Morgunblaðið - 11.03.2001, Side 35
fastlega sagt að ég telji staðsetn-
ingu flugvallarins í Vatnsmýrinni
ótvírætt besta kostinn fyrir innan-
landsflugið og ferðaþjónustuna í
landinu.
Stærsti hluti áætlunarflugsins er
vegna samskipta höfuðborgar og
landsbyggðar. Flugið er fyrst og
fremst almannasamgöngur. Þjóð-
hagslega er Reykjavíkurflugvöllur
hagkvæmasta lausnin, eins og fram
kom í úttekt Hagfræðistofnunar
Háskólans. Staðsetning flugvallar-
ins tryggir lægsta mögulegan
ferðakostnað. Í Reykjavík eru há-
tæknisjúkrahúsin og benda má á að
flogið er næstum daglega með sjúkt
eða slasað fólk utan af landsbyggð-
inni til Reykjavíkur. Í höfuðborg-
inni er miðstöð stjórnsýslunnar og
aðrar þær stofnanir sem þjóna
landsmönnum öllum, þar á meðal á
sviði menningar, mennta, íþrótta,
ferðamála og fjármála. Flestir er-
lendir ferðamenn sem fljúga út á
land fara frá Reykjavík. Ferðir
þeirra stuðla að aukinni flugtíðni og
þar með betri samgöngum.
Aldrei að segja aldrei
Þótt Reykvíkingar tryggi tilveru
og þróun flugvallarins í atkvæða-
greiðslunni næsta laugardag er þar
með ekki sagt að hann verði í
Vatnsmýrinni til eilífðar. Þróun í
samgöngum og byggðaþróun getur
breytt öllum þeim forsendum sem
hér hafa verið nefndar. Vera má að
samgöngutækni hafi tekið slíkum
stakkaskiptum eftir 15 eða 25 ár að
ekki verði lengur þörf fyrir flugvöll
í Vatnsmýri. Um það vitum við ekk-
ert í dag. En þangað til þurfum við
á flugvellinum að halda. Það er
óþarfi að ákveða núna að leggja nið-
ur flugvöll í Vatnsmýri árið 2016.
Sú ákvörðun þýðir í raun að flug-
völlurinn lamast að ófyrirsynju.
Með því að ákveða að hafa flugvöll-
inn áfram er verið að tryggja svig-
rúm til að takast á við breyttar að-
stæður í samgöngumálum. Það er
skynsamlegasta ákvörðunin.
Ótímabært eða ekki?
Margir hafa komið að máli við
mig og lýst vanþóknun á þeirri at-
kvæðagreiðslu sem borgarstjórn
hefur boðað til. Viðkomandi hafa
bent á hversu ótímabær og ómark-
tæk þessi atkvæðagreiðsla er.
Ég verð hins vegar að horfast í
augu við það að til atkvæðagreiðsl-
unnar er boðað með löglegum hætti
fyrir íbúa borgarinnar. En þessi ný-
breytni í svokölluðu borgaralýð-
ræði í höfuðborginni er stórgölluð.
Vera má að umræður um málið hafi
að mörgu leyti verið til góðs og að
almenningur hafi myndað sér skoð-
un á því. Meinið er að enginn getur
sagt fyrir um á þessari stundu hvað
hentar best eftir 15 ár. Því hvet ég
þá borgarbúa sem taka þátt í at-
kvæðagreiðslunni að greiða at-
kvæði með veru flugvallar í Vatns-
mýrinni eftir 2016. Þegar þar að
kemur verður nægur tími til að
meta stöðuna á nýjan leik.
Náum sáttum – öllum til góðs
Ég tel að með hugmyndum um
breytt skipulag flugvallarins sé
verulega komið til móts við áhuga
borgaryfirvalda á auknu landrými í
miðborginni. Jafnframt er hugað að
nauðsynlegum endurbótum á flug-
vallarsvæðinu. En fyrst og fremst
er verið að ná sátt um það að
Reykjavíkurflugvöllur geti staðið
undir hlutverki sínu enn um sinn.
Markmiðið er að um flugvöllinn ná-
ist sátt milli borgarbúa og þess
hluta þjóðarinnar sem býr utan
borgarmarkanna og lítur á Reykja-
vík sem höfuðborg sína.
