Morgunblaðið - 08.03.2003, Blaðsíða 17

– að ná tökum á þessu samfélagi, koma ár sinni þar
vel fyrir borð, nýta þau í flokkspólitískum tilgangi,
gera þau að tæki í verkfærasafni sínu og draga
þannig úr sjálfstæði þeirra og þar með lýðræðislegu
hlutverki og áhrifum. Hið stjórnlynda lýðræði reynir
að ýta hinu frjálslynda lýðræði til hliðar.
n hvert er þá viðfangsefni hins nýja flokks –
hver er hin nýja pólitík? Hinn nýi flokkur verður
að hafa framtíðarsýn sem byggir á því að þróa hér
sómasamlegt samfélag þar sem stofnanir og
stjórnmálamenn koma fram af virðingu gagnvart
fólki, fara að leikreglum sem eru gegnsæjar og þar
sem fyllsta jafnræðis er gætt. Samfélag þar sem
einstaklingarnir njóta hæfileika sinna og getu á
eigin forsendum og þar sem þeim sem hér búa eru
tryggð ákveðin lífsgæði. Þau lífsgæði eru ekki bara
efnisleg gæði – þó þau séu vissulega mikilvæg –
heldur lúta að því að hafa aðgang að fjölbreyttri
menningu, góðri menntun, öruggu heilbrigðiskerfi,
jafnrétti óháð kynferði, kynþætti og kynhneigð, og
aðgang að góðu umhverfi og óspilltri náttúru. Við
ætlum ekki að búa í verstöðinni Íslandi – jafnvel
þó það gæti gefið mikið í aðra hönd – heldur í
nútímasamfélagi með öllu því sem það krefst. Og
þess vegna ætlum við heldur ekki að sætta okkur
við stjórnvöld sem deila og drottna, umbuna og
refsa og ráða örlögum fólks eins og Jóhann Bogesen
á Óseyri við Axlarfjörð. Slík stjórnvöld tilheyra
liðnum tíma – þau eru tímaskekkja.
amfylkingin þarf að hafa skýra framtíðarsýn
en hún þarf líka að vera meðvituð um dagleg
vandamál fólks. Það á að vera verkefni okkar að
umbreyta vandamálum hins daglega lífs í opinber
málefni og gera almenna velsæld að daglegu
viðfangsefni stjórnmálanna. Við ætlum okkur að vera
stór flokkur sem rúmar fólk með fjölbreyttar skoðanir
og bakgrunn – umburðarlyndur og víðsýnn flokkur
– en við ætlum líka að vera flokkur sem þorir að
taka erfið mál til umræðu, sem leggur til atlögu við
sérhagsmuni sem ganga gegn almannahagsmunum,
sem lætur sig ekki varða um viðteknar skoðanir og
aðferðir ef þær duga ekki lengur, sem er óhræddur
við að fara nýjar leiðir við lausn viðkvæmra deilumála,
sem axlar þá ábyrgð sem stjórnmálunum fylgir og
tekur óvinsælar ákvarðanir ef það er það sem þarf.
Við ætlum að vera flokkur sem nýtur trausts og hefur
trúverðugleika – ekki vegna þess að við höfum svör
á reiðum höndum við öllu sem upp kemur heldur
vegna hins að við munum vanda okkur við leit að
svörum. Heldur ekki vegna þess að við höfum lausn
á hvers manns vanda heldur vegna hins að við
viðurkennum að flókin viðfangsefni kalla á yfirlegu
og góða dómgreind og oftar en ekki fjölþætta úrlausn
þar sem hópar og einstaklingar leggja saman. Við
eigum að boða stjórnmál sátta og rökræðu en ekki
átaka og kappræðu.
Íslandi búa aðeins 280 þúsund manns sem
er álíka fjöldi og í lítilli borg í Evrópu. Við
höfum ekki efni á því að ala á sundurlyndi og átökum
– við getum ekki brotið þjóðina niður í andstæðar
fylkingar; dregið hana í dilka eftir búsetu, atvinnu,
uppruna, kynferði, félagsstöðu eða stjórnmálaafstöðu.
