Morgunblaðið - 15.12.2001, Qupperneq 46

Viðmælendur á fjármálamarkaði
sérfræðingar í efnahagsmálum fag
samkomulagi aðila vinnumarkaðar
og stjórnvalda. Með því sé dregið
óvissu um framvindu efnahagsmá
Hafa þeir trú á að verðbólgumarkm
vor muni nást – en ekkert megi þó ú
bregða. Ómar Friðriksson leitaði ál
samkomulaginu og áhrifum þess
„MÉR líst vel á samkomulag að-
ila vinnumarkaðarins. Með því er
mikilli óvissu eytt um framvind-
una á fyrri helmingi næsta árs,“
segir Þorgeir Eyjólfsson, for-
stjóri Lífeyrissjóðs versl-
unarmanna.
„Að mínu mati mun sam-
komulagið að öllum líkindum
stuðla að styrkingu krónunnar,
eins og reyndar styrking hennar
í liðinni viku ber með sér. Ég hef
jafnframt þá trú að með lækk-
andi verðbólgu í kjölfar sam-
komulagsins muni gengið að öll-
um líkindum styrkjast enn frekar
á komandi mánuðum. Jafnframt
mun minni verðbólga leiða til
frekari vaxtalækkana á komandi
mánuðum,“ segir Þorgeir.
Minni óvissa
Ingólfur Bender, hagfræðingur
hjá Íslandsbanka, segir sam-
komulag ASÍ og Samtaka at-
vinnulífsins til þess fallið að
draga úr óvissu á vinnumarkaði á
næsta ári. Ljóst var orðið að
verðbólgan stefndi yfir þau mörk
sem forsendur kjarasamninga
byggðust á og því hefði að
óbreyttu komið til uppsagnar á
launalið kjarasamninga í febrúar
ef ekkert yrði að gert.
Ingólfur telur að meiri líkur
séu á að rauða strikið sem samn-
ingsaðilar hafa ákveðið hafa til
viðmiðunar í verðlagsforsendu
samninga í maí muni halda. „Það
hefur því skapast meiri vissa um
stöðuna á vinnumarkaði á næsta
ári. Þó er það ekki fullkomin
vissa, þar sem það eru ennþá ein-
hverjar líkur á að verðbólgan
gæti farið yfir þessi mörk. Það
mun fyrst og fremst ráðast af
gengisþróun krónunnar á næstu
mánuðum. Það hafa átt sér stað
jákvæðar hreyfingar á mark-
aðinum síðustu daga því krónan
hefur verið að styrkjast, m.a. af
þessum ástæðum,“ segir hann.
Yfirlýsing ríkisstjórnar um
lánamál nokkuð loðin
Ingólfur segir yfirlýsingu rík-
isstjórnarinnar um aðgerðir í
lánamálum nokkuð loðna. „Af
hálfu ASÍ hafði verið lagt upp
með að ríkið tæki erlent lán til
þess að greiða niður innlend lán.
Ríkisstjórnin lýsir hins vegar
engu slíku yfir í þessari yfirlýs-
ingu heldur því eingöngu að hún
muni skoða lánasamsetninguna
með tilliti til gengisþróunar og
langtímaáhrifa á innlenda eft-
irspurn og verðbólgu. Þetta er
því enn sem komið er tiltölulega
laust í reipunum og í raun sams-
konar yfirlýsing og ríkissjóður
hefur jafnan gefið út á mark-
aðinn um lánamál sín.
Það eru hins vegar augljóslega
uppi væntingar, bæði af hálfu
þeirra sem stóðu að þessu sam-
komulagi og á markaðinum sjálf-
um, um að ríkið fari þessa leið
sem ASÍ hefur lagt til. Þessar
væntingar hafa átt sinn þátt í
styrkingu krónunnar að und-
anförnu,“ segir Ingólfur.
Hann bendir einnig á að ef rík-
isstjórnin beiti sér með þessum
hætti sé hún í raun að grípa inn í
gjaldeyrismarkaðinn. Það myndi
leiða til aukinnar eftirspurnar
eftir krónum og þar með styrkja
gengi krónunnar. „Á móti er hún
að lækka langtímavexti og þar af
leiðandi að lyfta aðeins undir eft-
irspurnina og hvetja þannig til
aukinnar verðbólgu. Þarna veg-
ast því á tveir þættir hvað verð-
lagsþróunina varðar. Annars veg-
ar áhrif gengishækkunar sem
leiðir til lægri verðbólgu til
skemmri tíma litið og hins vegar
aukin innlend eftirspurn vegna
lægri langtímavaxta, sem er að
öðru jöfnu til þess fallið að auka
verðbólguna. Þetta
endurspeglast í því
að verðbólguálag
skuldabréfa, sem
túlka má sem verð-
bólguvæntingar fjár-
festa hefur ekki
lækkað í samræmi
við það sem lækkun
krónunnar ætti að
öðru jöfnu að kalla
á,“ segir hann.
„Sé litið á mark-
aðinn í dag er ljóst
að krónan hefur verið
að styrkjast og verð-
bólguálag skulda-
bréfa hefur lækkað.
