Morgunblaðið - 08.03.2003, Blaðsíða 18

ERLENT
18 LAUGARDAGUR 8. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GEORGE W. Bush Bandaríkjafor-
seti sagði á blaðamannafundi í
fyrrakvöld að tilraunirnar til að
leysa Íraksdeiluna á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna væru á loka-
stigi. Hann sakaði Íraka um blekk-
ingar og hvatti samstarfsríki
Bandaríkjanna til að búa sig undir
að afvopna þá með hervaldi en
sagði að Bandaríkjastjórn væri
tilbúin að heyja stríð upp á sitt
eindæmi ef öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna samþykkti ekki nýja
ályktun sem heimilaði valdbeit-
ingu. „Í rauninni þurfum við ekki
að fá leyfi hjá neinum,“ sagði
hann.
Forsetinn sagði að eftir aðeins
„nokkra daga“ yrði ný ályktun,
sem heimilaði hernað í Írak, borin
undir atkvæði í öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna. Hann kvaðst
ætla að knýja fram atkvæða-
greiðslu jafnvel þótt í ljós kæmi að
ályktunartillagan nyti ekki nægi-
legs stuðnings í ráðinu. „Það er
kominn tími til að menn sýni spilin
sín og láti fólk vita með hverjum
þeir standa … Við viljum að menn
standi upp og segi skoðun sína á
Saddam Hussein og gagnsemi ör-
yggisráðs Sameinuðu þjóðanna.“
Sakaðir um blekkingarleik
Bush svaraði spurningum frétta-
manna í um það bil hálfa klukku-
stund eftir að hafa lesið 10 mín-
útna yfirlýsingu. Hann sakaði
Íraka um að stunda „þrákelknis-
legan skrípaleik“ til að villa um
fyrir vopnaeftirlitsmönnum og
þjóðum heims. Á sama tíma og
þeir eyddu nokkrum eldflaugum
héldu þeir áfram að framleiða
bannaðar eldflaugar og flyttu
sýkla- og efnavopn á milli felu-
staða. Hann sakaði ennfremur
írösk yfirvöld um að neyða íraska
vopnasérfræðinga til að vera með
falin upptökutæki innan klæða
þegar þeir svara spurningum eft-
irlitsmanna Sameinuðu þjóðanna.
Hann skoraði á Frakka, Þjóð-
verja og aðrar þjóðir, sem hafa
lagst gegn stríði í Írak, að standa
með Bandaríkjastjórn. „Ef heims-
byggðin horfist ekki í augu við
ógnina sem stafar af Íraksstjórn,
neitar að beita valdi jafnvel þótt
það sé síðasta úrræðið, tekur hún
gríðarmikla og óviðunandi
áhættu.“
„Hefur haft tólf ár
til að afvopnast“
Blaðamannafundurinn var liður í
því að búa bandarískan almenning
undir stríð í Írak sem gæti hafist á
næstu dögum eða vikum. Um
230.000 bandarískir hermenn eru
nú til taks í grennd við Írak og yf-
irmenn hersins segja að hersveit-
irnar séu undir það búnar að hefja
hernað.
Bush hafnaði áskorunum þeirra
sem vilja að eftirlitsmenn Samein-
uðu þjóðanna fái meiri tíma til að
afvopna Íraka. „Svolítið meiri
tíma? Saddam Hussein hefur haft
tólf ár til að afvopnast … Hann á
gereyðingarvopn, hann sér hryðju-
verkamönnum fyrir fé, þjálfun og
öruggu athvarfi – hryðjuverka-
mönnum sem myndu vera fúsir til
að beita gereyðingarvopnum gegn
Bandaríkjamönnum og öðrum frið-
elskandi þjóðum.“
Forsetinn rétti síðan upp hægri
höndina og kvaðst hafa svarið þess
eið að vernda bandarísku stjórn-
arskrána og þjóðina. „Það er ein-
mitt það sem ég ætla að gera.“
Lofar að stríðið
verði ekki langvinnt
Bush lofaði því að stríðið myndi
ekki dragast á langinn og kosta
mörg mannslíf eins og stríðið í Ví-
etnam. „Markmið okkar eru skýr í
Írak,“ sagði hann. „Ef við þurfum
að láta til skarar skríða er meg-
inmarkmiðið mjög skýrt: afvopn-
un. Til að afvopna Íraka þurfa
stjórnarskipti að eiga sér stað. Ég
er sannfærður um að við getum
náð þessu markmiði með aðferðum
sem miðast að því að halda mann-
fallinu í lágmarki.“
Forsetinn bætti við að aðeins
Saddam Hussein gæti tryggt frið í
Írak. „Það er undir honum komið
hvort við hefjum stríð eða ekki.
