Morgunblaðið - 03.07.2003, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 3. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FRÁ REYKJAVÍK
TIL CENTRAL PARK
Líklega eiga fáir meiri þátt íað móta ímynd Íslands út ávið þessa dagana en íslensk-
ir tónlistarmenn. Sú athygli og þær
vinsældir sem margir íslenskir
listamenn á sviði dægurtónlistar
njóta hefur mikil áhrif.
Á Hróarskelduhátíðinni, sem ný-
verið lauk í Danmörku, vöktu tón-
leikar Bjarkar og Sigur Rósar
mikla athygli. Danska blaðið Berl-
ingske Tidende á vart orð til að
lýsa hrifningu sinni yfir tónleikum
Bjarkar og segir hana vera róttæk-
asta popplistamann samtímans.
Lokatónleikar hennar hafi verið
glæsilegasti endapunktur á hátíð-
inni í manna minnum. Blaðið segir
Björk hafa minnt á að ef rokk-
menningin eigi að eiga sér framtíð
verði hátíð á borð við þá í Hróars-
keldu að veita listamönnum rými
er þori að ögra og þróa hefðir dæg-
urtónlistarinnar.
Hljómsveitin Sigur Rós fékk
sömuleiðis mikið hrós í norrænum
blöðum. Þannig segir norska blaðið
Adressavisen að hljómsveitin hafi
þróað fram sinn eigin, tónlistarlega
himingeim.
Um síðustu helgi héldu þrjár ís-
lenskar hljómsveitir, Singapore
Sling, Apparat og Trabant, tón-
leika í Central Park í New York,
sem vöktu verulega athygli. Mjög
lofsamlegum orðum er farið um
tónleikana í grein í blaðinu The
New York Times í gær.
Svona mætti lengi áfram halda.
Íslensk dægurtónlist er fyrir löngu
búin að slíta barnsskónum og
margir listamenn á þessu sviði hafa
sýnt og sannað að þeir standa ekki
einungis jafnfætis erlendum starfs-
bræðrum sínum heldur í mörgum
tilvikum framar. Þannig hafa til
dæmis Björk og Sigur Rós átt þátt
í að móta nýjar víddir í dægurtón-
list er ekki voru áður til staðar.
Árangur þessara listamanna er
gífurleg lyftistöng fyrir íslenskt
tónlistarlíf. Þannig hefur sú mikla
athygli er Björk hefur fengið í
gegnum árin orðið til að auðvelda
öðrum íslenskum hljómsveitum að
vekja athygli á list sinni.
Það er mikilvægt að hlúð sé að
þessum vaxtarsprotum. Tónlist er
ekki einungis menning heldur í
mörgum löndum mikilvæg atvinnu-
grein. Við erum rétt byrjuð að
virkja þann þrótt og þau tækifæri
er búa í íslenskri dægurmenningu.
Sé rétt haldið á málum ættu sókn-
arfærin að leynast víða. Ríkið
skapar ekki þau færi heldur lista-
mennirnir. Hins vegar er mikil-
vægt að hlúð verði að þessari list-
grein og atvinnugrein og tryggt að
umhverfi tónlistarinnar sé með
þeim hætti að hægt sé að nýta
tækifærin.
AUKINN SKILNINGUR
Bryndís Hlöðversdóttir, formað-ur þingflokks Samfylkingar-
innar, talar af meiri skynsemi um
þau málefni, sem snúa að varnar-
stöðinni á Keflavíkurflugvelli hér í
Morgunblaðinu í gær en flokks-
systkini hennar hafa gert síðustu
daga.
Í samtali við Morgunblaðið í gær
segir formaður þingflokks Samfylk-
ingarinnar:
„Við biðjum einfaldlega um sam-
ráð. Við höfum fullan skilning á
nauðsyn þess, að einstaka þættir,
sem varða þetta mál þurfi að vera
hjúpaðir trúnaði en verðum hins
vegar að geta fjallað um stöðu máls-
ins í heild.“
Í samtalinu segir Bryndís Hlöð-
versdóttir, að eðlilegt sé að upplýsa
almenning að einhverju leyti um
hvað sé í vændum og segir: „Þetta er
stórt mál, sem skiptir marga máli.
Ekki sízt fólk á Suðurnesjum, sem
margt byggir afkomu sína að stóru
leyti á veru varnarliðsins hér.“
Í ljósi þess, sem sagt hefur verið
opinberlega af hálfu Samfylkingar-
innar síðustu daga um þetta mál er
ástæða til að fagna því, að Bryndís
Hlöðversdóttir gerir sér grein fyrir
að eðli málsins samkvæmt er nauð-
synlegt að trúnaður ríki um viðræð-
ur á milli fulltrúa Íslands og Banda-
ríkjanna um framtíð varnarstöðvar-
innar í Reykjavík að svo komnu
máli.
Skilja hefur mátt suma flokks-
bræður hennar og flokkssystur á
þann veg, að sjálfsagt sé að viðra öll
sjónarmið, sem fram hafa komið op-
inberlega. Í viðkvæmum milliríkja-
viðræðum er það ekki sjálfsagt og
engin þjóð mundi líta svo á. Þess
vegna er það skref í rétta átt, að
aukinn skilningur skuli vera fyrir
hendi hjá talsmönnum Samfylking-
arinnar á þessu grundvallaratriði.