Sjúkraflug til Reykjavíkur
Ár Sjúkraflug Þar af m/þyrlu
2000 315 komur 79 (25%)
1999 274 komur 66 (24%)
1998 339 komur 61 (18%)
Síðustu þrjú ár hefur 75-82% af
sjúkraflugi til Reykjavíkur farið
fram með flugvélum sem lent hafa á
Reykjavíkurflugvelli. 18-25%
sjúkraflugsins fer með þyrlum.
Heimild: Landhelgisgæsla og Flug-
málastjórn.
Höfundur er samgönguráðherra.
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. MARS 2001 35
AzzurraAir
auglýsir eftir
íslenskum flugfreyjum
Azzurra Air, ítalskt flugfélag, sem rekur 12 flugvélar bæði
í áætlunar og leiguflugi, með höfuðstöðvar í Mílanó, aug-
lýsir eftir flugfreyjum til starfa í hlutastarf næstkomandi
sumar við flug frá Keflavík á vegum Heimsferða.
Umsækjendur uppfylli eftirfarandi skilyrði:
· Tveggja ára reynslu sem flugfreyja/flugþjónn.
· Aldur milli 20 – 40 ára.
· Gott vald á ensku, talmáli og ritmáli.
· Góð framkoma/snyrtimennska.
Um er að ræða 3 hlutastörf. Gert er ráð fyrir að meðaltali tveimur flugum í viku,
eða um 40 flugum yfir sumarið hjá hverjum og einum.
· Þeir sem ráðnir eru, fara í 3 – 5 daga þjálfun til Mílanó hjá
AzzurraAir.
· Viðtöl hjá ráðningarstjóra AzzurraAir fara fram á Íslandi í
byrjun apríl.
· Þjálfun á sér stað í Mílanó síðari hluta aprílmánaðar.
· Ráðningartími er frá 23. maí – 28. september.
Vinsamlegast skilið inn skriflegri umsókn á ensku með 2 myndum, andlitsmynd,
merktri: AZZURRAAIR, C/O:
HEIMSFERÐIR,
SKÓGARHLÍÐ 18,
105 REYKJAVÍK .
ÞAÐ verður seint
fullmetið hvílíkur fjár-
sjóður (eða auðlind eins
og nú er í tísku að
segja) fornbókmennta-
arfur okkar er. Hann er
endalaus uppspretta
vitneskju og fræðslu
um mannlegt eðli.
Hann er uppspretta
hugmynda í listum, vís-
inda og þjóðfélagsgerða
enn þann dag í dag og
líklega um alla framtíð
meðan fagrar listir eru í
hávegum hafðar
Fyrir meira en 150
árum gekk einn mesti
listamaður síns tíma,
tónskáldið Richard Wagner, í þenn-
an fjársjóð, sem hafði afgerandi áhrif
á gerð fjögurra ópera tónskáldsins,
Rínargullsins, Valkyrjanna, Sigurð-
ar Fáfnisbana og Ragnaraka, sem
ganga undir nafninu Niflungahring-
urinn. En menn vissu ekki í hversu
miklum mæli Wagner hafði teygað
úr Mímisbrunni íslenskra fornbók-
mennta.
Íslensk fornrit voru
helstu heimildir Wagners
Í bókinni Wagner og Völsungar,
sem gefin var út af Máli og menn-
ingu sl. haust, fjallar dr. Árni
Björnsson um niðurstöður rann-
sókna sinna á því hvernig Richard
Wagner nýtti fornar íslenskar heim-
ildir til að skapa viðburðarás og
texta Niflungahringsins. Útkoma
bókarinnar er mikið fagnaðarefni
fyrir Richard Wagner-félagið á Ís-
landi, sem átti frumkvæðið að rann-
sóknum Árna og stuðlaði að fram-
gangi þeirra. Rannsóknir Árna eru
afar þýðingarmiklar fyrir áhugafólk
um íslenskar fornbókmenntir og
ekki síður fyrir unnendur verka
Richards Wagners því í ljós kemur
að Wagner sótti mun meira til ís-
lenskra fornrita en áður hefur verið
talið.
Þótt kynning Árna á niðurstöðum
rannsókna hans sé megintilgangur
bókarinnar, kemur hann þó víðar við
í bók sinni. M.a. rekur hann aðdrag-
andann að áhuga Þjóðverja á ís-
lenskum fornritum á 18. og 19. öld og
segir frá tengslum Íslendinga við
tónlist Wagners í gegnum tíðina.
