Morgunblaðið - 13.01.2001, Síða 59

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 2001 59
vera rædd og skoðuð. Þetta fordóma-
leysi hans leiddi okkur oft til góðrar
niðurstöðu. Fljótlega tókst með okk-
ur góð vinátta þrátt fyrir næstum
fjörutíu ára aldursmun og margar
stundir átti ég á heimili hans við um-
ræður um glímumál, síðast tveimur
dögum fyrir andlát hans. Þá sátum
við nefndarmenn í útgáfunefnd
glímusögu, ég og Hjálmur Sigurðs-
son, og ræddum við Þorstein um
lokaáfanga vinnu við glímusöguna.
Bak við handrit hans um sögu glím-
unnar liggja miklar rannsóknir og
óþrotleg vinna í meira en hálfa öld.
Stundum fékk hann að heyra athuga-
semdir manna um hvílíkan tíma þetta
tæki. Þá sagði Þorsteinn jafnan að
þeir ágætu menn sem áður sömdu
ritverk um glímu, svo sem eins og Jó-
hannes Jósefsson og Helgi Hjörvar,
hefðu viðurkennt síðar að hafa þá
verið í tímahraki og hefðu átt að gefa
sér betri tíma til að rannsaka hlutina
svo þeir yrðu réttari. „Glíman á það
skilið að við gefum henni þann tíma
sem hún þarf,“ sagði Þorsteinn og
það gerði hann svo sannarlega.
Þegar við Þorsteinn kynntumst
átti hann að baki langt og merkilegt
ævistarf sem íþróttafulltrúi ríkisins.
Margir hafa sagt mér að hann hafi
stundum þótt harður viðskiptis og
ekki alltaf hvers manns hugljúfi í því
starfi. Það var af illri nauðsyn. Fjár-
magnið sem var til skiptanna var
miklu minna en þörfin. Hann eign-
aðist marga vini gegnum störf sín því
menn mátu heiðarleika hans og rétt-
sýni mikils. Margir hafa einnig
minnst á hið ótrúlega starfsþrek
hans, dugnað og áhuga við að koma
málum í höfn sem oft var enginn leik-
ur. Staðreyndin er sú að þetta starf
var gífurlega erfitt en Þorsteinn
hlífði sér hvergi og var þá sem einatt
fyrr og síðar margra manna maki og
reyndar með ólíkindum hversu miklu
hann kom í verk við erfiðar aðstæður.
Ritstörf Þorsteins eru sérstakur
kapítuli. Ritverk hans um frjálsar
íþróttir og fuglahandbók eru flestum
kunn. Fjölmörg rit sem tengdust
starfi hans eru umfangsmikil eins og
t.d. samantekt á íþróttamannvirkjum
á Íslandi og mörg fleiri. Nýlega lauk
hann samantekt á öllum íþrótta- og
ungmennafélögum á Íslandi, upphafi
þeirra og afdrifum og gaf UMFÍ sem
lét fjölrita hana. Þar kom enn vin-
arhugur hans til UMFÍ í ljós en hann
var ávallt sérstakur velunnari þess
félagsskapar.
Þá er ótalið framlag hans til glím-
unnar. Ritverk hans um glímu stór
og smá sem prentuð hafa verið eru
um fjörutíu talsins og mörg umfangs-
mikil og merk eins og kennslukver
hans sem hafa verið endurútgefin
nokkrum sinnum. Þorsteinn var
helsti höfundur vandaðrar kennslu-
bókar í glímu sem út kom 1968. Hann
var líka óþreytandi að halda fyrir-
lestra um glímuna og þar var ekki
komið að tómum kofunum. Hann var
hafsjór af fróðleik. Óhætt mun að
fullyrða að fáir Íslendingar hafi haft
jafnyfirgripsmikla þekkingu til að