Framtíð varnarsamstarfs Íslands
og Bandaríkjanna skiptir máli fyrir
alla þjóðina og þar á meðal þá, sem
byggja afkomu sína á störfum fyrir
varnarliðið. En hvernig á að upplýsa
almenning „um það sem í vændum
er“, þegar engin niðurstaða er kom-
in í viðræður á milli íslenzkra og
bandarískra stjórnvalda? Það væri
ábyrgðarleysi af hálfu stjórnvalda
að tjá sig um efnisatriði málsins fyrr
en í ljós er komið til hvers viðræður
leiða.
Það skiptir máli fyrir hagsmuni
íslenzku þjóðarinnar að víðtæk sam-
staða sé á milli stjórnmálaflokkanna
þegar svo veigamikil utanríkismál
eru á dagskrá. Fyrir nokkrum vik-
um mátti skilja ummæli forystu-
manna Samfylkingarinnar á þann
veg, að þeir hefðu fullan skilning á
því. Síðustu daga hafa þeir talað út
og suður. Vonandi hefur formanni
þingflokks þeirra tekizt að ná utan
um málið á nýjan leik af þeirra
hálfu.
FJÖLSKIPAÐUR HéraðsdómurReykjavíkur taldi sannað aðrúmlega 40 af þeim 102 myndumsem ákært var fyrir í stóra mál-
verkafölsunarmálinu væru falsaðar. Það
var á hinn bóginn aðeins talið sannað að
sakborningarnir hefðu vitað að sex af þess-
um myndum voru falsaðar þegar þeir seldu
þær. Flestar seldi Pétur Þór Gunnarsson,
ýmist á uppboði í fyrirtæki sínu, Galleríi
Borg, eða í Danmörku, en Jónas Freydal
Þorsteinsson seldi tíu, þar af eina í félagi
við Pétur Þór, að því er fram kemur í ákær-
unni. Báðir hafa þeir lýst sig algjörlega
saklausa.
Í dómnum segir að Jón H. Snorrason,
saksóknari efnahagsbrotadeildar ríkislög-
reglustjóra, hafi haldið því fram að eftirtal-
in almenn atriði veittu órækar vísbending-
ar um að Pétur Þór Gunnarsson hefði
annaðhvort sjálfur falsað eða látið falsa
myndirnar sem ákært var fyrir:
 Uppruni þeirra væri óþekktur og
enginn hefði borið kennsl á þær.
 Pétur Þór hefði ekki getað upplýst
um uppruna myndanna.
 Myndunum hefði verið haldið fyrir
utan bókhald Gallerís Borgar.
 Þegar hann gaf upp eigendasögur
hefði það tekið hann hálft ár og þær í
þokkabót reynst rangar.
 Pétur Þór hefði hætt að gefa upplýs-
ingar í málinu.
 Falsanirnar ættu margt sameig-
inlegt.
 Sams konar pappír væri notaður í
myndir sem voru eignaðar mismunandi
listamönnum.
 Falsaðar myndir voru aðeins seldar í
Gallerí Borg en hvergi annars staðar.
Nokkur atriðanna voru einnig færð fram
gegn Jónasi Freydal.
Dómurinn taldi sum ofantaldra atriða
veita vísbendingar um fölsun en önnur
ekki. Vísbendingarnar væru þó mjög al-
mennar eða óljósar og gætu ekki ráðið úr-
slitum. Þessi málflutningur ákæruvaldsins
hefði beinlínis lotið að því að dómnum bæri
að leggja heildstætt mat á sönnunargögnin
í málinu. Með öðrum orðum; að leggja vís-
bendingar um fölsun við þau sönnunar-
gögn sem varða viðskipti með myndirnar.
„Á þetta sjónarmið getur dómurinn ekki
fallist, því að annars vegar liggur það fyrir
að [Pétur Þór, Jónas Freydal] og Gallerí
Borg hafa átt viðskipti með fjölmörg lista-
verk sem ekki eru fölsuð og eins hitt að
ekki er unnt að útiloka það að ákærðu hafi
selt fölsuð verk í góðri trú um að þau væru
ósvikin. Það er því grundvallaratriði í mál-
inu að staðreyna það fyrst hvort hvert ein-
stakt myndverk geti talist falsað en að því
loknu að fjalla um það hvort viðskiptin með
hvert verk fyrir sig geti talist saknæm,“
segir í dómnum.
