Morgunblaðið - 06.10.2001, Qupperneq 24

ÁRÁSIN Á BANDARÍKIN
24 LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ríki Evrópu fórnuðu Tékkóslóv-
akíu sökum stundarhagsmuna
sinna,“ sagði Sharon. „Ísraelar
ætla sér ekki að verða í
hlutverki Tékka,“ bætti
hann við.
Á München-ráðstefn-
unni 1938 gáfu lýðræðis-
ríki í Evrópu undan kröf-
um Adolfs Hitlers og
skömmu síðar lögðu þýsk-
ir nasistar landið undir
sig. Seinni heimsstyrjöld-
in skall síðan á ári síðar.
Þessi ummæli Sharons
þykja hin hörðustu, sem hann hef-
ur látið falla í garð Bandaríkja-
manna. Aukinnar óþolinmæði gæt-
ir í röðum ísraelskra ráðamanna
og ekkert lát er á mannfalli í átök-
um Ísraela og Palestínumanna.
Í liðinni viku féllust Ísraelar á
vopnahlé í átökunum við Palest-
ínumenn og er vitað að þar réð
þrýstingur Bandaríkjamanna
mestu. Þá liggur fyrir að Sharon
var því vopnahléi andvígur enda
hefur hann líkt Yasser Arafat, leið-
toga Palestínumanna, við hryðju-
verkamanninn illræmda Osama
bin Laden, sem talinn er hafa stað-
ið að baki fjöldamorðunum 11.
september.
ARIEL Sharon, forsætisráðherra
Ísraels, varaði á fimmtudagskvöld
Bandaríkjamenn við því að frið-
mælast við arabaríki á
kostnað Ísraela. Var Shar-
on með þessum ummælum
að vísa til þeirrar áherslu,
sem Bandaríkjastjórn
leggur á að fá hófsöm
arabaríki til liðs við alþjóð-
legt bandalag gegn
hryðjuverkastarfsemi.
Orð Sharons fela í sér
harkalegustu gagnrýni af
hálfu Ísraela í garð Banda-
ríkjanna frá því að hryðjuverka-
menn gerðu árásir á Washington
og New York 11. fyrra mánaðar.
„Reynið ekki að friðmælast við
araba á okkar kostnað. Við munum
ekki sætta okkur við það,“ sagði
Sharon og lét ekki þar við sitja
heldur bætti við að Ísrelar kynnu
að lenda í sömu aðstöðu og Tékkar
árið 1938 þegar friðkaup Vestur-
veldanna við Adolf Hitler gáfu
þeim hinum sama tækifæri til að
leggja landið undir sig. „Ég hvet
lýðræðisríki á Vesturlöndum og
fyrst og fremst Bandaríkin, sem
forusturíki hins frjálsa heims, til
að gera ekki á ný sömu hörmulegu
mistökin og 1938 þegar lýðræðis-
„Friðmælist
ekki við araba á
okkar kostnað“
Ariel Sharon líkir stöðu
Ísraela við Tékka árið 1938
Tel Aviv. AFP.
Ariel
Sharon
ENN er margt mjög dularfullt og óútskýrt
varðandi hryðjuverkin í Bandaríkjunum en
kannski má orða það dularfyllsta af öllu með
þessari spurningu: Hvað vakti fyrir hryðju-
verkamönnunum?
Enginn hefur lýst ódæðisverkunum á hend-
ur sér, engar kröfur hafa verið settar fram og
ekkert komið fram um hugsanlegan tilgang.
Margt má þó lesa út úr skrifum og viðtölum við
Osama bin Laden sem öll spjót standa á sem
skipuleggjanda hryðjuverkanna. Markmið
hans virðist ekki vera það eitt að veikja Banda-
ríkin, heldur ekki síður og jafnvel enn frekar
að steypa af stóli ríkisstjórnum í arabaríkjun-
um.
Bin Laden lýsti yfir heilögu stríði við Banda-
ríkin 1996 er hann barðist fyrir því að banda-
rískt herlið yrði rekið frá Sádi-Arabíu og hann
stefnir að því að bókstafstrúarmenn taki völdin
í öllum íslömskum ríkjum.