bera á jafnmörgum sviðum og hann.
Þorsteinn hlaut í munni manna í
gamni og alvöru nafnbótina „Sonur
Íslands“ og það var sannmæli. Hann
unni Íslandi, sögu þess og sérkenn-
um og þá ekki síst því íslenskasta á
Íslandi – glímunni. Hann var sannur
Íslendingur.
Þorsteinn var á yngri árum einn
glæsilegasti íþróttamaður landsins.
Hávaxinn og stæltur vakti hann at-
hygli fyrir afrek sín, einkum í frjáls-
um íþróttum og glímu. Íslandsmeist-
ari varð hann oftar en einu sinni í
kúluvarpi og hástökki og átti Íslands-
met í kúluvarpi fyrir um 70 árum.
Ekki sótti hann síður hróður sinn á
glímuvöllinn. Hann þótti glíma af-
burða vel og hlaut fegurðarverðlaun-
in, Stefnuhornið, og titilinn „Glímu-
snillingur Íslands“ í Íslandsglímunni
árið 1932. Var það að einróma áliti
dómnefndar og tóku áhorfendur und-
ir þann úrskurð, segir í blaðagrein-
um. Árið 1929 tók Þorsteinn þátt í
fjölmennri glímusýningarför til
Þýskalands á vegum glímufélagsins
Ármanns og árið 1932 var hann með-
al glímumanna félagsins sem sýndu
list sína í Svíþjóð á íslenskri viku sem
þar var haldin. Svo var Þorsteinn
með í fjölmennu föruneyti íþrótta-
kennara sem boðnir voru á Ólymp-
íuleikana í Berlín 1936. Þar var hann
m.a. fenginn til að sýna glímu á leik-
unum ásamt Þorgeiri Sveinbjarnar-
syni. Árið 1930 tók Þorsteinn þátt í
Skjaldarglímu Ármanns. Hann lagði
þar að velli skjaldarhafann, heljar-
mennið Sigurð Thorarensen. Þor-
steinn ætlaði sér stóra hluti á Ís-
landsglímunni sem haldin var á
Alþingishátíðinni síðar á árinu en
vinnuslys kom í veg fyrir það. Hann
náði því ekki Grettisbeltinu fremur
en margir aðrir góðir glímumenn.
Hitt var meira um vert að Þorsteinn
kenndi mörgum góðum drengjum
glímutökin og var óþreytandi á
margs konar vettvangi glímunni til
framdráttar. Á árunum 1938-1940
brá svo við að vaskur hópur Vest-
mannaeyinga kom til keppni í Ís-
landsglímunni. Þetta voru nemendur
Þorsteins og vöktu þeir mikla athygli
fyrir góða glímu og góða frammi-
stöðu. Þorsteinn sat í glímubókar-
nefnd og samdi leikreglur glímunnar
sem komu út stórlega endurbættar
1951. Dómgæslu sinnti hann mikið og
var til hins síðasta boðinn og búinn til
liðsinnis glímunni er hann unni svo
mjög.
Á sjötíu og fimm ára afmæli sínu
var hann kjörinn heiðursfélagi
Glímusambands Íslands, mjög svo
verðskuldað. Á helstu glímumótum,
svo sem Íslandsglímunni, átti Þor-
steinn síðari árin sitt fasta sæti og
borð við glímuvöllinn og þar sat hann
og ritaði sína minnispunkta sem skil-
uðu sér sem blaðagreinar, ítarlegar
og með sitt sérstaka orðfæri sem
honum var einum lagið. Fyrir hönd
Glímusambandsins vil ég flytja hon-
um þakkir mínar fyrir hans miklu
störf í þágu þess og glímunnar fyrr
og síðar. Þá vil ég síðast en ekki síst
flytja mínar persónulegu þakkir til
Þorsteins fyrir ógleymanleg kynni og
vináttu. Þótt aldur hans væri hár var
hann ungur í anda og oft yngri en við
