Morgunblaðið - 25.03.2003, Blaðsíða 32

Erótísk
umhverfisáhrif
ÞAÐ er margt sérkennilegt sem
skeður í náttúrunni. Almættið
hannaði náttúruna þannig að hún
er alltaf að koma á óvart. Fyrir
mörgum árum kom fram sú kenn-
ing, byggð á faglegum rannsókn-
um, að barneignir væru langtum
algengari nálægt járnbrautartein-
um, en fjær þeim. Líkum var leitt
að því að skýringin væri sú að
annað hvort hristingurinn eða há-
vaðinn hefði afar jákvæð erótísk
áhrif á mannfólkið, sem aftur
leiddi af sér fjölgun barneigna.
Fyrir nokkrum árum var tölu-
verð jarðskjálftahrina í Öxarfirði
og nágrenni. Glöggir menn þóttust
sjá merki þess að þessir jarð-
skjálftar hefðu svipuð áhrif, því
barneignum fjölgaði umtalsvert á
svæðinu.
Ekki fer sögum af því hvort
jarðskjálftar á Suðurlandi hafi haft
slík áhrif, en auðvitað er þetta for-
vitnilegt rannsóknarefni.
Víkur nú sögunni að laxinum.
Norðurá í Borgarfirði er með
bestu laxveiðiám landsins. Svo
undarlegt sem það kann að virð-
ast, þá er þjóðvegur númer eitt
meira og minna á árbakka Norður-
ár alla leið ofan af Holtavörðuheiði
og endar með því að vatnið rennur
undir veglegustu brú landsins,
Borgarfjarðarbrúna. Áin er auk
þess brúuð á fleiri stöðum og á
bestu hrygningarsvæðum er ár-
bakkinn hristur hressilega af um-
ferð þungaflutningabíla allan sól-
arhringinn.
Einhverjar líkur hljóta því að
teljast – tölfræðilega eða ekki – að
traffíkin og hristingurinn hafi já-
kvæð erótísk umhverfisáhrf í
Norðurá og djöflagangurinn eigi
sinn þátt í því að Norðurá er ein af
bestu og dýrustu laxveiðiám lands-
ins.
Víkur nú sögunni austur á land.
Lengi hefur verið rætt um að
leggja veg í Vopnafirði inn Hofs-
árdal. Þar vantar tæpa 30 km af
nýjum vegi – meðfram Hofsá, í
stað þess að þurfa að fara upp á
reginfjöll þar sem oftast er þoka,
blindbylur, ísing eða stórhríð.
Einhverjir þeirra sem eiga hags-
muna að gæta varðandi laxveiði
við Hofsá – hafa ekki enn áttað sig
á hvílíkt tækifæri kann að vera hér
– til að fá nýjan veg, og hugs-
anlega auka afrakstur í ánni um-
talsvert, með því að panta veginn
sem allra næst ánni. Málið er nú
til umfjöllunar hjá Vegagerðinni
og senn kemur að því að setja þarf
framkvæmdina í umhverfismat. Þá
verður jákvæð reynsla frá Norð-
urá eflaust nýtt til að leggja mat á
þau jákvæðu erótísku umhverfis-
áhrif sem aukinn hristingur á ár-
bökkum Hofsár kynni að geta haft.
Hofsá á sem sagt möguleika á
að geta orðið enn betri laxveiðiá,
hugsanlega besta og dýrasta lax-
veiðiá landsins, ef rétt er á spilum
haldið.
Eftir Kristin
Pétursson
„Hofsá get-
ur hugsan-
lega orðið
besta og
dýrasta lax-
veiðiá landsins – ef rétt
er á spilum haldið.“
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.
Að fyrirverða
sig fyrir Krist
FÖSTUDAGINN 14. mars svar-
ar sr. Hjálmar Jónsson athuga-
semdum mínum í þessu blaði við að
Dómkirkjan biðjist undan því að
hýsa umhverfissinna sem biðja
vilja fyrir málstað sínum í
tengslum við friðsamleg mótmæli.
Um leið og ég þakka Hjálmari fyr-
ir að gera grein fyir sjónarmiðum
sínum langar mig þó að greina frá
því hvers vegna ég fellst ekki á
þau. Vegna orða hans vil ég þó
fyrst taka fram að ég ber engan
kala til Hjálmars og efast ekki um
heilindi hans í hvívetna gagnvart
kirkju guðs, landi og lýð. En leiðin
til glötunar er því miður vörðuð
góðum fyrirætlunum.