„Árum saman héldum við að meginmarkmið
hans væru að koma öllu bandarísku herliði
burt af Arabíuskaga og þegar það hefði tekist
myndi hann lýsa yfir sigri,“ er haft eftir banda-
rískum leyniþjónustumanni. „Nú er hins vegar
ljóst að þau eru önnur og meiri hvort sem hann
trúir því sjálfur að hann geti náð þeim.“
Nýtt kalífadæmi
Bin Laden virðist láta sig dreyma um að
draga upp nýtt kort af Miðausturlöndum. Í
tveimur trúarlegum tilskipunum frá honum
kemur fram að hann telur vestræn ríki hafa
skipt arabaríkjunum upp í mörg smáríki til að
sundra íslömskum þjóðum og hann gefur í
skyn að lokamarkmiðið sé að sameina alla
araba í eitt ríki, í eitt kalífadæmi eins og var
fyrstu aldirnar eftir dauða spámannsins Mú-
hameðs.
„Markmið Al-Qaeda, samtaka bin Ladens,
er að sameina alla múslima og koma á stjórn
sem lyti lögum kalífanna. Þess vegna verður að
steypa af stóli næstum öllum ríkisstjórnum í
íslömskum löndum og uppræta vestræn áhrif,“
segir sérfræðingur á vegum Bandaríkjastjórn-
ar.
Um þessar hugmyndir bin Ladens er engin
endanleg vissa en það er hins vegar ljósara
hvað olli eða varð til að auka hatur hans á
Bandaríkjunum. Hann reiddist mjög 1991 er
bandarískt herlið, „villutrúarmennirnir“, komu
til Sádi-Arabíu, sjálfs fæðingarstaðar íslams,
og 1996 varð hann að hrökklast frá Súdan
vegna þrýstings Bandaríkjamanna. Þar hafði
hann sest að eftir að hafa verið rekinn frá Sádi-
Arabíu.
Ný heimsskipan?
Ýmsir telja að draumar bin Ladens snúist
ekki um múslimaríkin ein, heldur hafi hann
ekki minni hugmyndir um sjálfa heimsskipan-
ina en Hitler og Stalín á sínum tíma. Í viðtali
við ABC-sjónvarpsstöðina 1998 talaði hann um
eyðileggingu og upplausn Bandaríkjanna.
Spáði hann því að þau myndu skiptast upp í
mörg smáríki.
Í viðtali við CNN 1997 talaði bin Laden um
niðurlægingu Bandaríkjanna í Víetnam og
Líbanon og alveg sérstaklega í Sómalíu.
„Eftir dálitla mótspyrnu lögðu bandarísku
hermennirnir á flótta,“ sagði hann um Sómalíu.
„Þeir flýðu eftir að hafa lýst yfir að þeir væru
mesta herveldi í heimi. Þeir flýðu undan fá-
tæku fólki sem átti ekki annað vopn en trúna á
Allah.“
Bandarískir sérfræðingar telja að bin Laden
stefni fyrst og fremst að því að gjörbreyta
arabaheiminum. Hann vilji byrja á Sádi-Arab-
íu og loks sameina öll ríkin undir einni bók-
stafstrúaðri ríkisstjórn. Augljóst sé að hann
vilji binda enda á stuðning Bandaríkjanna við
Ísrael en það sé þó ekkert meginatriði að svo
komnu máli.
Bandaríkin standa í veginum
Í trúarlegri tilskipun frá bin Laden 1996
segir hann að tilgangslaust sé að reyna að
steypa konungsfjölskyldunni í Sádi-Arabíu af
stóli og öðrum ríkisstjórnum í arabaríkjunum
fyrr en Bandaríkjamenn hafi verið hraktir
burt. Telja margir að með þetta í huga hafi
hann ráðist gegn Bandaríkjunum og vegna
þess að hann telji þau standa í vegi fyrir valda-
töku bókstafstrúarmanna.
Hugsast getur líka að bin Laden hafi ráðist á
Bandaríkin í því skyni að auka á klofning milli
kristinna manna og múslima. Með nokkrum
hætti má segja að hann vilji gera þau orð
George W. Bush Bandaríkjaforseta að sínum
að annaðhvort standi ríki heims með Banda-
ríkjunum eða hryðjuverkamönnum.
Hver var raunverulegur tilgangur hryðjuverkaárásarinnar á Bandaríkin?