margir sem töldum færri árin. Þor-
steinn var einstakur maður á allan
hátt. Jafnoka hans finnum við ekki.
Börnum hans og afkomendum flyt ég
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Þorsteins Ein-
arssonar.
Jón M. Ívarsson, formaður
Glímusambands Íslands.
Merkur leiðtogi, Þorsteinn Ein-
arsson, er látinn á nítugasta aldurs-
ári. Maðurinn sem flestir þekktu í
sjón og raun um allt Ísland á árunum
1941–1981 er hann starfaði í mennta-
málaráðuneytinu, sem íþróttafulltrúi
ríkisins. Hann var formaður nefnda
og framkvæmdastjóri sjóða á vegum
ríkisins, sem tengdust beint starfi
hans, auk áhugasviðs innan íþrótta
og náttúrufræða. Þorsteinn Einars-
son var jafnan kærkominn gestur á
fundi sveitarstjórnarmanna og for-
ystumanna íþrótta– og ungmenna-
félaga til þess að ræða og fræða um
íþrótta– og félagsmál. Hann hlustaði
einnig á frásagnir annarra af nátt-
úrufari og mannlífi á líðandi stund og
liðnum tíma. Hann var hafsjór af
fróðleik um allt sem íslenskt er.
Starf Þorsteins íþróttafulltrúa var
byggt á íþróttalögum frá árinu 1940.
Sundlaugar voru byggðar nánast um
allt land, íþróttahús reist og íþrótta-
vellir gerðir ásamt öðrum íþrótta-
mannvirkjum. Þessi mannvirki hafa
svo í krafti betri efnahags og meiri
vinnutækni verið endurbætt og end-
urgerð í samræmi við kröfur tímans.
Hér var sköpuð sú undirstaða sem
leiddi til almennrar íþróttaiðkunar
og þeirra miklu íþróttaafreka Íslend-
inga sem þekkt eru í dag. Þökk sé
setningu íþróttalaga og forystuhlut-
verki Þorsteins Einarssonar við
framkvæmd þeirra í fjóra áratugi.
Sem unglingur og ungur maður
kynntist Þorsteinn hugsjónum og
framsækni aldamótamanna, sem
lögðu grundvöllinn að nýskipan at-
vinnuhátta og mannlífi á Íslandi í
dag. Snemma varð hann þátttakandi
í íþróttum og nam fræði þeirra á
námskeiðum hér heima og síðan er-
lendis. Að loknu stúdentsprófi starf-
aði Þorsteinn við kennslu í Vest-
mannaeyjum þar til hann tók við
starfi íþróttafulltrúa ríkisins.
Starfi íþróttafulltrúa ríkisins
fylgdi m.a. formennska í skólanefnd
Íþróttakennaraskóla Íslands á Laug-
arvatni, sem tók til starfa 1943 sam-
kvæmt lögum frá Alþingi. Skólinn
tók við af Íþróttaskóla Björns Jak-
obssonar á Laugarvatni, sem stofn-
aður var 1932. Þorsteinn var formað-
ur skólanefndar Íþróttakennara-
skóla Íslands til ársins 1981 en það ár
lét hann af störfum vegna aldurs.
Þorsteinn heimsótti skólann nokkr-
um sinnum á ári hverju, ræddi við
nemendur um starf íþróttakennar-
ans og fleira. Hann flutti fyrirlestra
um sögu íslenskra íþrótta að fornu og
nýju og skýrði mál sitt með línuritum
og teikningum. Þessar kennslu-
stundir eru nemendum mjög eftir-
minnilegar. Þorsteinn var framúr-
skarandi kennari, hugmyndaríkur og
frábær fræðari. Þorsteinn átti mik-
inn þátt í undirbúningi og byggingu
íþróttamannvirkja á Laugarvatni og
fylgdist vel með skólastarfinu þar.