Við erum ein þjóð í einu landi. Við erum fámenn en
það er í senn styrkur okkar og veikleiki – þetta eru
tvær hliðar á sama peningi. Við höfum alla burði til
að ná sæmilegri sátt í öllum helstu átakamálum
þjóðarinnar.
terk höfuðborg er eitt sterkasta tromp landsins
í samkeppni við útlönd um fólk og fyrirtæki.
Hún hefur hlutverki að gegna fyrir landið allt. En
sterk höfuðborg þarf lífvænlegt bakland og þeir
sem þar búa sækja næringu sína, bæði í bókstaflegri
og yfirfærðri merkingu, í hinar dreifðu byggðir og
náttúru landsins. Þess vegna eru hagsmunir höfuð-
borgar og landsbyggðar ekki andstæðir heldur
samofnir. Hvorugt getur án hins verið.
iklar auðlindir, víðerni og óspillt náttúra næra
sjálfsmynd okkar Íslendinga, skapa okkur
sérstöðu og gera okkur að því sem við erum – en
þetta er líka lifibrauð okkar. Við verðum að nýta
náttúruauðlindirnar til að renna stoðum undir
fjölbreytt, nútímalegt atvinnulíf, skapandi störf og
öflugt velferðarkerfi. Við erum ekki annaðhvort
náttúruverndarfólk eða virkjunarsinnar. Ég hef aldrei
skilið þá framsetningu ekki fremur en ég hef skilið
þá framsetningu að annaðhvort sé fólk með eða á
móti mislægum gatnamótum. Við hljótum að spyrja
okkur hverjar séu aðstæðurnar á hverjum stað, hvert
sé markmiðið, hvað vinnst og hvað tapast. Í þessum
málum eins og öðrum er hægt að ná sátt með
aðferðafræði hins frjálslynda lýðræðis sem leiðir ólík
sjónarmið saman með það að markmiði að ná sátt
sem allir geta sæmilega við unað. Þar sem ábyrgðin
á niðurstöðunni og hinn lýðræðislegi réttur til afskipta
er sameign okkar allra en ekki bara stjórnvalda. Í
umhverfismálum eigum við að hafna hinu stjórnlynda
lýðræði og setja hið frjálslynda lýðræði í öndvegi.
efnahags- og atvinnumálum hljótum við líka
að leiða til öndvegis leikreglur hins frjálslynda
lýðræðis. Okkur kemur ekkert við hvað þeir heita
sem stjórna fyrirtækjum landsins eða hvaða flokki
þeir fylgja að málum. Gamlir peningar eru ekkert
betri en nýir. Ef ketti er ætlað að veiða mýs þá má
einu gilda hvort hann er svartur eða hvítur – svo
lengi sem hann gegnir sínu hlutverki. Í atvinnu- og
efnahagslífinu eru það umferðarreglurnar sem gilda
og þær eiga að vera skynsamlegar og í þágu alls
almennings. Stjórnmálamennirnir bera ábyrgð á
leikreglunum en leikendur bera ábyrgð á því að fara
eftir þeim. Það má leiða að því rök að afskiptasemi
stjórnmálamanna af fyrirtækum landsins sé ein
aðalmeinsemd íslensks efnahags- og atvinnulífs.
