Morgunblaðið - 25.03.2003, Blaðsíða 19

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. MARS 2003 19
Pútín fagn-
ar niður-
stöðu þjóð-
aratkvæðis
Grosní. AFP.
VLADÍMÍR Pútín, forseti Rúss-
lands, fagnaði í gær niðurstöðu um-
deildrar þjóðaratkvæðagreiðslu í
Tétsníu, þar sem ný stjórnarskrá er
sögð hafa verið samþykkt, og sagði
hana binda enda á átökin sem staðið
hafa í héraðinu í nær áratug. Téts-
enskir uppreisnarmenn lýstu hins
vegar atkvæðagreiðslunni sem „póli-
tískum skrípaleik“.
Um 60% atkvæðanna höfðu verið
talin í gær og embættismenn í
Grosní, höfuðstað Tétsníu, sögðu að
95,9% þeirra sem greiddu atkvæði
hefðu samþykkt stjórnarskrána sem
kveður á um að héraðið verði áfram
hluti af Rússlandi. Tillaga um að efnt
yrði til forseta- og þingkosninga í
Tétsníu hefði fengið svipaðan stuðn-
ing. Búist er við að lokatölur liggi
fyrir á morgun.
Að sögn embættismannanna var
kjörsóknin rúmlega 80% en erlendir
fréttamenn drógu það í efa og sögðu
að mjög fáir hefðu mætt á kjörstaði í
Grosní á sunnudag þegar atkvæða-
greiðslan fór fram. Hermennirnir,
sem voru á verði við kjörstaðina,
hefðu verið fleiri en kjósendurnir
megnið af deginum.
Vestræn ríki og flestar alþjóðleg-
ar stofnanir neituðu að senda eftir-
litsmenn til að fylgjast með atkvæða-
greiðslunni. Aðeins Samveldi
fullvalda ríkja, samtök fyrrverandi
sovétlýðvelda, og Samtök íslamskra
ríkja höfðu eftirlit með atkvæða-
greiðslunni.
STRÍÐ Í ÍRAK
ÓTTAST er að allt að 160 manns hafi
drukknað þegar ferja fór á hvolf í
Tanganyika-vatni milli Afríkuríkj-
anna Búrúndí og Lýðveldisins
Kongó. Slæmt veður var á þessum
slóðum þegar atburðurinn átti sér
stað og þá er jafnframt ljóst að ferj-
an var ofhlaðin fólki.
Ferjan lagði af stað á föstudags-
kvöld frá Kalemie í Lýðveldinu
Kongó og hvolfdi síðan skammt und-
an Nyanza-Lac í suðausturhluta
Búrúndí á laugardag, að sögn tals-
manns hersins í Búrúndí. Sagði hann
að 41 hefði bjargast.
Ekki er vitað nákvæmlega hversu
margir voru í ferjunni en leyfilegur
hámarksfjöldi var 67.
160 Afríku-
menn
drukknuðu
Bujumbura. AFP.
SLÓVENAR samþykktu með mikl-
um meirihluta um helgina að ganga í
Evrópusambandið (ESB) og Atl-
antshafsbandalagið (NATO), og ger-
ir þetta auðveldara um vik að fá sam-
þykki í atkvæðagreiðslum í öðrum
ríkjum er sótt hafa um aðild, að því
er fréttaskýrendur sögðu í gær.
Þegar búið var að telja 99,9% at-
kvæða í gær voru 89,6% Slóvena
fylgjandi aðild að ESB, en einungis
rúmlega tíu prósent voru á móti.
Þrátt fyrir mikla og almenna and-
stöðu í Slóveníu við herför Banda-
ríkjamanna í Írak voru 66% Slóvena
samþykk aðild að NATO, en tæp
34% á móti.
„Þessi óvefengjanlegu úrslit sýna
að fyrrverandi kommúnistaríki get-
ur tekist, á innan við áratug, að taka
upp lýðræði,“ sagði slóvenski frétta-
skýrandinn Miha Kovac.
Slóvenar
samþykkja
ESB- og
NATO-aðild
Ljubljana. AFP.
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
EFASEMDIR um
að hernaðaráætlun
Bandaríkjamanna og
Breta í Íraksstríðinu
muni standast hafa
aukist í kjölfar þess
að mótspyrna herja
Saddams Husseins
hefur reynst meiri en
búist var við. Og
ráðamenn Íraka eru
borubrattir. „Við er-
um búnir að draga þá
út í fen og þeir munu
aldrei komast upp úr
því,“ sagði upplýs-
ingamálaráðherra
landsins, Saeed
Sahhaf, í gær.
Breski varnar-
málasérfræðingurinn
Paul Beaver sagði í
samtali við AFP-
fréttastofuna í gær að
bandamenn væru í
nokkrum vanda en
þeir myndu yfirvinna hann og ekki
leggja árar í bát. Á hinn bóginn yrðu
menn að muna að í þetta sinn væru
Írakar ekki að verja land sem þeir
hertóku, eins og reyndin var 1991,
heldur væru þeir að verjast innrás í
eigið land. „Það gerbreytir öllu,“ sagði
Beaver.
Vonir um stutt stríð
Samkvæmt skoðanakönnunum í
Bandaríkjunum er almenningur von-
góður um að stríðið verði stutt og að-
eins þriðjungur álítur að það standi
meira en mánuð. Þorri Bandaríkja-
manna gerir einnig ráð fyrir að mann-
fall í eigin liði verði ekki meira en 100
manns, að sögn The Los Angeles Tim-
es. Ástæðan fyrir þessari bjartsýni er
margþætt. Lýsingar ýmissa embætt-
ismanna undanfarnar vikur á því að
stjórnkerfi Saddams myndi hrynja á
fáeinum dögum þegar lagt yrði til at-
lögu, láku út. Og ekki má gleyma að
mannfall hefur varla verið teljandi í
átökum sem herafli landsins hefur
lent í síðan í Víetnamstríðinu sem lauk
1975. „Við væntum mun meira af
æðsta yfirmanni heraflans [forsetan-
um] nú en við gerðum í seinni heims-
styrjöld,“ segir Andrew J. Bacevich,
fyrrverandi liðsforingi sem nú kennir
við Boston-háskóla.