Draumurinn
um bókstafstrúað
kalífadæmi
(Heimild: Los Angeles Times.)
AP
Enn er unnið að því að hreinsa rústir World
Trade Center í New York þó að næstum
fjórar vikur séu nú liðnar frá því að árásin
átti sér stað. 4.986 eru taldir hafa látist í
árásinni hinn ellefta fyrra mánaðar.
HUGSANLEGT er, að hryðjuverk-
in í Bandaríkjunum leiði til „grund-
vallarbreytinga“ á samskiptum
stórveldanna, Bandaríkjanna og
Rússlands, en samvinna þeirra hef-
ur hvorki fyrr né síðar verið jafn
náin og nú.
„Þessi grundvallarbreyting á
samskiptum ríkjanna, sem byggj-
ast æ meir á sameiginlegum gild-
um, mun ekki aðeins gagnast þeim,
heldur öllum heimi,“ sagði Condo-
leezza Rice, ráðgjafi Bandaríkja-
forseta í öryggismálum, á fundi
með bandarísk-rússneska verslun-
arráðinu í Washington í fyrradag.
Condoleezza bar lof á leiðtoga
Rússa fyrir að hafa orðið „fyrstu
og einörðustu“ bandamenn Banda-
ríkjanna í því stríði, sem nú stæði
yfir gegn hryðjuverkamönnum, en
haft er eftir bandarískum embætt-
ismönnum, að Vladímír Pútín, for-
seti Rússlands, hafi orðið einna
fyrstur til að hringja í George W.
Bush Bandaríkjaforseta eftir
hryðjuverkaárásina og bjóða hon-
um samstarf og samvinnu.
Gagnger umskipti
Pútín hefur heimilað Bandaríkja-
mönnum að nota rússneskar her-
stöðvar í Mið-Asíuríkjunum til
árása á hryðjuverkamenn í Afgan-
istan og hann hefur leyft þeim að
nota rússneska lofthelgi. Auk þess,
sem er kannski enn mikilvægara,
hefur Pútín lýst yfir, að hann kunni
að láta af andstöðu sinni við
NATO-aðild Eystrasaltsríkjanna,
verði sú breyting á bandalaginu, að
áherslan verði meira á stjórnmála-
lega samvinnu en hernaðarlega.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, orðaði þetta þann-
ig, að á samskiptum Bandaríkjanna
og Rússlands væri að eiga sér stað
„stórkostleg og söguleg umskipti“,
og Rice, sem er Rússlandssérfræð-
ingur að mennt, sagði, að ekki væri
hægt að hugsa sér „áhrifameiri
endi á kalda stríðinu“.
Gerhard Schröder, kanslari
Þýskalands, sagði í fyrradag, að
ekki mætti „missa af þessu tæki-
færi“ til að treysta böndin við
Rússa. Í viðtali við CNN kvaðst
hann sannfærður um, að Pútín vildi
og væri með góðum árangri að
auka samstöðuna með vestrænum
ríkjum.
Efnahagsleg samvinna aukin
Rice sagði á fundi bandarísk-
rússneska verslunarráðsins, að
nauðsynlegt væri að stórauka efna-
hagslega samvinnu við Rússland
enda myndi það verða til að bæta
lífskjörin í landinu. Til þess þyrftu
þó Rússar að bæta löggjöfina, bæta
fjárfestingarumhverfið og leysa úr
læðingi kraftinn í sínu eigin fólki.
„Leysi Rússar þetta þrennt af
hendi munu þeir verða eitt af
mestu efnahagsveldunum,“ sagði
Rice.
Rice nefndi einnig, að Banda-
ríkjastjórn hefði nokkrar áhyggjur
af sölu Rússa á kjarnorkutækni til
Írans og hún kvaðst ekki alveg
skilja stefnu þeirra í Tsjetsjníu.
Hún minntist hins vegar ekki á
fyrri yfirlýsingar Bandaríkja-
stjórnar um, að horfið yrði frá
gagneldflaugasamningnum frá
1972.
Afleiðingar hryðjuverkanna í Bandaríkjunum 11. september
Umbylting í sam-
skiptum við Rússa
Washington. AFP.
AP
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, hitti Pútín Rúss-
landsforseta í fyrrakvöld. Vel
fór á með þeim.