Morgunblaðið - 17.01.2002, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
E
mbættismaðurinn
Karl Kerfis er
íbygginn á svip
þegar hann býður
mér sæti. Kertið á
skrifborðinu er brunnið til hálfs
og ég veiti því athygli að engar
perur eru í ljósastæðunum. Tölva
er heldur engin í herberginu en
gamalli ritvél er bersýnilega vel
við haldið. Líklega rétt sem ég
heyrði að þetta hafi verið svona
síðan hann fór að borga sjálfur
fyrir rafmagnið af kytrunni, til að
sleppa við hlunnindaskattinn.
Karl Kerfis notar jafnan eigin
blýant í vinnunni og kemur með
kaffi á brúsa að heiman. Þessi
sómadrengur, sem á sínum tíma
lauk dokt-
orsprófi í
sanngirni frá
háskólanum í
Leipzig, er nú
háttsettur í
hlunninda-
málaráðuneytinu.
„Vertu velkominn. Það voru
þarna fáein atriði í skattaskýrsl-
unni sem við gerðum at-
hugasemdir við. Það vantaði til
dæmis akstursnóturnar og hlunn-
indadagbækurnar …“
– Hlunninda …?!
„… dagbækurnar. Þú hlýtur að
skilja að það er til dæmis ekki
trúverðugt að maður í þinni stöðu
hafi ekki fengið nema eitt par af
vinnuvettlingum frá fyrirtækinu
allt árið. Í gögnum okkar kemur
einnig fram að þú keyptir enga
vettlinga sjálfur á þessum tíma.“
Hann starir til lofts og segir
eins og við sjálfan sig: „Upp-
skriftin að sæluríkinu er til og
undarlegt að okkur skuli ekki
hafa tekist fyrr að fá pólitíkusana
til að dusta rykið af henni.“
– Sæluríki?! Ertu hlynntur því
að við förum að njósna hver um
annan, Íslendingar? Væri ekki
nær að reyna að klófesta þá sem
svíkja undan skatti? Jón ríki í
næsta húsi á tvo jeppa, stóran
sumarbústað og skútu en er með
miklu lægri laun en ég, miðað við
skattaskýrslu.
„Hægan, hægan. Þú hlýtur að
skilja að það er ekki hægt að
góma þá stóru. Ekki hægt. Og
hér eru skólar og sjúkrahús sem
þarf að reka. Og kerfið; viltu að
ég missi vinnuna? Það liggur í
augum uppi að almenningur verð-
ur að borga og jöfnuður verður að
komast á – meðal almennings.“
– En …
„Ég hef til dæmis heyrt að
kaffi sé víða á boðstólum á vinnu-
stöðum. Hvers eiga þeir að gjalda
sem ekki drekka kaffi? Kaffi-
þambarar njóta þarna greinilega
hlunninda umfram aðra og það
getur ekki talist sanngjarnt.“
Ég skynja að honum er alvara.
„Í plöggum mínum sé ég líka,
gæskur, að þú sóttir fjögur
kokkteilboð á árinu en telur að-
eins þrjú þeirra fram. Og í því
fyrsta, við vígslu elliheimilisins
inni í Vogum, gefur þú upp fjóra
einfalda gin og tónik og sex snitt-
ur. Samkvæmt mínum kokkabók-
um voru ginglösin sjö, þar af tveir
tvöfaldir, og snitturnar heldur
fleiri. Hverju svararðu þessu,
lagsmaður?“
– Ég … Það má svo sem vera
að ég hafi eitthvað talið vitlaust
og biðst innilega afsökunar á því.
Ég þoli orðið svo lítið … En þetta
með fjórða kokkteilboðið; ég
minnist þess ekki. Spurning
hvort það hafi verið Baddi tví-
burabróðir minn.
„Sko. Þú skalt ekki vera að
setja þig á háan hest hér, væni
minn. Mér skjátlast ekki og eins
gott fyrir þig að játa.“
Svo pírir hann augun á mig og
segir hvellum rómi: „Það var
greinileg brotalöm í bókhaldinu
hjá þér varðandi skemmtana-
skattinn.“
– Skemmtanaskattinn?!
„Já, já. Við tölum nú stundum
um dráttarbrautargjald hér í
ráðuneytinu,“ segir hann og kím-
ir en verður jafn alvarlegur og
áður á augabragði. „Öll gæði í líf-
inu eru skattskyld og hvað er
helsta skemmtun ykkar almúg-
ans annað en gæði? Hlunnindi?“
Hann blikkar mig.