Erfiðari sönnunarstaða
Þetta er í annað sinn sem Pétur Þór er
dæmdur fyrir að selja málverk sem hann
vissi að voru fölsuð. Í fyrra málinu, sem var
dæmt af Hæstarétti árið 1999, var hann
ákærður fyrir að falsa höfundarmerkingu á
þremur málverkum eftir danska málarann
Wilhelm Wils. Málverkin keypti hann á
uppboði í Danmörku en seldi þau skömmu
síðar á uppboðum hér á landi en þá voru
þau höfundarmerkt Jóni Stefánssyni. Bæði
Héraðsdómur Reykjavíkur og Hæstiréttur
töldu ósannað að hann hefði sjálfur afmáð
höfundarmerkingu Wils en hefði sannar-
lega vitað að höfundarmerkingunni hefði
verið breytt. Hann var jafnframt dæmdur
fyrir bókhaldsbrot og fyrir hvort tveggja
hlaut hann sex mánaða fangelsi auk þess
að vera dæmdur til að greiða skaðabætur.
Sambærileg sönnunargögn lágu ekki
fyrir í málinu sem dæmt var fyrir í gær.
Nokkur óvissa um alkýð
Í málinu skipti verulegu máli að ákvarða
hvenær alkýð, sem er þurrk- og bindiefni í
málningu, hefði verið fundið upp og frá
hvaða tíma það var notað í málningu enda
var í fjölda tilvika málað yfir eldri olíumál-
verk með alkýðblandaðri málningu. Sak-
sóknari byggði á að alkýð hefði verið fundið
upp árið 1927 en ekki notað í listamannaliti
fyrr en seint á 7. áratug síðustu aldar, eftir
að málararnir voru ýmist látnir eða hættir
að mála. Alkýðinnihald fyrir þann tíma
væri því öruggt merki um fölsun. Þessu
höfnuðu verjendur og sögðu vel koma til
greina að málararnir hefðu notað ódýrari
málningu sem hefði verið alkýðblönduð
auk þess sem allt væri á huldu um hvenær
alkýð hefði fyrst verið framleitt.
Sigurður Jakobsson efnafræðingur var
fenginn til að rannsaka málningarsýni sem
tekin voru úr hinum kærðu málverkum og
virtist vera yngri en önnur málning á
myndunum. Hann taldi langlíklegast að í
hinum kærðu verkum væri svokölluð lista-
mannamálnin
Dómurinn
efast um að
gæfi örugga
var hún lögð
vikum. Á hinn
rannsókn fari
unarsögu alk
málið og um
óvissa. Heimi
um að alkýð h
unar í málnin
urinn því föst
blandað í lista
listamaðurinn
verkin sjálfkr
héldu alkýð. Þ
Guðmund Tho
B. Þorláksso
1924.
Enn me
Dómurinn
með jafnafdrá
ur og gerð pa
kærðra verka
ver Hannesso
pappírssérfræ
Hahnemühle-
optískum blei
til þess að ge
að slík efni he
1960. Mikið a
ar voru gerð á
merkingu var
á 5. áratug sí
að sérfræðin
unnar hafi ek
staðfest gögn
framleiðslu v
ingar í því sa
hafi verið ef
upplýsingar f
Þá var talin óv
hefði verið b
leiðslustigi eð
ist af öðrum p
Flest pappí
Guðnason. Ák
eignaðar voru
treysti sér aðe
17 þeirra vær
„Goldsmit
Pétur Þór v
um olíumálver
Fjölskipaður Héraðsdómur Reykjavíkur
Talið sannað
ákærðu vissu
sex fölsunu
Ákærðu í stóra málverkafölsunarmálinu voru í gær dæmdir
fangelsi fyrir fjársvik og skjalafals en þeir hafa ávallt haldi
sínu. Ekki var sannað að þeir hefðu sjálfir falsað eða látið fa
JÓN H. Snorrason, saksóknari ríkislögreglustjóra
í málverkafölsunarmálinu, segir það mikilvægt að
Héraðsómur hafi í langflestum tilvikum fallist á
að myndirnar sem ákært var fyrir væru falsaðar.
„Ætli það séu ekki á milli 80 og 90 myndir [af 102]
sem er talin lögfull sönnun um að hafi verið fals-
aðar. Það eru aðeins þrjár sem ekki er talin lög-
full sönnun um. Svo er talið langlíklegast að rest-
in af myndunum sé fölsuð. Hvað þetta varðar
hefur málið verið upplýst og vafanum verið eytt.
Það er mikils virði fyrir eigendur myndanna að
þeir eignast kröfurétt á hendur Pétri [Þór Gunn-
arssyni] fyrir að hafa keypt falsaða mynd,“ segir
Jón.
Eigendur þeirra mynda sem vafi þótti um sitja
nú uppi með verðlaus verk en fá myndirnar aftur
hendurnar með áréttingum um það að þær séu
vafasamar.
Reglan um hinn minnsta vafa hefur þannig ver
ið Pétri til hagsbóta en Jón segir það vera um-
hugsunarefni að hægt sé að sanna svo víðtæka
fölsun en ekki mögulegt að fella dóm í nærri öll-
um tilfellunum.
„Það er þó þýðingarmest að úrskurðað var um
málverkin og maðurinn sakfelldur. Því hefur ver
ið slegið föstu að hann seldi allar þessar myndir
og getur ekki sýnt fram á, með bókhaldi eða öðru
hvaðan hann fékk þær,“ segir Jón.
Jó́n H. Snorrason, saksóknari ríkislögreglustjóra
Mikilvægt fyrir
eigendur myndanna