Morgunblaðið - 25.03.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. MARS 2003 29
Í ÚTTEKT Morgunblaðsins sl.
sunnudag var farið ítarlega yfir þær
umdeildu forsendur sem árás Banda-
ríkjamanna og Breta á Írak byggir á.
Vakin er athygli á deilum sem stóðu
um lagalegar forsendur árásanna á
Kosovo á sínum tíma en ekki fékkst
samþykkt í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna fyrir þeim frekar en nú.
Lokakafli úttektar Morgunblaðsins
fjallar síðan um afstöðu íslenskra
stjórnmálamanna til þessara tveggja
aðgerða. Fulltrúar og forystumenn
Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks hafi í báðum tilvikum tekið
undir með þeim sem töldu valdbeit-
ingu réttlætanlega en fulltrúar
Vinstri grænna verið ákafir á móti.
Síðan er í löngu máli vakin athygli á
þvi að Össur Skarphéðinsson formað-
ur Samfylkingarinnar hafi stutt Kos-
ovo aðgerðirnar en snúist gegn Íraks-
stríðinu í dag. Má lesa úr máli blaða-
mannsins að þetta sé undarlegt, rétt
eins og aðgerðirnar séu sambærilegar
og að menn séu annað hvort með eða
á móti slíkum aðgerðum. Slíkur mál-
flutningur er fráleitur. Aðstæður eru
svo gjörólíkar að með engu móti er
hægt að álykta, að þeir sem studdu
aðgerðirnar í Kosovo hljóti líka að
styðja árásarstríðið á Írak. Það er
ekki tilviljun að andstaðan við Íraks-
stríðið er mun meiri víða um heim en
var gegn Kosovo aðgerðunum. Það
eru þannig fleiri en formaður Sam-
fylkingarinnar sem hafa tekið ólíka
afstöðu í þessum tveimur málum.
Ólíkar aðstæður
Þrátt fyrir að mikil samstaða hafi
ríkt á meðal þjóða og alþjóðlegra
stofnana um aðgerðirnar í Kosovo þá
studdi öryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna þær ekki. Rússar sem höfðu
löngum átt sérstaka sögulega samleið
með Serbum studdu ekki stríðið og
fyrir lá að þeir myndu beita neit-
unarvaldi í ráðinu með hugsanlegum
stuðningi Kínverja. Að öðru leyti var
víðtækur stuðningur við aðgerðirnar í
alþjóðasamfélaginu. NATO studdi
þær, Evrópusambandið studdi þær
auk allra þeirra ríkja sem áttu landa-
mæri að Júgóslavíu. Þessi víðtæki
stuðningur við innrásina í Kosovo var
skiljanlegur. Heimsbyggðin hafði
horft upp á þjóðernishreinsanir þar
sem varð að stöðva og þótt fæstir
velji þann kost að ráðast inn í ríki á
þann hátt sem gert var, voru ekki
margir leikir í stöðunni. Frið-
samlegar aðgerðir höfðu engan ár-
angur borið. Tíminn var að renna út.
Flóttamenn streymdu yfir landamær-
in. Menn voru drepnir þúsundum
saman á degi hverjum. Konum var
skipulega nauðgað. Í Írak eru aðrar
aðstæður uppi á margan hátt. Frið-
samlegar aðgerðir til afvopnunar
Íraka virtust einmitt vera að bera ár-
angur á síðustu misserum. Rökin um
að heimsfriðnum stafi ógn af Saddam
Hussein eru vægast sagt umdeil-
anleg, þótt flestir geti verið sammála
um andstyggð á ógnarstjórn hans.
Fátt réttlætir því stríðsaðgerðir á
þeim tímapunkti sem nú var valinn.
Fjöldi ríkja og
stofnana á sama máli
Samfylkingin metur þannig rökin
fyrir þessu stríði miðað við þær að-
stæður sem uppi eru í þessu tiltekna
máli á sama hátt og Össur Skarphéð-
insson hefur líklega gert þegar hann
tók afstöðu til Kosovoaðgerðanna.