„Þú veist, do do … Eftir síð-
ustu reglugerðarbreytingu telst
það orðið til hlunninda. Öll gæði í
lífinu eru skattskyld, þú skilur.“
– Nei, nú lýgurðu, segi ég
undrandi og kreisti fram vand-
ræðalegt bros, enda feiminn mað-
ur að eðlisfari. Mér var að vísu
sagt á Indlandi um árið að kynlíf
væri eina afþreying lágstéttanna
þar í landi, en …
„Ertu að væna mig um lygar,
góði minn? Ég er hreint ekki í
skapi til að gantast,“ segir Karl
Kerfis og dæsir. „Og þú nefnir
það hvergi þegar þú straukst Sig-
ríði í bókhaldinu blíðlega um
lendarnar í kaffistofunni í hádeg-
inu 4. ágúst?“
– Sigríði! 4. ágúst? Það var
óvart, ég rakst … Hvernig veist
þú annars af því?
„Hér er það ég sem spyr
spurninganna góurinn. Þú hefur
heyrt um eftirlitsmyndavélar er
það ekki? Og gervihnetti?“
Svo spyr hann:
„Þú tilheyrir flokki B2; kvænt-
ur tveggja barna faðir í þriggja
herbergja íbúð, ekki satt?“
– Jú, jú, en …
„Þá greiðir þú 27,5% komu-
gjald í hvert skipti. Gjaldið er
reiknað af meðalverði þjónustu
gleðikonu í París, samkvæmt
taxta frá franska innanríkisráðu-
neytinu. Virðisaukaskattur bæt-
ist að vísu ofan á verði konan
þunguð.“
– Ha?!
„Hér er taxtinn. Þú sérð þetta
svart á hvítu: hjón greiða 27,5%
njóti þau hvort annars, en gjaldið
er 70% sé um framhjáhald að
ræða. Sé rekkjunauturinn af er-
lendu bergi brotinn greiðir hvort
um sig hins vegar 75% gjald. Til
að draga úr líkum á að stofninn
þynnist, þú skilur.
En eins og ég hef margoft
hamrað á í ræðu og riti er þetta
því miður ekki algilt. Ráðherra
laumaði inn í reglugerðina, illu
heilli, klausu sem dregur nokkuð
úr tekjumöguleikum hins opin-
bera. Meðan á æfingatímabili
stendur, til 25 ára aldurs, er
veittur magnafsláttur, og við
starfslok er skemmtanaskatt-
urinn af einstaklingum felldur
niður, þó aldrei fyrr en viðkom-
andi nær 63 ára aldri.“
Gæði og
gjöld
„Meðan á æfingatímabili stendur, til 25
ára aldurs, er veittur magnafsláttur, og
við starfslok er skemmtanaskatturinn af
einstaklingum felldur niður, þó aldrei
fyrr en viðkomandi nær 63 ára aldri.“
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
skapti@mbl.is
HINN 1. janúar sl.
eignuðust málefni um-
hverfisins nýjan öflug-
an bakhjarl í stjórn-
kerfi Reykjavíkur-
borgar. Þá hóf
Umhverfis- og heil-
brigðisstofa Reykja-
víkur starfsemi sína, en
frá fyrsta degi verður
hún meðal helstu stofn-
ana landsins á vett-
vangi umhverfismála.
Tilurð Umhverfis- og
heilbrigðisstofu mark-
ar því tímamót í þróun
umhverfismála á Ís-
landi.
Fjölbreytt verkefni
Hjá Umhverfis- og heilbrigðis-
stofu sameinast undir einn hatt þau
verkefni sem áður voru unnin á vett-
vangi Garðyrkjustjóra, Hreinsunar-
deildar og hjá Heilbrigðiseftirliti
Reykjavíkur auk fjölda annarra
verkefna sem lúta að umhverfismál-
um innan borgarkerfisins. Hlutverk
hennar verður því afar víðtækt og
spannar nánast allt svið umhverfis-
málanna. Þar má nefna sorphirðu og
meðferð úrgangs, eftirfylgni um-
hverfisáætlunar Reykjavíkur, Stað-
ardagskrá 21, umsjón með gróðri og
gróðursetningu, málefni áa og vatna,
náttúruvernd og umhverfisvöktun,
dýrahald og mengunar-, matvæla-,
og heilbrigðiseftirlit í
borginni. Umhverfis-
og heilbrigðisstofu er
því fátt óviðkomandi,
þegar umhverfismál
eru annarsvegar, en
henni er ætlað að vinna
að því sem er til hags-
bóta fyrir umhverfið og
hollustuhætti borgar-
samfélagsins.