Hann er sá maður sem getur valið
á milli stríðs og friðar. Hingað til
hefur hann valið ranga kostinn.“
Íhugar ávarp til þjóðarinnar
í næstu viku
Fyrir blaðamannafundinn ræddi
Bush málið við Vladímír Pútín
Rússlandsforseta í síma og þeir
ákváðu að halda viðræðunum
áfram. Embættismenn í Hvíta hús-
inu segja að Bush íhugi nú að
flytja ávarp til þjóðarinnar í næstu
viku til að útskýra hvers vegna
hann telur stríð nauðsynlegt og
greina frá hættunum sem fylgja
því. Hann kunni einnig að vara
Íraka við í síðasta sinn og hvetja
fréttamenn og starfsmenn hjálp-
arstofnana til að fara frá Írak.
Embættismennirnir töldu ólík-
legt að forsetinn myndi veita Írök-
um frekari frest til að afvopnast
þar sem hann óttaðist að þeir
gætu notað hann til að auka óein-
inguna innan öryggisráðsins. Þeir
útilokuðu þó ekki að Bandaríkja-
stjórn myndi styðja tillögu Breta
um að Írakar fengju nokkra daga í
viðbót til að afvopnast.
Þótt Bush segði að enn væri von
um frið talaði hann oft í þátíð um
möguleika Saddams Husseins á
því að afstýra stríði og gaf þannig
til kynna að stríð væri yfirvofandi.
„Ég óska þess að Saddam Hussein
hefði hlustað á kröfur heimsbyggð-
arinnar og afvopnast. Það vonaði
ég.“
Bush kvaðst biðja fyrir friði og
sagði að best væri að Saddam
Hussein færi í útlegð en efaðist
um að það gerðist. „Ég bið dag-
lega, ég bið Guð að veita mér leið-
sögn, visku og styrk.“ Hann bætti
við að ákvæði hann að senda her-
menn inn í Írak myndi hann „biðja
fyrir öryggi þeirra og saklausra
Íraka“.
Bush segir Íraksdeil-
una komna á lokastig
Forsetinn gefur
til kynna að hann
telji stríð
óhjákvæmilegt
Washington. AFP, AP.
Reuters
George W. Bush Bandaríkjaforseti í Hvíta húsinu fyrir blaðamannafund hans um Íraksmálið í fyrrakvöld.
TVEIR þriðju Bandaríkjamanna
telja að George W. Bush forseti
hafi þegar ákveðið að hefja stríð í
Írak ef marka má viðhorfs-
könnun sem gerð var í fyrradag.
Almenningur í Bandaríkjunum er
hins vegar klofinn í afstöðunni til
þess hvort forsetinn hafi fært
nógu sterk rök fyrir því að stríð
sé nauðsynlegt.
Könnunin var gerð fyrir CBS-
sjónvarpið skömmu áður en Bush
hélt blaðamannafund um Íraks-
málið í fyrrakvöld. Hún bendir til
þess að 68% Bandaríkjamanna
telji að forsetinn hafi þegar
ákveðið að hefja hernað í Írak en
26% telji hann enn vera að meta
kostina.
Um 47% aðspurðra sögðu að
Bush hefði fært nógu sterk rök
fyrir því að hefja þyrfti stríð en
44% voru á öndverðum meiði.
Könnunin bendir til þess að
bandarískur almenningur sé
einnig klofinn í afstöðunni til þess
hvort það stafi svo mikil hætta af
Saddam Hussein að nauðsynlegt
sé að hefja stríð þegar í stað.
Sex af hverjum tíu aðspurðra
sögðust vilja að Bandaríkjastjórn
biði þangað til bandamenn henn-
ar styddu hernað í Írak. Jafn-
margir sögðu að taka ætti tillit til
viðhorfa bandamanna.
Tveir þriðju aðspurðra sögðust
myndu styðja hernað gegn Írak.
Um 43% þeirra töldu að stríðið
yrði stutt og bæri tilætlaðan ár-
angur, en 50% sögðu að það yrði
langt og dýrt.
723 tóku þátt í könnuninni og
skekkjumörkin voru fjögur pró-
sentustig.
Meirihluti Bandaríkjamanna telur
að Bush hafi ákveðið að hefja stríð
Washington. AP.
ÁHYGGJUR af yfirvofandi stríði í
Írak og slæmum efnahagshorfum í
heiminum ollu titringi á hluta-
bréfamörkuðum í Evrópu og Asíu í
gær. Aðalhlutabréfavísitalan í Jap-
an lækkaði mest og hefur ekki ver-
ið jafnlág í 20 ár.
Ummæli George W. Bush
Bandaríkjaforseta í fyrrakvöld,
þegar hann gaf til kynna að stríð í
Írak væri óhjákvæmilegt, urðu til
þess að gengi dollarans lækkaði
gagnvart evrunni og hefur ekki
verið jafnlágt í fjögur ár. Verð á ol-
íu og gulli hækkaði.