Þannig má segja að það sé orðstír fyrirtækja
jafnskaðlegt að lenda undir verndarvæng Davíðs
Oddssonar eins og það er að verða að skotspæni
hans. Ég vil þannig leyfa mér að halda því fram að
það hafi skaðað faglega umfjöllun um Íslenska
erfðagreiningu, bæði hérlendis og erlendis, að sú
skoðun er útbreidd að fyrirtækið njóti sérstaks
dálætis hjá forsætisráðherranum. Það vekur upp
umræðu og tortryggni um að gagnagrunnur
fyrirtækisins og ríkisábyrgðin byggist ekki á
málefnalegum og faglegum forsendum heldur
flokkspólitískum. Sama má segja um Baug, Norðurljós
og Kaupþing. Byggist gagnrýni og eftir atvikum
rannsókn á þessum fyrirtækjum á málefnalegum og
faglegum forsendum eða flokkspólitískum? Ertu í
liði forsætisráðherrans eða ekki – þarna er efinn og
hann verður ekki upprættur nema hinum pólitísku
afskiptum linni og hinar almennu gegnsæju leikreglur
lýðræðisins taki við. Þetta er verkefni Samfylkingar-
innar. Samfylkingin á að vera óháð öllum helstu
eignahópunum í samfélaginu, hún á að gæta
almannahagsmuna, ekki sérhagsmuna.
fjármálum, fyrirtækjarekstri, fjölmiðlum og
sveitarstjórnarmálum á Íslandi er ennþá spurt:
Í hvaða liði ertu? Ertu í náðinni hjá stjórnarráðinu
eða ekki? Þessu verður að linna, við verðum að losna
við hina sjálfmiðuðu, stjórnlyndu valdsmenn. Við
verðum að endurvekja traust almennings á stofnanir
samfélagsins með nýjum leikreglum, nýju inntaki,
nýrri ímynd. Þetta er hlutverk Samfylkingarinnar.
g síðast en ekki síst: Það verður aldrei þolað
að í hinu smáa íslenska samfélagi búi tvær
þjóðir í efnalegu tilliti. Við getum ekki horft upp á
þúsundir ganga atvinnulaus, við getum ekki horft
upp á þúsundir berjast í bökkum til að eiga þak yfir
höfuð sér, við getum ekki horft upp á þúsundir í
óöryggi um afkomu sína vegna elli, örorku eða
ómegðar. Svona þarf þetta heldur ekki að vera. Það
er hægt að örva atvinnulífið og auðvelda
íbúðareigendum lífið með því að lækka vexti – bæði
stýrivexti Seðlabankans og útlánsvexti bankanna
sem höfðu 7,7 milljarða í hagnað eftir skatta á síðasta
ári. Við getum líka afnumið verðtryggingu
fjárskuldbindinga sem myndi gera hvort tveggja í
senn, gera vaxtabyrði lána gegnsærri og auka
sveigjanleikann í samskiptum lánveitenda og
lántakenda. Og við getum dregið úr jaðarsköttum
barnafjölskyldna og ellilífeyrisþega.
amfylkingin hefur verk að vinna í íslenskum
stjórnmálum. Hún hefur ekki svör á reiðum
höndum við öllum þeim spurningum sem upp kunna
að koma en hún kann að leita svaranna. Hún hafnar
ráðleysi stjórnvalda sem þora ekki að spyrja en allt
þykjast vita. Hún er ekki bundin á klafa gamalla
kennisetninga sem eiga rætur sínar í samfélagi
gærdagsins. Hún treystir brjóstviti og skynsemi þess
fólks sem mesta hefur reynsluna og þekkinguna á
hverju sviði og leitar óhrædd í smiðju þess. Hún
þorir að setja umdeild mál á dagskrá þjóðmála-
umræðunnar. Hún hafnar kreddum og kerfislausnum
gamla flokkakerfisins. Hún er ekki hrædd við að
ræða nýjar leiðir í opinberum rekstri og þjónustu en
hvikar hvergi frá markmiðinu um hina samfélagslegu
ábyrgð og nauðsyn jafnréttis og jafnra tækifæra.
amfylkingin hafnar stjórnlyndi Sjálfstæðis-
flokksins sem hefur það stefnumið eitt að halda
völdum. Samfylkingin býður fram fólk, stefnu og
starfshætti með það að markmiði að leysa íslenskt
samfélag úr viðjum þeirra þröngsýnu sérhagsmuna
sem hafa þrifist í skjóli Sjálfstæðisflokksins. Samfylk-
ingin á brýnt erindi í íslenskum stjórnmálum.