafýrirtækja og tengj-
ast þeir þá árangri í sölu.
Þess má geta að flestir ráðgjafar mæla eindregið með því að ár-
angurstengja laun sem flestra í fyrirtækjum því það sé sá hvati
sem drífi fólk helst til að leggja sig að fullu fram í starfi. Það fer
vaxandi að ráðgjafar stundi mælingar á frammistöðu til að árang-
urstengja laun. Það er út af fyrir sig skemmtileg stúdía og erfið.
Enda er einn helsti vandinn við að tengja laun forstjóra við árang-
ur sá að oft reynist erfitt að skilgreina árangur. Á
að miða við hagnað einan og sér? Hagnað sem
hlutfall af veltu? Viðsnúning á rekstri fyrirtækis-
ins? Arðsemi eiginijár? Hækkun á gengi hluta-
bréfa eða eitthvað annað? Og er eitt ár nægilega
langt tímabil til meta árangur - því erfið ákvörðun
getur skilað sér í rekstrinum eftir tvö til þrjú ár?
Svona mætti áfram telja. Leiðarvísirinn í bónus-
um til forstjóra hlýtur þó ævinlega að vera sá að
hagur hluthafa hafi batnað. Út á það gengur leik-
urinn!
Því má skjóta hér inn í að eitt fyrirtæki hér-
lendis er sagt skera sig úr varðandi bónusa og
árangurstengingu launa. Það er Islensk eríða-
greining - þar sem Kári nokkur Stefánsson er í
fararbroddi. Þar er unnið eftir hvatakerfi að
hætti hátæknifyrirtækja í Silicon Valley. Mark-
miðið er að stilla saman hagsmuni fyrirtækis
og starfsmanna með því að gera þeim kleift að gerast
hluthafar í fyrirtækinu og njóta þar með góðs af þeim verðmætum
sem verða til. Miklar tröllasögur eru í gangi um árangurstengda
bónusa og fýsilegar hlutabréfavilnanir, þ.e. hagstæðan kauprétt
starfsmanna (stock option) á hlutabréfum í fyrirtækinu.
FERÐAKOSTNAÐUR í FRÍUM
Eitt af því sem flýtur stundum inn í samninga er að hluti af
ferðakostnaði forstjóra í fríum sé greiddur af fýrirtækjum án þess
Friðrik Sophusson, nýráðinn
forstjóri Landsvirkjunnar. Poh
tískar ráðningar munu a dret
hverfa í íslensku viðskiptahfi-
22