Sérfræðingar reyna að meta hvert
þanþol almennings sé núna. Hve
marga líkpoka verður hægt að senda
til heimalandsins frá Persaflóa án
þess að stuðningur við stríðið, sem nú
er mikill vestra, fari að dvína? Og hvað
gerist ef í ljós kemur að ekki aðeins
dregst niðurstaðan á langinn heldur
verður kostnaðurinn í dollurum meiri
en ráðamenn gera nú ráð fyrir? Hvað
gerist ef ekki finnast nein gereyðing-
arvopn?
En eitt liggur þegar ljóst fyrir: von-
ir Bandaríkjamanna um að stórir
skarar íraskra hermanna í suðurhluta
landsins myndu strax gefast upp hafa
ekki ræst. Deilt er um það hvort það
sé vegna þess að baráttuhugur þeirra
sé svo mikill eða um varkárni sé að
ræða, hvort hermennirnir og stjórn-
endur þeirra vilji vera vissir um að
stjórn Saddams sé raunverulega að
syngja sitt síðasta. Ef þeir misreikna
sig og hann heldur velli vita þeir að
hann hefnir sín grimmilega síðar.
Markmið þeirra sem skipulögðu
herförina síðustu mánuði og vikur var
ávallt að reyna að beita sálfræðilegum
hernaði og sannfæra yfirmenn Íraks-
hers um að þeir
myndu tapa og það
fljótt. Að sögn The
Washington Post var
varpað alls um 25
milljón dreifimiðum
yfir landið úr lofti til
að undirbúa jarðveg-
inn, þar voru m.a.
leiðbeiningar til her-
manna og óbreyttra
borgara um rétt við-
brögð ef átök hæfust
og hvatningar um að
veita ekki mótspyrnu.
Einnig var útvarpað
hvatningarorðum af
sama toga, sendur
tölvupóstur og í sím-
tölum við háttsetta
hershöfðingja var
þeim boðið að hefja
strax samningavið-
ræður um uppgjöf.
Eitt af því sem
óhjákvæmilega heftir
bandamenn er sú staðfasta ákvörðun
að reyna eftir mætti að takmarka
mannfall. Ekki hefur verið beitt sömu
harkalegu aðferðinni og 1991 er B-52-
sprengjuþotur „teppalögðu“ varnar-
línu Íraka með sprengjum og drógu
nær allan þrótt úr her Saddams áður
en landhernaður hófst. Fullyrt er að
bandamannaherliðið hafi fengið skip-
un um að skjóta helst ekki af fyrra
bragði að Írökum en að sjálfsögðu á
að svara ef á það er ráðist. Allt kapp er
lagt á að komast sem fyrst til Bagdad
þar sem öflugasta herlið Íraka er til
varnar, þar á að útkljá stríðið.
Illa brenndir shítar
Varkárni þeirra shíta-múslíma sem
ekki fagna bandamönnum þótt þeir
hati Saddam og stjórn hans er skilj-
anleg í ljósi sögunnar. Árið 1991, er
bandamenn voru að mola herafla
Saddams, hvöttu hinir fyrrnefndu
Íraka til að rísa upp og steypa stjórn
harðstjórans. Öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna hafði samþykkt heimild til
að reka Íraksher frá Kúveit en þeir
George Bush, faðir núverandi Banda-
ríkjaforseta, og John Major, forsætis-
ráðherra Bretlands, töldu að heimild-
in gæfi þeim varla leyfi til að ganga
lengra og hernema Bagdad. Þá
myndu sumir hikandi bandamenn
þeirra, þ.á m. Sýrlendingar og Egypt-
ar, líta svo á að þeir hefðu verið
blekktir.
Annað sem líklega vó þyngra var
óttinn við að Írak leystist upp í ring-
ulreið vegna innbyrðis átaka súnníta,
shíta og Kúrda. Von Bush og Majors
var ávallt að háttsettir hershöfðingjar
myndu steypa Saddam og síðan yrði
hægt að semja um frið. En það gekk
ekki eftir.
Shítar tóku hins vegar bandamenn
á orðinu 1991 og leiðtogar þeirra i
Basra og Najaf tóku forystuna í upp-
reisn, staðráðnir í að nota tækifærið
þegar Saddam stæði höllum fæti.
Sama gerðu Kúrdar í norðri. Her
Saddams stóðst atlöguna. Forsetan-
um tókst jafnvel að fá Norman
Schwarzkopf, yfirmann herja banda-
manna, til að samþykkja að stjórnin í
Bagdad mætti senda herþyrlur til
liðsflutninga á svæðum shíta og
Kúrda. Stjórn Saddams notaði þá
tækifærið til að berja uppreisnirnar
niður í blóðbaði sem kostaði tugþús-
undir manna lífið og sporin hræða, nú
vilja shítar ekki verða aftur fórnar-
lömb.
Standast áætl-
anir banda-
manna?
Deilt er um það hvort bandamenn muni fá
stuðning almennings í Írak. Í grein Krist-
jáns Jónssonar kemur fram að shítar í
Basra hafi verið hvattir til uppreisnar 1991
en skildir eftir í greipum Saddams.
Reuters
Íraskur drengur veifar
breskum hermanni við
Basra í gær.