Ég vil ekki gerast talsmaður
ófriðar innan kirkjunnar, en hjá því
verður ekki litið að við mörg af
brýnustu úrlausnarefnum samtím-
ans stendur þjóðin frammi fyrir
siðferðilegum álitamálum þar sem
hún ætti að geta krafið kirkjuna
leiðsagnar. Auðvitað verður kirkj-
an að feta einstigið á milli þess að
gaspra sífellt um hvert það smámál
sem efst er á baugi og hins, að
taka aldrei afstöðu til neins sem
snertir daglegan raunveruleika
þjóðarinnar og styr stendur um.
Vissulega hafa prestar talað gegn
fátækt, atvinnuleysi og vændi, svo
eitthvað sé nefnt. En það þarf satt
best að segja ekki mikinn kjark til
þess. Hvaða tilgangi þjónar trúin
ef hún hjálpar mér ekki að taka
aðra afstöðu en þá sem jafnvel
heiðingjarnir sjá í hendi sér að sé
skynsamlegust, eins og að ekkert
gott hljótist af mansali, fátækt og
atvinnuleysi?
Fordæmi Krists og fyrirmæli í
þessum efnum eru skýr. Hvað eftir
annað gekk hann fram af sam-
tímamönnum sínum og hneykslaði
þá. Hagfræðingar þeirra tíma
kvörtuðu undan því að orð hans
„meiddu þá“[Lúk. 11:45] og læri-
sveinarnir stundu: „Þung er þessi
ræða. Hver getur hlustað á hana?“
[Jóh. 6:60] Jesús gaf sig aldrei út
fyrir að vera neinn friðarins maður
í þeirri merkingu að hann forðaðist
að eiga í útistöðum: „Ætlið ekki að
ég sé kominn að færa frið á jörð.
Ég kom ekki til að færa frið, held-
ur sverð.“ [Matt. 10:34] Kirkjan
getur því ekki aðeins leyft sér að
hafa aðrar skoðanir á þjóðfélags-
málum en þær sem hvert manns-
barn getur tekið undir, heldur full-
yrði ég að henni beri að gera það.
Jesús skorar á okkur berum orðum
að hætta á óvild annarra fyrir rétt-
lætið: „Sælir eru þeir sem ofsóttir
eru fyrir réttlætis sakir því að
þeirra er Himnaríki.“ [Matt. 5:10]
Friðurinn innan kirkjunnar er því
augljóslega mannasetning og á
skjön við fyrirætlanir frelsarans ef
hann veldur því að við fyrirverðum
okkur fyrir Krist með því að þegja
um óréttlæti. Því friður um órétt-
læti er ekki friður heldur skeyting-
arleysi. Réttlæti hlýtur að vera for-
senda friðar því óréttlætið er þess
eðlis að sá sem er beittur því er
ævinlega ósáttur. Friður um órétt-
læti er jafnmikil innbyrðis mótsögn
og friður um hernað – og gildir þá
einu hvort hernaðurinn beinist
gegn náunganum eða sköpunar-
verkinu.
Kristinn maður hefur nefnilega
ekki aðeins skyldur gagnvart
náunganum heldur líka sköpunar-
verkinu. Það er samofið grundvall-
armannskilningi hans sem birtist í
orðum Guðs: „Vér viljum gjöra
manninn eftir vorri mynd, líkan
oss, og hann skal drottna yfir fisk-
um sjávarins og yfir fuglum lofts-
ins og yfir fénaðinum og yfir villi-
dýrunum og yfir öllum skrið-
kvikindunum, sem skríða á
jörðunni.“ [I.Mós. 1:26] Við erum
eini hluti sköpunarinnar sem skap-
arinn orðar væntingar sínar til: Við
erum hér til að gæta sköpunar-
verksins. Eða hvernig drottnari er
það sem tortímir ríki sínu og þegn-
um?
Ég fagna þeirri yfirlýsingu
Hjálmars að kirkjunnar menn ætli
að fara rækilega yfir það í sínum
hópi hvort réttlætanlegt sé að biðj-
ast „undan því að kirkjunni sé
blandað inn í slíkt“, svo vitnað sé í
orð hans. Þó verð ég að lýsa yfir
furðu minni á því hve seint er um
rassinn gripið. Kárahnjúkavirkjun
hefur verið á döfinni um árabil, en
umræðan einvörðungu snúist um
byggða- og hagfræðisjónarmið. Að
hér geti verið um siðferðilegt álita-
mál að ræða virðist hafa hvarflað
að afar fáum. Jafnvel þótt bisk-
upinn hafi í ræðu og riti gagnrýnt
það hugarfar græðginnar sem
gegnsýrir þjóðfélagið í síauknum
mæli virðast það hafa verið orðin
tóm. Því hvaða rök hafa einmitt
helst verið notuð til að réttlæta
fyrirhuguð óbætanleg spjöll á þeim
skika sköpunarverksins sem okkur
var trúað fyrir, önnur en þau hvað
við græðum mikið á þeim? Við get-
um ekki þjónað tveim herrum,
Guði og mammón. [Matt. 6:24] Ef
andskotinn gerði þjóðinni tilboð í
sál hennar, myndi Þjóðkirkjan þá
kjósa að halda friðinn með því að
standa þögul álengdar á meðan
þjóðin þrefaði um prísinn sín á
milli, myndi biskupinn kannski
vara við græðgi án þess að heim-
færa boðskapinn upp á einstök mál
eða myndu kirkjunnar menn fara
rækilega yfir málið í sínum hópi
daginn sem kaupsamningurinn
væri undirritaður?