Mikil umsvif
Umhverfis- og heil-
brigðisstofa starfar í
umboði Umhverfis- og
heilbrigðisnefndar, þar
sem öll meginstefnu-
mörkun borgarinnar í
umhverfismálum fer fram og
ákvarðanir eru teknar um notkun
þess fjár sem til umhverfismála
renna. Á komandi ári mun Umhverf-
is- og heilbrigðisstofa fá til ráðstöf-
unar vel á annan milljarð króna til
þeirra fjölbreyttu verkefna sem und-
ir hana heyra. Hátt í 200 starfsmenn
munu vinna á vegum stofnunarinnar
að staðaldri, en yfir sumartímann
verður starfsmannafjöldinn marg-
faldur vegna viðamikilla verkefna
garðyrkjunnar og Vinnuskólans.
Tímamót í umhverfismálum
Á vegum Umhverfis- og heilbrigð-
isstofu hafa umhverfismálin því
eignast fjölmennan, samhentan hóp
faglegra og metnaðarfullra liðs-
manna með fjárhagslegt bolmagn til
góðra verka. Með breytingu þessari
er að mínu mati stigið eitt mikilvæg-
asta skref sem stigið hefur verið í
þróun umhverfismála innan borgar-
kerfisins og mun það vafalaust hafa
sín áhrif á þróun málaflokksins á
landsvísu. Tilurð Umhverfis- og heil-
brigðisstofu markar því merk tíma-
mót í umhverfismálum á Íslandi.
Ný umhverfisstofnun
Hrannar Björn
Arnarsson
Umhverfismál
Í Umhverfis- og heil-
brigðisstofu hafa um-
hverfismálin segir
Hrannar Björn
Arnarsson, eignast fjöl-
mennan, samhentan hóp
faglegra og metn-
aðarfullra liðsmanna
með fjárhagslegt bol-
magn til góðra verka.
Höfundur er borgarfulltrúi Reykja-
víkurlistans og formaður umhverfis-
og heilbrigðisnefndar.
HÆSTVIRTUR ráð-
herra fjármála.
Æðsti tollheimtu-
maður lýðveldsins, sem
þú veitir fjárhagslega
forstöðu, lét hafa eftir
sér í DV 10. janúar sl. að
öll lífsins gæði væru
skattskyld og nefndi
nokkur dæmi.
En skattheimtumað-
ur þinn stendur ekki í
stykki sínu. Hann er of
efnislega sinnaður,
jarðbundinn kontórist-
inn, og hugsar einungis
um bíla, tölvur, utan-
landsferðir og mat, rétt
eins og það séu einu
gæðin sem okkur áskotnast í lífinu.
En því fer víðsfjarri eins og dæmin
sanna.
Mér koma strax í hug þrír skatt-
stofnar sem hann hefur litið fram hjá.
Mér er það ekki nema sönn ánægja
og ljúf skylda að leggja fram minn
skerf til að bæta ástand fjármála hins
besta ríkis allra ríkja í heiminum,
einkum í ljósi þess að fjárhagur hins
besta ríkissjóðs allra ríkissjóða í
heiminum er eitthvað lúinn þessa
dagana.
Sólskinið
Sólarljósið er meðal þeirra lífs-
gæða sem við njótum öll. Allir þekkja
unað þess að láta geislana leika um
sig og verma. Það nær vitaskuld ekki
nokkurri átt að þjóðin skuli láta sólina
skína á sig dag eftir dag án þess að
meta það á nokkurn hátt né gera sér
grein fyrir kostnaði sem af því hlýst.
Skattur á þessi gæði mundi auka
kostnaðarvitund almennings og hann
mundi án efa njóta betur yls sólarinn-
ar ef hann fengi að greiða fyrir hann.
Það er enginn vandi að reikna skatt-
inn út. Ég bendi á að veðurstofan
reiknar út sólskinsstundir af mikilli
nákvæmni. Annaðhvort mætti hugsa
sér að skatturinn yrði breytilegur
milli ára, eins og sólskinið, eða reikn-
aður út samkvæmt einhverju meðal-
tali. Ég læt þig um nánari útfærslu
enda vanur maður í þessum efnum.