Það er hins vegar
enn nokkur óvissa í
spilunum en það leikur enginn
vafi á að þetta [samkomulag] er
skref í rétta átt,“ segir Ingólfur
að lokum.
Þýðingarmikið að koma
aftur á stöðugleika
Bjarni Brynjólfsson, fram-
kvæmdastjóri lífeyrissjóðsins
Framsýnar, segir mjög jákvætt
og þýðingarmikið að aðilar vinnu-
markaðarins og ríkisstjórnin
skuli vera samtaka um að finna
leiðir til þess að koma aftur á
stöðugleika. „Ég fagna þessu
frumkvæði ASÍ og Samtaka at-
vinnulífsins. Ég tel að við verðum
að hafa trú á því að þetta takist,
að öðrum kosti gerist það ekki.
Við þurfum öll að stilla saman
strengina,“ segir hann.
Ábyrgt
samkomulag
„Ég tel þetta mjög ábyrgt
samkomulag og mér finnst það
ábyrgt af aðilum vinnumarkaðar-
ins að bregðast við ástandinu
með því að endurskoða rauðu
strikin í samningunum og fresta
uppsögn samninganna,“ segir
Tryggvi Þór Herbertsson, for-
stöðumaður Hagfræðistofnunar
Háskóla Íslands.
Hann segir að ef til þess hefði
komið að launalið kjarasamninga
yrði sagt upp og menn farið í að
semja upp upp á nýtt um launa-
kjör, hefði það ekki endað nema
með enn meiri verðbólgu.
ingin hefði orðið sú að fra
lengja og jafnvel festa í s
verðbólguástand sem veri
Tryggvi segir samkomu
og SA um viðbótarframla
eignarlífeyrssjóði einnig m
skynsamlega ráðstöfun. Þ
bæði draga peninga út úr
kerfinu en um leið væru l
ar að safna ágóða fyrir fr
ina.
Hann segist einnig telja
brögð ríkisstjórnarinnar s
samleg. Mikilvægt sé að s
Sérfræðingar og fulltrúar á fjármálamarkaði fag
Trúa að markmið
en ekkert má út af
,,tel þetta mjög ábyrgt
samkomulag“
Tryggvi Þór Herbertsson
,,mikilli óvissu eytt um
framvinduna á fyrri
helmingi næsta árs“
Þorgeir Eyjólfsson
,,þessi viðhorfs
er mjög mikilvæ
Edda Rós
,,enn sem komið er
tiltölulega laust í
reipunum“
Ingólfur Bender
’ Ennþá erueinhverjar lík
á að verðbólg
gæti farið yf
þessi mörk.
Það mun fyr
og fremst rá
af gengisþróu
krónunnar
á næstu
mánuðum. ‘
,,Ég fagna þess
frumkvæði ASÍ o
Samtaka atvinn
Bjarni B
46 LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÁBYRGÐ OG SAMTAKA-
MÁTTUR FORELDRA
ANDRÚMSLOFT AÐHALDS
OG SPARNAÐAR
Samkomulag Alþýðusambands-ins og Samtaka atvinnulífsinsog yfirlýsing ríkisstjórnarinn-
ar í tengslum við það varða veginn til
aukins stöðugleika á vinnumarkaði
og í efnahagslífinu og varðveizlu þess
árangurs, sem náðst hefur á undan-
förnum árum við að bæta lífskjörin.
Það er afar mikilvægt að friður
skuli ríkja á vinnumarkaði fram á vor
og þótt sá friður kosti atvinnurekend-
ur nokkra hækkun á greiðslum í sér-
eignarlífeyrissjóði starfsmanna
stuðlar sú gjörð að auknum sparnaði í
þjóðfélaginu sem kemur öllum til
góða.
Markmið samkomulagsins, um að
verðbólga verði innan við 3% á næsta
ári, hlýtur að setja verulegan þrýst-
ing á aðildarfyrirtæki SA, að þau
hækki ekki verð á næstunni. Sam-
komulag hefur líka tekizt á milli ASÍ
og ríkisins um að efla verðkannanir
og eftirlit með verðlagi.
Fyrirheit ríkisstjórnarinnar eru
einkum almenns eðlis. Hún lofar
áframhaldandi aðhaldi í ríkisfjármál-
um og lækkun tryggingagjalds fyr-
irtækja 2003, sem vegur upp á móti
auknum launahækkunum í byrjun
þess árs, sem SA og ASÍ hafa samið
um. Ríkisstjórnin hyggst hægja á
uppgreiðslum erlendra lána og nýta
gjaldeyri, sem fæst með sölu ríkisfyr-
irtækja til að greiða niður innlendar
skuldir og hafa þannig jákvæð áhrif
bæði á gengi og vexti. Þær erlendu
fjárfestingar, sem líklegar eru hér á
næstu misserum, munu væntanlega
jafnframt stuðla að því að styrkja
gengi krónunnar og draga úr verð-
bólgu.
