Morgunblaðið - 25.03.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 25. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÖRMUNGAR
STRÍÐSINS
Blákaldur veruleiki stríðsinsblasti við í gær á fimmtadegi átakanna í Írak.
Fyrstu daga stríðsins, á meðan
hernaður bandamanna fólst eink-
um í loftárásum, gat einhverjum
dottið í hug að þetta yrði það nú-
tímalega, gervihnattastýrða ná-
kvæmnisstríð sem ýmsir bjuggust
við. Nú hefur auðvitað annað kom-
ið á daginn og við blasa hörmung-
arnar, sem alltaf fylgja hernað-
arátökum.
Mannfall hefur orðið í herliði
beggja, ekki sízt eftir að landhern-
aður hófst af fullum krafti. Öllu
betri upplýsingar er að hafa um
mannfall í liði bandamanna en í
her Íraka, en gera má ráð fyrir að
það sé meira hjá þeim síðar-
nefndu, enda eiga þeir við ofurefli
að etja þótt mótspyrnan hafi víða
verið harðari en búizt var við.
Mannfallið í liði bandamanna er
líklegt til að hafa neikvæð áhrif á
almenningsálitið á Vesturlöndum,
ekki sízt í Bretlandi og Bandaríkj-
unum, og það á ekki sízt við þegar
slys verða á borð við það þegar
Bandaríkjamenn skutu niður
brezka herþotu, bandarískur her-
maður réðist á félaga sína og
fréttamenn voru felldir í misgrip-
um fyrir hermenn.
Mannfall meðal óbreyttra borg-
ara hefur þó enn neikvæðari áhrif
á almenningsálit og pólitískan
stuðning við aðgerðir banda-
manna víða um heim. Allmörg
staðfest dæmi eru um að eldflaug-
ar og sprengjur hafi lent í íbúða-
hverfum, t.d. í Bagdad, fjarri aug-
ljósum hernaðarskotmörkum.
Afleiðingarnar hafa verið að
óbreyttir borgarar hafa fallið og
særzt.
Það er yfirlýst markmið banda-
manna að hlífa óbreyttum borgur-
um og Donald Rumsfeld, varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna,
sagði í gær að þess vegna hefði
ekki verið ráðizt á ýmis hernaðar-
lega mikilvæg skotmörk, t.d. varn-
armálaráðuneyti Íraks í Bagdad
og sjónvarps- og fjarskiptastöðvar
ríkisins í miðborginni. Það er þó
ljóst að þrátt fyrir háþróaðan
tæknibúnað verður aldrei komið í
veg fyrir að sprengjurnar missi
marks – talið er að það gerist í 7–
10% tilvika – og aðgerðir Íraka til
að rugla stýribúnað vopna and-
stæðinga sinna eru til þess fallnar
að slíkt gerist í meira mæli en ella.
Saddam Hussein og stjórn hans
stendur auðvitað nákvæmlega á
sama um hlutskipti almennings í
Írak og víða leikur grunur á að al-
mennir borgarar séu notaðir sem
„skildir“ og hermenn og hergögn
vísvitandi staðsett innan um
óbreyttan almenning. Í borginni
Nasirya var í gær barizt hús úr
húsi – sem er aðstaða sem banda-
menn vonuðust til að geta komizt
hjá – og þar er talið að margir al-
mennir borgarar hafi fallið, sumir
hverjir vegna þess að hermenn
Íraka hafi vísvitandi reynt að dylj-
ast á meðal þeirra.
Sú hætta sem steðjar að al-
menningi í Írak vegna matar- og
vatnsskorts er ekki síðri en sú
beina ógn, sem stafar af vopna-
viðskiptunum. Margir höfðu lítinn
mat fyrir og nú versnar ástandið
enn. Borgin Basra, næstfjölmenn-
asta borg Íraks, hefur að stórum
hluta verið án rafmagns og neyzlu-
vatns síðan á laugardag. Hins veg-
ar er torvelt að koma hjálpargögn-
um til íbúanna á meðan enn er
barizt í borginni, þar sem alþjóð-
legar hjálparstofnanir telja öryggi
starfsmanna sinna ekki tryggt.
Bardagar í hafnarborginni Umm
Quasr og tundurduflalagningar
Íraka úti fyrir höfninni gera
sömuleiðis torvelt að skipa upp
þeim hjálpargögnum, sem Bush
Bandaríkjaforseti hefur heitið að
séu á leiðinni til almennings í Írak.
Ofan á allt þetta bætast svo
þjáningar hundraða þúsunda
flóttamanna, sem hafa flúið frá
heimilum sínum og hyggjast ýmist
leita skjóls hjá ættingjum í öðrum
landshlutum eða reyna að komast
burt frá landinu.