Hann var áhugasamur um skólasetr-
ið Laugarvatn.
Undirritaður átti því láni að fagna,
sem skólastjóri Íþróttakennaraskóla
Íslands, að starfa með Þorsteini í 25
ár og kynnast þessum mikla atorku-
manni og eignast frábæran samherja
og einlægan vin, sem var ávallt
viðbúinn þegar á þurfti að halda. Mér
eru ákaflega minnisstæðir margir
fundir okkar um málefni skólans,
með alþingismönnum og ráðherrum,
þar sem sótt var og varist af einurð
með góðan málstað að leiðarljósi.
Þorseinn hafði allt frá árinu 1943
tengst Landsmótum ungmenna-
félaganna, sem baráttumaður og
virkur stuðningsmaður. Landsmótið
á Laugarvatni árið 1965 er öllum
minnisstætt, er þar voru, fyrir frá-
bæra aðstöðu, einmuna veðurblíðu,
mikinn mannfjölda og glæsilega
framkomu í þróttamanna og hátíðar-
gesta. Þar lögðust allir á eitt með for-
ystusveit ungmennafélaganna í hér-
aði og þar átti Þorsteinn stóran hlut
að máli.
Þorsteinn Einarsson var ekki að-
eins frábær starfsmaður mennta-
málaráðuneytisins, sem sinnti fjöl-
breyttu starfi íþróttafulltrúa ríkisins.
Tómstundirnar voru fáar en áhuga-
málin mörg. Hann starfaði með skát-
um og vann að dýraverndunarmál-
um. Hann var fróður um náttúru
landsins og sögu þess, hann ritaði
bækur og skrifaði í blöð og tímarit
um áhugasvið sitt, starfaði í bókaút-
gáfu– og fræðslunefnd ÍSÍ og vann
með UMFÍ að ýmsum málum. Hann
sat í stjórn Félags áhugmanna um
íþróttir aldraðra og stundaði reglu-
lega sína líkamsrækt. Þorsteinn tók
saman og samdi fjölmörg rit um
íþróttir og íþróttamannvirki, ýmist
einn sér eða með öðrum.
Eftir að Þorsteinn lét af störfum
fyrir tveimur áratugum, herti hann
róðurinn og sinnti í auknum mæli
öðrum fjölbreyttum hugðarefnum
sínum. Hann bjó yfir miklum fróðleik
um gömul fangbrögð og forna leiki,
sund og aðrar íþróttir. Hann var mik-
ill fræðimaður, virtur og eftirsóttur
fyrirlesari á ráðstefnum erlendra vís-
indamanna, sem leituðu oft til hans
er ráða þurfti gátur fortíðar í þessum
efnum. Ritgerðir Þorsteins eru flest-
ar í handriti og á minnisblöðum. Ný
glímubók er þó nær fullbúin til prent-
unar. Afrek Þorsteins Einarssonar í
SJÁ SÍÐU 60
9     8
" 
"  8  

"     
     "   
 "  

?
2
!


! ) ")@@
:#    #,-:  +"  0  "    



1&' 1
2 1
 " ! $%/ .0 .

)*
.+) .
03 ).
.+) ..  88 +.
0 
.+) . 83 .&.. 
  /       
9   0  8

"    

"   &
  "   
 "
 
A
2:!BB
 22

&. 'C

*&&.3"
%+   
B);$..  A.  

*-$..  
)?7.
A. $. 2.2*+. 
     /       / 9            8
 #
"  8  

"        " !!A!
 22 /  &&@
)*&%+ &
5  


! 
+) .. ;" 
:

 22 %
#
: : 
 

 '' " ?".. 
  %/?".
%  -)?"..
9           8

" "  8  

" "  
 "   A
20D
0!2


!
-#$& 
.A.%# . 8
E+
 .. 
A.A.
$) %/A.%# . ,  . 
  /       /
!          "  
"  $
!0!!

-#8 )*
$% 'F
$- -
#

 . 
<

=   
 '$ '  )




 . )A.%# .
.* ) E    /
9     

" 
?!
D!

!  '
!&)*
=
 "   8   "         2"

%+   
 323  .) 
-%/  
D 
+ )..* 
 )*
+ ).