Ríkisstjórnin ætlar að beita sér
fyrir niðurfellingu eða lækkun tolla á
grænmeti, en í staðinn taka upp bein-
greiðslur til grænmetisbænda. Í raun
er þessi aðgerð að sumu leyti til-
færsla milli vasa hjá almenningi; sem
neytendur greiðum við minna fyrir
grænmetið en sem skattgreiðendur
leggjum við meira til landbúnaðarins.
Ákveðin aðlögun grænmetisbænda
að frjálsri samkeppni er réttlætan-
leg, en ekki ber að festa beingreiðslur
til þeirra í sessi til langframa. Hins
vegar ætti þessi breyting að hafa já-
kvæð áhrif á vísitöluna og stuðla að
því að verðbólgan haldist innan
marka. Jafnframt ætti verðmyndun á
þessum hollu neyzluvörum að verða
gagnsærri og eðlilegri og vænta má
þess að dragi úr hinum miklu sveifl-
um í verði grænmetis milli árstíma,
sem hafa ergt neytendur undanfarin
ár.
Þegar þær aðgerðir sem SA, ASÍ
og stjórnvöld hafa komið sér saman
um eru skoðaðar hlýtur niðurstaðan
að verða að efnislega séu þær ekki
sérstaklega róttækar. Hins vegar
skiptir öllu máli að þessir þrír aðilar
hafa náð saman um að skapa hér and-
rúmsloft aðhalds og sparnaðar hjá
opinberum aðilum, í fyrirtækjum og á
heimilum. Slíkt er forsenda þess að
við komumst út úr núverandi öldu-
gangi og á lygnan sjó í efnahags- og
kjaramálunum. Eins og Grétar Þor-
steinsson, forseti ASÍ, segir hér í
blaðinu í gær: „Við teljum yfirgnæf-
andi líkur á að samfélagið komi með
okkur í þessa vegferð, því það skiptir
okkur öll gríðarlega miklu máli.“
Þetta samkomulag hefur vakið
ánægju hjá almenningi. Það er at-
hyglisvert, að forsvarsmenn Alþýðu-
sambands Íslands hafa haft töluvert
frumkvæði að því að þessi niðurstaða
hefur fengizt. Það skiptir miklu máli,
að það ríki ákveðið jafnvægi á milli
samtaka vinnuveitenda og launþega.
Fyrir aldarfjórðungi má segja, að
frumkvæðið hafi verið í höndum
verkalýðshreyfingarinnar. Síðan
tókst vinnuveitendum að ná því í sín-
ar hendur ekki sízt vegna þess, að í
þeirra röðum fæddust hugmyndir,
sem voru líklegar til árangurs. Nú
ríkir meira jafnvægi á milli þessara
aðila og það er af hinu góða.
Í sérblaði Morgunblaðsins, Dag-legu lífi, er í gær fjallað um svo-
kallaða foreldrasamninga, sem
njóta vaxandi vinsælda á meðal for-
eldra grunnskólabarna. Markmiðið
með foreldrasamningunum, sem
foreldrar barna í sama bekk gera
sín á milli, er að útivistartími barna
og unglinga í 6.–10. bekk grunn-
skóla verði virtur og að komið sé í
veg fyrir tóbaks-, áfengis- og fíkni-
efnaneyzlu unglinga.
Allir vita að verulegur misbrestur
er á að þessir hlutir séu í lagi. Þótt
langflestir foreldrar séu án efa sam-
mála um að rétt sé að börn þeirra
fylgi reglum um útivistartíma og
hefji hvorki reykingar né áfengis-
neyzlu áður en þau hafa aldur til er
staðreynd að oft má sjá stóra hópa
barna og unglinga á almannafæri
utan leyfilegs útivistartíma og
stundum undir áhrifum áfengis.
Mörgum foreldrum finnst erfitt
að beita foreldravaldinu; það er erf-
itt að banna barninu sínu það sem
„öllum hinum“ leyfist, jafnvel þótt
foreldrar viti í hjarta sínu að það sé
rangt. Þess vegna skiptir svo miklu
máli að foreldrar leggi sig fram um
að kynnast snemma foreldrum fé-
laga barnanna sinna og geri við þá
samkomulag um að virða reglur og
halda uppi aga og reglusemi. Auð-
vitað er ekki hægt að þvinga fólk til
að skrifa undir samninga af þessu
tagi, en hafa ber í huga að því fleiri,
sem skerast úr leik, þeim mun erf-
iðara er að framfylgja skýrum
reglum.
Þótt foreldrasamningarnir séu oft
gerðir í samstarfi og samráði við
skólana er eftirlitið með útivist og
vímuefnaneyzlu ungmenna fyrst og
fremst á ábyrgð foreldra þeirra.
Foreldrar geta ekki leyft sér að
varpa neinni ábyrgð yfir á skólann
hvað þetta varðar. Það er því eðli-
legt að frumkvæðið að foreldra-
samningum komi frá foreldrum
sjálfum og að þeir bindist sjálfir
samtökum til að tryggja börnum
sínum þann aga, sem er þeim lífs-
nauðsynlegt veganesti.