Málið snýst því ekki um stefnubreyt-
ingu, heldur um ólíkar aðstæður enda
tekur fjöldi ríkja og alþjóðlegra
stofnana allt aðra afstöðu nú en gert
var þá. Stjórnvöld og stjórn-
málaflokkar eiga ekki að styðja
bandamenn sína í blindni, við hljótum
að gera þá kröfu að ákvörðun í svo
veigamiklum málum sem þessum sé
vel ígrunduð hverju sinni.
Frá Kosovo til Íraks
Eftir Bryndísi
Hlöðversdóttur „… við hljótum að gera þá kröfu að
ákvörðun í svo veigamiklum málum
sem þessum sé vel ígrunduð hverju
sinni.“
Höfundur er formaður þingflokks
Samfylkingarinnar.
Í GEGNUM tíðina hefur Íslendingum
verið annt um orðspor sitt. Enda hafa
Íslendingar getað borið höfuðið hátt
hvar sem þeir hafa komið, stoltir af
orðspori landsins, sem snúist hefur um
hreint loft, ómenguð vatnsföll, skák-
áhuga, fegurðardrottningar, menning-
arstarfsemi á heimsmælikvarða, og
Björk að sjálfsögðu.
Til að sverta ekki orðspor þjóð-
arinnar, og verða fyrir illu umtali er-
lendis, sem gæti hugsanlega haft áhrif
á viðskiptavild í útlöndum, fórnuðu Ís-
lendingar heilli atvinnugrein á altari
hins flekklausa orðspors landsins.
Hvalveiðar voru lagðar af vegna
þess að hugsanlega gætu einhverjar
þjóðir í alþjóðahvalveiðiráðinu, sem fer
ekki einu sinni eftir eigin reglum,
móðgast og hætt að kaupa af okkur
fisk.
Hefur ríkisstjórn Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokks virkilega svo
brenglað raunsæismat, að hún telji að
endurvakning á hvalveiðum muni eyði-
leggja orðspor þjóðarinnar, en stuðn-
ingsyfirlýsing við innrás Bandaríkj-
anna og Bretlands inn í Írak skaði það
ekki?
Nú hefur það gerst, nokkuð sem
varla er hægt að hugsa til. Útlend-
ingar eru farnir að brenna íslenska
fánann, þetta sameiningartákn elsta
lýðveldis í heimi, til að mótmæla
stuðningi Íslendinga við innrásarheri í
vafasömu umboði, en ótvíræðri óþökk
hins almenna Íslendings.
Íslendingar eiga Bandaríkjunum og
Bretlandi enga þá skuld að gjalda, sem
réttlætir þá þrælslund sem ríkisstjórn
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks hef-
ur sýnt þessum herveldum.
Þrátt fyrir tilraunir Morgunblaðsins,
með tvíbreiðum leiðara, til að vekja
einhverjar auðmýktarhvatir hjá þjóð-
inni er alveg ljóst að sögulegar ástæð-
ur duga ekki til að réttlæta það ógæfu-
verk sem þessi stuðningsyfirlýsing er.
Vitaskuld var það lán á óaldatímum,
að Bretland hernam Ísland á sínum
tíma en ekki Þjóðverjar. Þá er rétt að
Íslendingar séu þakklátir fyrir Mar-
shall-aðstoðina, en þessa tímabils, um
og eftir stríð, verður ætíð minnst sem
upphafs velmegunar á Íslandi.
Þetta var fyrir rúmlega hálfri öld.
Síðan þá hefur Ísland veitt Bandaríkj-
unum aðstöðu fyrir mikilvægustu kaf-
bátaeftirlitsstöð þeirra. Aðstöðu sem
Bandaríkin voru reiðubúin til að greiða
mun meira fyrir en Íslendingar voru
tilbúnir til að þiggja af þeim.
Hvað Bretland varðar lögðu íslensk-
ir sjómenn líf sitt í hættu til að sigla
með fisk til Bretlands öll stríðsárin.
Ekki var að sjá að Bretum fyndist þeir
standa í einhverri þakkarskuld við Ís-
land þegar landhelgin var færð út. Það
voru ætíð Bretar, sem beittu fyrir sig
herskipum sínum gegn fullkomlega
löglegu athæfi sjálfstæðrar þjóðar.