Gengi hlutabréfa í japönskum
fyrirtækjum lækkaði um 2,7% að
meðaltali og hefur ekki verið jafn-
lágt frá því í mars 1983.
Verðlækkun varð einnig í kaup-
höllinni í Frankfurt þar sem hluta-
bréfavísitalan hefur ekki verið
jafnlág í sjö ár. Í kauphöllinni í
París var gengi hlutabréfa í
frönskum fyrirtækjum hið lægsta í
sex ár.
David Thwaites, sérfræðingur í
hlutabréfamörkuðunum, sagði að
rekja mætti verðlækkunina til
„vondrar blöndu“ af fréttum um
slæmar horfur í efnahagsmálum,
erfiðleika fyrirtækja og stríð. „Ég
tel að ágreiningurinn milli Breta,
Bandaríkjamanna og Spánverja
annars vegar og Frakka, Kínverja
og Rússa hins vegar valdi miklum
skaða á mörkuðunum. Á sama tíma
telja menn jafnvel líklegra að
Bandaríkjamenn hefji stríð án
stuðnings öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna. Hvort tveggja er slæmt
fyrir markaðina.“
Titringur á hluta-
bréfamörkuðum
Gengi bréfa í japönskum fyrirtækj-
um hefur ekki verið lægra í 20 ár
London. AFP, AP.
NÝ skoðanakönnun í Bandaríkj-
unum bendir til þess að fleiri myndu
kjósa forsetaefni demókrata en
George W. Bush forseta þótt ekki sé
enn vitað hvaða demókrati verður í
framboði gegn honum. Er þetta
skýrasta vísbendingin til þessa um
að pólitísk staða forsetans sé veik.
Um 48% sögðust myndu kjósa ein-
hvern frambjóðanda demókrata en
aðeins 44% Bush. Könnunin var gerð
úti um öll Bandaríkin frá 26. febrúar
til 3. mars og skekkjumörkin voru
2,8 prósentustig.
Sex nýlegar skoðanakannanir
hafa bent til þess að fylgi Bush sé
minna en 50% og margir stjórn-
málaskýrendur segja að sitjandi for-
seti sem njóti ekki stuðnings helm-
ings kjósenda í könnunum eigi
erfiða kosningabaráttu fyrir hönd-
um. Nýja könnunin er sú fyrsta sem
bendir til þess að fleiri myndu kjósa
Bush en demókrata.
Maurice Carroll, sem stjórnaði
könnuninni, benti á að spurt var um
ónafngreindan demókrata, sem
hefði „ekkert neikvætt í farteskinu“,
ólíkt forsetanum sem hefði þurft að
taka á ýmsum erfiðum málum.
Á undir högg að sækja
vegna efnahagsmálanna
Könnunin benti til þess að efna-
hagssamdrátturinn væri helsta fóta-
kefli Bush. Á meðal þeirra sem telja
að hryðjuverkaváin sé helsta vanda-
mál Bandaríkjanna nýtur forsetinn
stuðnings þriggja af hverjum fjór-
um. Þeir sem telja að efnahagurinn
sé helsta vandamálið eru hins vegar
helmingi fleiri og tveir þriðju þeirra
segjast ekki ætla að kjósa Bush.
Um 89% repúblikana sögðust ætla
kjósa Bush og 87% demókrata ætla
að kjósa þann frambjóðanda sem
flokkur þeirra velur. Könnunin
bendir til þess að demókrati fengi
ívið meira fylgi en Bush á meðal
óháðra kjósenda.
Bush hefur staðið frammi fyrir
ýmsum erfiðum málum, meðal ann-
ars stríði í Írak, aukinni spennu á
Kóreuskaga vegna kjarnavopna-
áætlunar N-Kóreumanna, efnahags-
samdrætti og óvissu um stuðning
þingsins við skattalækkanir.
Richard Bond, ráðgjafi repúblik-
anaflokksins og fyrrverandi formað-
ur hans, kvaðst telja að stuðning-
urinn við Bush myndi aukast.
„Könnunin sýnir að kjósendur eru
órólegir vegna yfirvofandi stríðs og
efnahagsmálanna,“ sagði hann.
„Hvort sem stríð verður eða ekki
mun Bush njóta meira fylgis í júní.
Komi til stríðs mun fólk þjappa sér
saman á bak við hann. Verði ekki
stríð vegna þess að Saddam Hussein
lætur af völdum eða af öðrum ástæð-
um rétta markaðirnir og efnahag-
urinn við og fylgi Bush stóreykst.“
Bush myndi tapa fyrir
demókrata væri kosið nú
Washington. Newsday.