Allar þessar hörmungar eru
óhjákvæmilegar afleiðingar
stríðs, sem er auðvitað ein ástæða
þess að svo margir hafa mótmælt
stríðinu í Írak. Bandamenn hafa
hins vegar metið það svo að hags-
munir íbúa Íraks og heimsbyggð-
arinnar til lengri tíma af því að
losna við Saddam Hussein og
stjórn hans réttlættu það að færa
þessar fórnir, enda yrði unnt að
halda þeim í lágmarki. Mikið ríður
nú á að áfram verði allt, sem í
mannlegu valdi stendur, gert til að
koma í veg fyrir að almennir borg-
arar þurfi að þjást að nauðsynja-
lausu.
Saddam Hussein hefur í áranna
rás sýnt að eins og öðrum einræð-
isherrum stendur honum fullkom-
lega á sama um örlög almennings.
Það er ekki við því að búast að
hann eða stjórn hans geri neitt til
að lágmarka þjáningar óbreyttra
borgara, þvert á móti má gera ráð
fyrir að hann og herforingjar hans
geri sitt ýtrasta til að ýta undir
hörmungarnar, í því skyni að afla
sér samúðar umheimsins. Þeim
mun meiri er sú ábyrgð, sem hvílir
á bandamönnum, að leitast við að
ljúka stríðinu sem fyrst, tryggja
nauðsynlega aðstoð við almenning
og að því búnu stuðning við efna-
hagslega endurreisn og lýðræðis-
lega stjórnarhætti í Írak. Þar bera
raunar öll vestræn ríki mikla
ábyrgð og engin vestræn þjóð má
láta sitt eftir liggja að veita írösku
þjóðinni þann stuðning, sem hún
þarf á að halda.
LÍFSKJÖR hér á landi hafa batnað
hraðar en í þeim löndum sem við miðum
okkur við. Umræðan um skattamálin í
fjölmiðlum upp á síðkastið hefur krist-
allað það svo ekki verður á móti mælt.
Ennfremur hefur komið rækilega á dag-
inn að skattar hafa verið lækkaðir,
gagnstætt því sem stjórnarandstaðan
hefur reynt að halda fram.
Í þessari umræðu hefur mjög verið
reynt að slá ryki í augu fólks, með því að
halda því fram að skattar hafi hækkað,
af því að fleiri borgi nú skatta en áður.
Sú fullyrðing sannar á hinn bóginn að
kjör fólks eru almennt að batna. Ís-
lenska skattkerfið virkar einfaldlega
þannig að eftir því sem laun hækka
eykst skattbyrðin. Persónuafslátturinn
sem er föst krónutala veldur því að hann
virkar mest gagnvart þeim sem lægri
hafa launin. Því er hann ívilnandi gagn-
vart þeim sem lægri hafa launin. Þegar
launin verða hærri er hlutfall persónu-
afsláttarins af reiknuðum skatti minna
og skattbyrðin því meiri. Flóknara er
málið því ekki. Þess vegna er falin
kjarajöfnun í tekjuskattskerfinu.
löndunum, dra
lenskra stjórn
Hver er k
lág
Til þess að k
að skoða enn a
araukningu lá
skattar hafa v
er gert kemur
ingin mæld á þ
48,1 prósenti á
engin smábrey
lágmarkstekju
til ráðstöfunar
ið greiddir er
hafði árið 1995
Lífskjörin fara
batnandi
Þegar stjórnarandstaðan hefur upp
söng sinn er engu líkara en verið sé að
harma það að kjör fólks hafi batnað.
Betri kjör hafa sannarlega leitt til þess
að fólk sem ekki greiddi áður skatt
greiðir hann nú. Er ástæða til að harma
það? Öðru nær. Það er til marks um það
að lífskjör fólks eru að batna sem betur
fer. Um þetta tala óvefengjanlegar tölur
sínu máli. Á árunum 1995 til 2003 jókst
kaupmáttur á Íslandi hraðar en í öðrum
löndum. Kaupmátturinn jókst um 27
prósent en 12% í öðrum OECD-löndum
og ekki nema um eitt prósent í evru-
Eru batnandi lífskjö
Eftir Einar K.
Guðfinnsson
„Í þessari umræðu hefur mjö
að slá ryki í augu fólks, með
því fram að skattar hafi hæk
að fleiri borgi nú skatta en áð
Í HVERJU felst velferð? Hvaða gildi
hefur það að búa í velferðarþjóðfélagi?