Jónas Hallgrímsson lagði þrjár
spurningar fyrir þjóðina í ljóði sínu,
Ísland. Það er ekki úr vegi að rifja
spurningar hans upp, svona í aðdrag-
anda kosninga.
Ljóðið hefst á þessari spurningu: Ís-
land, farsælda frón og hagsælda hrím-
hvíta móðir, hvar er þín fornaldar
frægð, frelsið og manndáðin best? Það
verður fátt um svör ef spurt er um
frelsi til athafna í undirstöðu-
atvinnuvegum landsins, sjávarútvegi
og landbúnaði.
Hvað er þá orðið okkar starf í sex
hundruð sumur? Það er von að spurt
sé. Það er enginn eðlismunur á einok-
unarverslun, einkaumboðum og gjald-
eyriskvóta, sem úthlutað var til útval-
inna, eða kvótabraski á mjólk og fiski.
Höfum við gengið til góðs götuna
fram eftir veg? Sem betur fer er
margt sem hefur breyst til batnaðar í
gegnum tíðina, en þó er það svo í dag,
að á sumum sviðum er langur vegur
frá því að fulltrúar lýðræðisins séu
samstiga umbjóðendum sínum, kjós-
endunum.
Vissulega hafa orðið miklar breyt-
ingar á lifnaðarháttum, en það verður
ekki annað ráðið af spurningum Jón-
asar en að hann hafi talið að hinum
mannlegu gildum hafi hrakað.
Núverandi ríkisstjórn hefur gert
meira en nokkur önnur íslensk rík-
isstjórn til að festa í sessi stéttaskipt-
ingu, sem byggist á misskiptingu auð-
linda og auðæfa landsins. Skattbyrði
þeirra sem úr mestu hafa að moða hef-
ur lækkað, en þeir sem minnst hafa úr
að spila eru verr settir nú en þeir voru
fyrir átta árum.
Ó, þér unglinga fjöld og Íslands full-
orðnu synir, svona er feðranna frægð
fallin í gleymsku og dá.
Kjósendur góðir, upplifið það vald
sem ykkur er falið í elsta lýðræðisríki
veraldar, og kjósið af sannfæringu þá
fulltrúa sem þið treystið til að heimta
aftur Íslands fornaldar frægð, frelsi og
manndáð besta.
Orðspor Íslands
Eftir Sigurð Inga
Jónsson „Íslendingar eiga Bandaríkjunum og
Bretlandi enga þá skuld að gjalda, sem
réttlætir þá þrælslund sem ríkisstjórn
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks hef-
ur sýnt þessum herveldum.“
Höfundur er oddviti Frjálslynda flokksins í
Reykjavíkurkjördæmi norður.
um raunverðmæti, eftir að tekið hefur
verið tillit til verðlagsþróunar.
Hér er auðvitað um einstæða þróun að
ræða. Fyrir liggur semsé að kaupmátt-
urinn hefur verið að aukast svona mikið
sem raun ber vitni. Hins vegar er ljóst
að þessi aukning kaupmáttar er miklu
meiri en í löndum sem við berum okkur
saman við. Þetta er mikilsverður áfangi.
Verjum árangurinn
Slíkan árangur verðum við vitaskuld
að verja og stuðla að því að hann stand-
ist til frambúðar. Það gerum við með
skynsamlegri efnahagsstjórn. Það ger-
um við einnig með markvissri uppbygg-
ingu atvinnulífs á öllum sviðum, eins og
við höfum unnið að undangengin ár, í
hróplegri andstöðu við stjórnarandstöð-
una.
Við viljum halda áfram að bæta hag
þeirra sem lökust hafa kjörin. Á því er
full þörf. Þær tölulegu staðreyndir sem
hér hafa verið raktar sýna að það er vel
hægt, ef rétt er að málum staðið og vel á
þeim haldið. Í þessum efnum eins og
öðrum veldur hver á heldur. Reynslan
er jafnan ólygnust og spor vinstri flokk-
anna hræða.
aumaveröld sumra ís-
nmálamanna.
kaupmáttaraukning
gmarkstekna?
kanna þetta frekar er rétt
annað hugtak; kaupmátt-
ágmarkstekna, eftir að
verið greiddir. Þegar það
r í ljós að kaupmáttaraukn-
þann kvarða nemur um
á frá 1995 til 2003. Þetta er
yting. Það sem fólk með
ur hefur með öðrum orðum
r eftir að skattar hafa ver-
nærri hálfu meira en það
5. Og hér er verið að tala
ör harmsefni?