Ég vil þó benda á eina mikilvæga
staðreynd. Nú vita allir að á sund-
laugarbörmum þessa lands liggja
gamlingjar eins og hrá-
viði og sleikja þessi lífs-
gæði tímunum saman
og umfram annað fólk.
Auðvitað er sjálfsagt að
hafa hærra skattþrep
fyrir ellilífeyrisþega
enda sitja þeir, eins og
ég sagði, í sundlaugun-
um lon og don þegar
sólin skín. Þeir hafa líka
tímann til þess!
Hærra skattþrep elli-
lífeyrisþega er líka í
eðlilegu samræmi við
þá stefnu ríkisins að
láta þá sem minna mega
sín borga meira en hina
sem betur eru stæðir.
Hamingjan
Alþjóðlegar kannanir hafa sýnt að
þjóð vor er sú hamingjusamasta í
heimi sem von er. Hamingjan er því
enn ein lífsgæðin sem þegnarnir taka
sem sjálfsögðum hlut. Ég efa ekki að
það yrði þjóðinni til hamingjuauka ef
hún fengi að greiða hamingjuskatt.
Hamingjan yrði verðmætari fyrir
bragðið og þjóðin gætti hennar betur
og sólundaði henni ekki eins og mönn-
um hættir til að gera við það sem
ókeypis fæst.
Ég vara þó við undanskotum und-
an skattinum og legg til þessa laga-
grein: „Nú reynir maður að gera sér
upp óhamingju til að skjóta sér undan
hamingjuskatti, skal þá þegar vísa
honum til Geðlæknis ríkisins. Reynist
hann vera hamingjusamur þrátt fyrir
allt, sem reyndar er langlíklegast í
ljósi staðreynda um hina hamingju-
sömustu þjóð allra hamingjusamra
þjóða í heiminum, skal beita sektum.
Nú greiðist sektin ekki og kemur þá
varðhald eða fangelsi í hennar stað.“
Því er við þetta að bæta að ég las í
blöðunum um daginn að erlendir vís-
indamenn hefðu komist að þeirri nið-
urstöðu að unnt væri að kaupa sér
hamingju. Hvert mannsbarn var
reyndar með það á hreinu en nú er
þetta vísindalega sannað. Við getum
því reiknað með að hinir ríkari meðal
vor hafi keypt sér hamingju en ekki
hinir fáæktari enda eru þeir ekki af-
lögufærir. Þess vegna finnst mér ekki
óeðlilegt og jafnvel réttlátt að hinir
fátækari greiði meiri skatt. Þeir hafa
öðlast hamingjuna fyrir ekki neitt
meðan hinir ríku hafa þegar greitt
fyrir hana, sumir hverjir með miklum
fúlgum.
Það er líka í fínu samræmi við
stefnu ríkisins um að láta hina fátæk-
ari borga meira en þá ríku.
Andrúmsloftið
Hvert mannsbarn andar að sér
miklu súrefni á hverjum einasta degi.
Þetta gerum við án umhugsunar alla
ævi. Göngum út frá því sem vísu að
geta andað og andað að vild daginn út
og inn og á nóttunni líka. Loftskattur
yrði til að vekja okkur til umhugsunar
um þessi lífsgæði og án efa mun fólk
anda vandlegar að sér og frá og nýta
loftið betur ef það greiðir fyrir hvern
andardrátt.
En að ýmsu ber að hyggja. Nú er
það til dæmis staðreynd að gamalt
fólk og sjúklingar, til dæmis asma-
sjúklingar, þurfa að anda meira að
sér og nýta auk þess súrefnið verr en
annað fólk. Það er því ekki nema rétt-
látt að þessir hópar og aðrir sem við-
líka er ástatt um greiði hærri loft-
skatta en aðrir.
Það er líka í góðu samræmi við
stefnu ríkisins um að láta sjúklinga og
gamalmenni greiða meira til hins op-
inbera en aðra.
Í von um að þessar hugmyndir
megi verða til að bæta fjárhag hins
besta ríkis allra ríkja. Með vinsam-
legri kveðju.
Eiríkur
Brynjólfsson
Skattheimta
Skattheimtumaður þinn
er of efnislega sinnaður
og hugsar einungis um
bíla, tölvur, utanlands-
ferðir og mat, segir
Eiríkur Brynjólfsson
í bréfi til fjármála-
ráðherra.
Höfundur er kennari og rithöfundur.
Öll lífsins gæði eru
skattskyld