Jesús lýsti kirkju síns tíma með
því að vitna í Jesaja spámann sem
var uppi um 800 árum áður: „Þessi
lýður heiðrar mig með vörunum, en
hjarta þeirra er langt frá mér. Til
einskis dýrka þeir mig, er þeir
kenna þá lærdóma sem eru manna-
setningar einar.“ [Mark. 7:6-7] Enn
eru liðin 2000 ár og skora ég á
kirkjuna að sýna í verki að þessi
orð eigi ekki jafnvel við um þessar
mundir.
Eftir Davíð
Þór Jónsson
„Hvaða til-
gangi þjónar
trúin ef hún
hjálpar mér
ekki að taka
aðra afstöðu en þá sem
jafnvel heiðingjarnir sjá
í hendi sér að sé skyn-
samlegust?“
Höfundur er þýðandi.
UMRÆÐAN
32 ÞRIÐJUDAGUR 25. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á
miðvikudagskvöldið
síðasta staldraði ég
við og gaf mér tíma
til þess að hugsa út í
hvað skiptir mestu
máli í lífinu. Ég vildi að ég gæti
sagt að það hafi verið vegna
heimsins hörmunga og stríðsátaka
í Írak en nei, það var ekki út af því
og ég veit eiginlega ekki hvort ég
eigi að þora að segja frá hvað rak
mig til þessarar tímabæru nafla-
skoðunar. Það var nefnilega
þannig að ellefu rauðklæddir
knattspyrnumenn úr Norður-
Lundúnum sem gjarnan eru
kenndir við fornt skotvopn töpuðu
mikilvægum leik þetta kvöld og
féllu við það úr leik í Meist-
aradeildinni, þar sem keppa sterk-
ustu félagslið
Evrópu.
Þeir þekkja
þessa tilfinn-
ingu sem eiga
sér eftirlætis-
íþróttalið, hún
er ömurleg og
erfið að lýsa. Enn síður get ég lýst
hvers vegna í ösköpunum tilfinn-
ingar mínar eru svona sterkar í
garð erlends liðs, sem á rætur sín-
ar í borg sem ég á engan hátt
tengist, að öðru leyti en því að hafa
nokkrum sinnum dvalið þar og
þrammað í stresskasti um götur
hennar ómarkvisst í leit að ein-
hverju til að eyða pundunum í.
Enn undarlegra er síðan að
Arsenal er eiginlega eina
íþróttaliðið sem ég styð af heilum
hug.
Og hvað það er sárt að sjá liðið
sitt tapa. Sem betur fer gerist það
sjaldan en kannski einmitt þess
vegna er það svona ótrúlega sárt,
maður er ekki undir það búinn
andlega. Þegar flautað var til
leiksloka og þulurinn lýsti yfir að
þar með væri Arsenal úr leik í
Meistaradeildinni stóð ég upp og
gekk þungur á brún inn í eldhús
alveg tómur inni í mér, galtómur.
Gat þetta virkilega hafa gerst, enn
eina ferðina? Þvílíkt ranglæti, því-
líkur dómaraskandall að vítið skuli
ekki hafa verið dæmt þarna þegar
Pires var felldur, þvílíkur aum-
ingjaskapur í strákunum að ná
ekki að halda í jafnteflið, hvað var
Cygan að hugsa, hvar var Taylor í
markinu, af hverju var enginn að
valda Carew, af hverju sendi
Wenger ekki Kanu inn á fyrr,
hvernig tókst okkur að klúðra
þessu eftir að hafa byrjað svona
vel í riðlinum með sigri á Roma á
útivelli? Allt var á fleygiferð í
hausnum á mér. Og svo gerðist
það inni í eldhúsi að ég fór að velta
fyrir mér hvers vegna í ósköp-
unum mér liði svona djöfullega.
Var það virkilega út af því að eitt-
hvert fótboltalið út í heimi hafði
tapað leik? Orðið leikur sat fast í
hausnum á mér. Hverju breytti
það fyrir mig hér á Íslandi, svona í
raun og veru? Engu. Alls engu.