ög verið reynt
því að halda
kað, af því
ður.“
Höfundur er formaður efnahags- og við-
skiptanefndar Alþingis.
En töluvert vantar upp á lífsgæði hjá
fólki sem er í stöðugum fjárhagserf-
iðleikum og þarf að vinna myrkranna á
milli. Hjá fólki sem hefur hvorki tíma
til að sinna börnum sínum né sjálfum
sér sem einstaklingum, hvað þá heldur
að blanda sér í samfélagsmálin. Þetta
fólk fer á mis við þau lífsgæði sem fel-
ast í því að geta stundum tekið lífinu
með ró og sinnt sínum nánustu. Þess
vegna er það helsta markmið okkar að
jafna launamun í landinu og gera öllum
kleift að lifa mannsæmandi lífi á laun-
um sínum. Liður í þessu er einnig að
stytta vinnuvikuna. Kostnaður við að
koma þaki yfir fjölskylduna getur slig-
að láglaunafólk. Þess vegna viljum við í
VG að samfélagið styðji alla til að hafa
þak yfir höfuðið, ekki síst ungt fólk
sem er að stofna heimili. Til þess þarf
að auka framboð á ódýru leiguhúsnæði
og draga úr kostnaði við íbúðarlán.
n og unglingar eigi tæki-
nda íþróttir, listnám og
mstundaiðju? Við í
ngunni – grænu framboði
afa. Við viljum gera öllum
kleift óháð efnahag for-
æði og efnahagur
ru ekki einungis fólgin í
utum, heldur ekki síður í
átt við sjálfan sig og geta
um aðstæður sínar að
eruleg lífsgæði
fólgin í efn-
síður í því
g geta haft
að segja.“
Höfundur er umhverfisráðgjafi og skip-
ar 1. sæti í lista Vinstrihreyfingarinnar
– græns framboðs í Suðvesturkjördæmi.
yrði betri. Að sjálfsögðu yrði rík-
isvaldið eftir sem áður að setja gæða-
staðla fyrir þjónustuna, og hafa með
hendi eftirlit með að þeim væri fylgt.
Ef sveitarfélögin bæru ábyrgð á því að
útvega úrræði fyrir hjúkrunarsjúklinga
er ólíklegt að þessir sjúklingar þyrftu
að bíða mánuðum og jafnvel árum sam-
an á bráðadeildum eftir hjúkrunar-
úrræði. Stytting biðlista og bætt nýting
bráðadeilda sjúkrahúsanna yrði síðan
sjálfkrafa afleiðing svona kerfisbreyt-
ingar.
Nú þarf að bregðast við
Það er alveg ljóst að núverandi kerfi
nær ekki að skila þeim úrræðum sem
við þurfum. Þegar svo er eiga stjórn-
málamenn að hafa döngun í sér og
frumkvæði að því að stokka spilin upp
og reyna nýjar leiðir. Sú kynslóð eldri
borgara sem nú er á eftirlaunaaldri
lagði grunninn að því samfélagi sem
við nú búum í og á annað og meira
skilið en það kerfi úrræðaleysis sem nú
er við lýði.
efninu með sómasam-
tti gera svipað með hjúkr-
þ.e. láta skipulag og
ra vera á hendi sveitarfé-
væri hægt að fara svipaða
hefur verið í Svíþjóð, að
élögin ábyrg fyrir því að
arrými fáist, eða þá önnur
ygðu. Með þeim hætti
sveitarfélaganna stjórn
við íbúana. Ef sveit-
u öllum þáttum öldr-
nnar má ætla að nýting
viðbragðsflýtir þegar ein-
rftu á þjónustu að halda
num aldraðra
m þáttum
tla að nýt-
ýtir þegar
stu að
Höfundur er öldrunarlæknir og skipar
3. sæti lista VG í Suðvesturkjördæmi.