Árni segir m.a. frá fjölmörgum ís-
lenskum listamönnum, sem hafa tek-
ið þátt í flutningi á verkum Wagners
og frá ferðum Íslendinga á tónlist-
arhátíðina í Bayeruth.
Aðfengið efni
Wagners 80% íslenskt
Í grófum dráttum má segja að nið-
urstöður rannsókna Árna sýni að af
aðfengnum hugmyndum Wagners
við gerð Niflungahringsins megi
rekja um 80% til forníslenskra heim-
ilda, um 15% hugmyndanna eru
fornum íslenskum og þýskum heim-
ildum sameiginlegar, en aðeins fáein
brot eða um 5% af efni og atburðum
Niflungahringsins, eru eingöngu
ættuð frá þýskum heimildum.
Í bókinni leggur Árni áherslu á að
Eddurnar og aðrar
fornar heimildir
Wagners hafi verið
skrifaðar á Íslandi, á
íslensku og af Íslend-
ingum og því eigi ekki
að kenna þessar heim-
ildir við aðrar tungur
eða menningarsvæði
með orðum sem Norse,
nordic, altgermanisch,
altnordisch, Scand-
inavian o.s.frv. eins og
oftast hefur verið gert
til þessa. Höfundur
rökstyður mál sitt með
því að benda á það sem
vitað er um tilurð og
varðveislu heimild-
anna á Íslandi. Hann setur fram
kenningu sína um það af hverju
þessar bókmenntir voru eingöngu
skrifaðar á Íslandi á tímabilinu
1200–1400 og þá á íslensku, en ekki á
latínu, sem þá var aðalritmálið í Evr-
ópu. Tilgáta höfundar er sú að ís-
lenskir bændur hafi á þeim öldum átt
kirkjurnar sjálfir og verið tiltölulega
frjálsir og vel efnaðir. Því gátu þeir
haft geistlega menn í vinnu við að
skrifa sögur fyrir sig og varð sögu-
efnið því að henta eigin þörfum og
smekk bændanna sjálfra og vera á
máli, sem þeir skildu.
Þýsk þjóðernisvitund efld
Í bókinni er rakin þróun þýskrar
þjóðernisvitundar, en á 16. og 17. öld
hófu Þjóðverjar að halda á lofti
tungu sinni og menningu til að fá
mótvægi við hin yfirþyrmandi
frönsku og ítölsku menningaráhrif,
sem réðu ríkjum í Evrópu. Á síðari
hluta 18. aldar litu þeir í þessu skyni
mjög aftur til forns norræns (einkum
íslensks) menningararfs, sem þeir
gerðu loks meira eða minna að sín-
um. Greint er frá þeim fjölmörgu
þýsku fræðimönnum, sem stunduðu
þýðingar og rannsóknir á íslenskum
fræðum í Þýskalandi frá því um
miðja 18. öld og m.a. sagt frá því að
Grimmsbræður hafi talið öll hetju-
ljóð eddukvæða í raun vera þýsk og
að svipuðu máli hafi gegnt um goða-
fræðina, sem Jacob Grimm kallaði
reyndar „Deutsche Mythologie“.
Í bókinni er listi yfir bækur með
íslenskum heimildum fornum, sem
talið er víst eða mjög líklegt að
Wagner hafi lesið eða haft aðgang að
áður en hann tók til við að semja
texta Niflungahringsins. Að sögn
Wagners sjálfs kveikti hið þýska
Niflungaljóð (Nibelungenlied) ekki í
honum til að skrifa óperu um Nifl-
unga heldur var það fyrst þegar
hann kynntist hinum fornu (ís-
lensku) heimildum, sem hann fékk
löngun til að takast verkið á hendur.
Wagner varð fyrir miklum áhrifum
af bragfræði eddukvæða og notaði
svipaða ljóðstafasetningu í texta
Niflungahringsins og er hugsanlegt
að bragfræðin hafi einnig í einhverj-
um mæli haft áhrif á sjálfa tónsköp-
unina.
Rannsókn frá
íslenskum sjónarhóli
Fram kemur að þetta mál hafi
aldrei áður verið rannsakað frá ís-
lenskum sjónarhóli, sem geti þó haft
sérstaka þýðingu af því að fáir gjör-
þekkja svo hinar forníslensku heim-
ildir Wagners sem Íslendingar. Höf-
undur leggur áherslu á að ekki skipti
meginmáli hvort Wagner hafi fengið
hugmyndir sínar beint af lestri ís-
lenskra bókmennta eða í endurgerð
og endursögn þýskra skálda og
fræðimanna á 19. öld, því kveikjuna
að hvoru tveggja hafi verið að finna í
íslenskum fornritum.