Allavega væri það undir mér kom-
ið að sjá til þess að það gerði það
ekki. Bara að loka á þessar tilfinn-
ingar, sýna og sanna fyrir sjálfum
sér – og kannski aðallega öðrum –
að fótboltinn er ekki allt fyrir
manni. Ekki var maður að taka
heimsins ósóma svona nærri sér.
Auðvitað finnst manni hann öm-
urlegur en aldrei hefur hann vald-
ið slíku hugarangri, hvað þá kallað
fram slíkan sviða í brjóstið. Þvílíkt
rugl. Hvað skiptir mestu, fjöl-
skyldan eða fótboltinn, ha? Auðvit-
að fjölskyldan, og hún er fullfrísk
og hamingjusöm. Hvaða ástæðu
hafði ég þá til að vera svona súr?
Enga. Og hananú! Ég hætti við að
horfa á seinni leikinn, hafði ekki
lengur lyst á fótbolta, forðaðist
fréttatíma sjónvarpsstöðvanna,
kíkti ekkert á boltafréttirnar á
Netinu, kærði mig ekkert um að
lesa um þennan leik þarna. Hætt-
ur að hugsa um boltann og láta
hann hafa svona niðurrífandi áhrif
á mig. Ætlaði að taka einn dag í
einu.
Morguninn eftir var líðanin
snöggtum skárri og tapið fjarri
huganum þangað til ég hitti vinnu-
félagana og við Arsenal-mennirnir
í hópnum skiptumst á augnagot-
um í samúðarskyni eins og til að
hughreysta hvor annan, láta vita
að við skyldum þjáningu hvor ann-
ars og að við værum ekki einir. Og
svo byrjar hið óumflýjanlega, auð-
vitað þurfa unnendur annarra liða
að fara ofan í saumana á leiknum
og strá salti í sárin þótt það hafi
kannski ekki verið ætlunin. Og þá
ríður á að bera sig vel, helst að
færa nægilega sannfærandi rök
fyrir því að það hafi í raun verið
fyrir bestu að hafa dottið úr Meist-
aradeildinni og það eigi örugglega
eftir að koma hinum liðunum í koll
að hafa komist áfram, álagið við að
þurfa að leika svona marga leiki
bitni á frammistöðu þeirra í
keppninni um bikar og deild. Einn
vinnufélagi minn – jafnvel enn
heitari Arsenal-maður en ég – er
mælskur mjög og manna færastur
í slíkri rökæfingu, að sannfæra
sjálfan sig og aðra um að hvernig
sem fari fyrir liðinu sé það nær
alltaf fyrir bestu, hið eina rétta
sem liðið gat gert í stöðunni. Hann
færði einnig sérdeilis sannfærandi
rök fyrir því að það hafi eiginlega
verið betra að hafa misst leikinn
við Roma á Highbury niður í jafn-
tefli. Ég er búinn að gleyma núna
hvers vegna en ég keypti rökin þá
alveg hrá enda drógu þau úr sárs-
aukanum í brjósti mér. Í sálfræð-
inni er þetta víst kallað hugrænt
misræmi þegar maður túlkar alla
framvindu sér í hag, hagar túlk-
uninni þannig að manni líði betur.
Við töluðum okkur út úr þessum
sársauka sem var að falla úr
Meistaradeildinni og urðum ásátt-
ir um að fyrst liðinu hafði ekki
gengið betur þá væri það greini-
lega ekki orðið nægilega gott til að
fara alla leið og fyrst svo væri þá
hafi verið betra að falla strax úr
keppni en að þurfa að leika fleiri
leiki aðeins til að falla síðar úr
keppni. Það hefði aukið enn álagið
á liðinu og komið niður á tvísýnni
baráttunni um sigur í deild og bik-
ar. Hagrænt misræmi? Kannski –
en þetta virkar og sefar sársauk-
ann.
Ég er á góðum batavegi, sér-
staklega eftir sigurinn á sunnu-
dag, hann var mikilvægur og und-
irstrikaði það sem við félagarnir
höfðum rætt, best að einbeita sér
að deildinni. Ekki að þessi sigur
hafi þannig séð skipt mig ein-
hverju máli, þetta er nú bara fót-
bolti – bara leikur. Tek einn dag í
einu.
Þetta er
bara fótbolti
Og svo gerðist það inni í eldhúsi að ég
fór að velta fyrir mér hvers vegna í
ósköpunum mér liði svona djöfullega.
Var það virkilega út af því að eitthvert
fótboltalið úti í heimi hafði tapað leik?
VIÐHORF
Eftir
Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is