Í komandi kosningabaráttu hyggst
Vinstrihreyfingin – grænt framboð
setja velferðarmál á oddinn. Fyrir okk-
ur eru þetta ekki orðin tóm, heldur
viljum við stuðla að breyttu gildismati
og hugmyndum um lífsgæði.
Velferð í faðmi fjölskyldunnar
Strax í upphafi ævinnar þurfa ein-
staklingar á aðstoð að halda, sem þeir
fá í faðmi fjölskyldunnar. En foreldrar
þurfa stuðning til að gegna þessu mik-
ilvæga hlutverki, allt frá upphafi. Það
er réttlætismál að allir foreldrar hafi
tíma og efni á að sinna börnum sínum.
Annars er börnum mismunað frá fæð-
ingu. Markmiðið með því að gera leik-
skóla ókeypis fyrir foreldra er marg-
þætt. Það hjálpar ungum fjölskyldum
að ná endum saman fjárhagslega, það
við að öll börn
færi á að stun
heilbrigða tóm
Vinstrihreyfin
erum ekki í va
börnum það k
eldra.
Lífsgæ
Lífsgæði er
efnislegum hl
því að vera sá
haft eitthvað
segja.
tryggir að öll börn geti sótt leikskóla,
sér til menntunar og þroska, og breytir
þeim aðstæðum að það borgi sig ekki
fyrir báða foreldra að fara út á vinnu-
markaðinn.
Jafnrétti til náms og tómstunda
Eftir að ungbörn vaxa úr grasi mót-
ast líf þeirra ekki aðeins af skólagöngu
heldur einnig af tómstundum. Þar á
sér einnig stað mismunun vegna efna-
hags. Viljum við að sumum börnum á
Íslandi sé gert ókleift að taka þátt í
slíku starfi vegna fátæktar? Eða viljum
Fjölskyldur og raunve
Eftir Jóhönnu B.
Magnúsdóttur
„Lífsgæði eru ekki einungis f
islegum hlutum, heldur ekki
að vera sátt við sjálfan sig og
eitthvað um aðstæður sínar a
ALDRAÐIR eru sá þjóðfélagshópur
sem vex hvað örast, og um þessar
mundir eru 65 ára og eldri um 11%
þjóðarinnar. Gert er ráð fyrir að innan
30 ára hafi þessi hópur tvöfaldast að
stærð. Að sjálfsögðu þýðir þetta ekki
að „vandamál“ tengd þessum aldurs-
hópi tvöfaldist líka, en þó má gera ráð
fyrir að öldruðum sem eru hjálpar
þurfi muni fjölga nokkuð.
Staðan í heilbrigðis- og vist-
unarmálum aldraðra á Íslandi hefur
um langt skeið verið langt frá því við-
unandi. Langir biðlistar eftir hjúkr-
unarrýmum og biðlistar eftir nauðsyn-
legum aðgerðum tala þar sínu máli.
Staðan á höfuðborgarsvæðinu er þó
öllu verri í vistunarmálum en víða út
um land, og þá verri í nágrannasveit-
arfélögum borgarinnar en í Reykjavík
sjálfri. En hvers vegna er þetta svona
og hvað er til ráða?
Heimaþjónustu til sveitarstjórna
Um þessar mundir er mikið talað um
samþættingu í heimahjúkrun og heima-
þjónustu aldraðra. Slík samþætting
að sinna verke
legum hætti.
Í raun mæt
unarheimili, þ
stjórnun þeirr
laga. Þannig v
leið og farin h
gera sveitarfé
næg hjúkruna
úrræði sem dy
væri flutt til s
nærþjónustu v
arfélög stýrðu
unarþjónustun
fjármagns og
staklingar þyr
þjónustuaðila virðist fljótt á litið vera
augljós kostur, en af henni hefur ekki
orðið nema í litlum mæli utan reynslu-
sveitarfélaganna Akureyrar og Hafnar
í Hornafirði. Augljósasta skýringin
liggur í því að stjórn þessara tveggja
þátta er á tveimur höndum, annars
vegar hjá ríki og hins vegar sveitar-
félögunum. Væri ekki betri kostur að
þessi þáttur væri fluttur til sveitarfé-
laganna, sem þá gætu skipulagt báða
þættina til hagsbóta fyrir notendur
þjónustunnar? Vissulega þyrfti að
tryggja að samhliða flutningi heima-
hjúkrunar frá ríki til sveitarfélaga
fylgdi nægt fjármagn til að hægt væri
Nýjar leiðir í málefn
Eftir Ólaf Þór
Gunnarsson
„Ef sveitarfélög stýrðu öllum
öldrunarþjónustunnar má æt
ing fjármagns og viðbragðsfl
einstaklingar þyrftu á þjónus
halda yrði betri.“