Til að kynna niðurstöður rann-
sókna sinni fer höfundur þá leið að
taka fyrir hverja hinna fjögurra
ópera Niflungahringsins. Þar er
texti Wagners í samhliða dálki bor-
inn saman við íslenskar frumheim-
ildir þar sem þær eru fyrir hendi og
bent á samsvaranir. Í lok hverrar óp-
eru er í töflu birt yfirlit yfir helstu
persónur og minni verksins og sýnt í
hvaða heimildum hvert þeirra megi
finna.
Árni Björnsson leggur áherslu á
að Richard Wagner hafi aldrei ætlað
sér að tónsetja hinar fornu sögur og
kvæði í óbreyttri mynd, heldur notað
forníslensku heimildirnar til að
skapa sína eigin sögu. Niflunga-
hringurinn er því algerlega sjálf-
stætt skáldverk Wagners sjálfs þó
svo að þar komi ríkulega fram hug-
myndir og persónur úr öðrum verk-
um. Höfundur bendir á að höfuð-
skáld Íslendinga á 20. öld, Halldór
Kiljan Laxness, hafi einmitt viðhaft
svipaðar aðferðir við gerð stærstu
skáldverka sinna. Höfundur bendir
einnig á hvernig heildarsýn eða boð-
skapur Niflungahringsins endur-
spegli vel þá sýn sem fram kemur í
eddukvæðinu Völuspá, m.a. um bölv-
un gullsins, svik og meinsæri, enda-
lok og fall guðanna og alls heimsins,
en um leið komi í verkinu fram óljós
von um endurlausn. Niflungahring-
urinn sé því að stofni til alls ekki
saga stríðskappa eða hetjudýrkunar.
Íslenskum bókmenntaarfi
gert hátt undir höfði
Höfundur bendir á að þótt texti
Wagners sjálfs að Niflungahringn-
um skipti höfuðmáli, þá sé stöðugt
verið að gefa út rit um verkið og ræt-
ur þess. Því sé rík ástæða fyrir okkur
Íslendinga að koma því á framfæri
hvaðan og í hversu ríkum mæli
Wagner sótti hugmyndir sínar við
gerð verksins og gera því fullnægj-
andi skil út frá íslenskum sjónarhóli.
Sú þörf er ekki síst brýn vegna þess
að til þessa hafa flestir áhugamenn
um Wagner talið að bakgrunn Nifl-
ungahringsins væri helst að finna í
hinu þýska miðaldaljóði Nibelungen-
lied, en eins og fram kemur er fátt
eitt þaðan í verkinu. Á hinn bóginn
leiða rannsóknir Árna í ljós að hlutur
íslenskra fornrita er enn meiri en
fræðimenn höfðu áður gert sér ljóst.
Niflungahringurinn er stórbrotnasta
tónverk allra tíma og eru niðurstöð-
ur Árna því sérlega mikilvægar og
áhugaverðar fyrir okkur Íslendinga.
Fyrirhugað er að gefa verkið út á
ensku og þýsku á þessu ári, en rann-
sóknir Árna eru líklegar til að vekja
mikinn áhuga Wagner-unnenda víða
um heim og þá um leið verða til þess
að efla áhuga á íslenskum fornbók-
menntum meðal erlendra þjóða.
Nýlega barst undirrituðum bréf
frá Joseph Harris, prófessor við
tungumáladeild Harvard-háskóla í
Bandaríkjunum, þar sem prófessor-
inn segist muni með ánægju nota
bókina „Wagner og Völsungar“ í
haust nk. á námskeiði um „Eddu og
Sögurnar“.
Jóhann J.
Ólafsson
Rannsóknir Árna eru
afar þýðingarmiklar
fyrir áhugafólk um ís-
lenskar fornbókmennt-
ir, segir Jóhann J.
Ólafsson, og ekki síður
fyrir unnendur verka
Richards Wagners.
Höfundur er stórkaupmaður.
WAGNER OG
VÖLSUNGAR
Þumalína, Pósthússtræti 13
GJAFABRJÓSTAHÖLD
fyrir nætur og daga.