Morgunblaðið - 03.07.2003, Blaðsíða 27

byggingaraðilar leitað til annarra
sveitarfélaga. Það hefur heldur ekki
bætt ástandið að þegar lóðarskort-
urinn var í hámarki var ákveðið að
setja þær lóðir sem til voru á upp-
boð og þær síðan seldar hæstbjóð-
anda. Sú ráðstöfun ein og sér hefur
síðan valdið mörgum byggingraðil-
anum ómældum erfiðleikum auk
þess sem íbúðaverð í borginni
hækkaði verulega við þessa ákvörð-
un.
Flutningur íbúa frá Reykjavík
hefur aukist
Þessi þróun hefur meðal annars
átt stóran þátt í því að flutningur
íbúa Reykjavíkur til annarra sveit-
arfélaga á höfuðborgarsvæðinu hef-
ur aukist verulega í tíð R-listans.
Árin 1987–1994 fluttu að meðaltali
árlega um 340 íbúar frá Reykjavík
til annarra sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu en árin 1995–2002
voru það um 715 að meðaltali ár-
lega.
Fullgerðum íbúðum fækkar
Það er sama hvert litið er. Allar
tölur sýna að skipulags- og lóða-
málum hefur ekki verið sinnt eins
og Reykvíkingar eiga kröfu til. Þeg-
ar skoðaðar eru tölur um fullgerðar
íbúðir í Reykjavík árin 1995–2002
kemur í ljós að rúmlega 500 íbúðir
hafa verið fullgerðar að meðalatali
árlega á þessu tímabili. Á sama tíma
er fjöldi fullgerðra íbúða í ná-
grannasveitarfélögunum 25% meiri.
Á jafnmörgum árum í meirihlutatíð
sjálfstæðismanna, það er árin 1987–
1994, voru fullgerðar í borginni tæp-
lega 700 íbúðir að meðaltali árlega.
Stefnubreyting
nauðsyn
Afleiðingarnar af stefnu R-listans
í skipulags- og lóðamálum borg-
arinnar eru slæmar. Fólk sem vill
byggja og búa í Reykjavík er knúið
til að leita annað. Íbúðaverð hefur
hækkað og skortur á minni íbúðum,
2ja og 3ja herbergja, hefur aukist
verulega. Sá tími er einnig nánast
liðinn að einstaklingar, sem vilja fá
úthlutað lóð og byggja sjálfir, hafi
möguleika til þess vegna uppboðs-
stefnu R-listans í lóðamálum. Þess-
ari óheillastefnu verður að breyta
sem fyrst.
Höfundur er oddviti borgarstjórn-
arflokks Sjálfstæðisflokksins.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. JÚLÍ 2003 27
MIKIL umskipti hafa orðið í
viðskiptamálum þjóðarinnar á síð-
ustu rúmum 40 árum. Innflutn-
ingsverslunin var
við upphaf þessa
tímabils háð inn-
flutningsleyfum og
hið sama gilti um
útflutningsversl-
unina. Einokun
ríkti við útflutning
á saltfiski. Aðeins SÍF mátti flytja
út saltfisk og freðfiskútflutning-
urinn var í höndum SH og SÍS.
Verðlagshöft voru einnig við
lýði. Álagning í heildsölu og smá-
sölu var háð verðlagsákvæðum.
Gjaldeyrisyfirfærslur voru háðar
leyfum.
Viðreisnarstjórn Alþýðuflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins,sem
tók við völdum í árslok 1959, hafði
það á stefnuskrá sinni að innleiða
viðskiptafrelsi. Það var stefna
Gylfa Þ. Gíslasonar viðskiptaráð-
herra að losa um höft í innflutn-
ings- og gjaldeyrismálum.
Afnám innflutningshafta
í áföngum
Gylfi Þ.Gíslason hafði þann hátt
á að afnema innflutningshöftin í
áföngum. Gefnir voru út listar yfir
þær vörur, sem gefa átti frjálsar í
innflutningi hverju sinni, og þær
settar á „frílista“. Gylfi gerði
þetta í nánu samráði við samtök
innflytjenda og samtök iðnaðarins.
Haldnir voru margir fundir með
hagsmunaaðilum og þeim skýrt
frá hverju skrefi fyrir sig. Inn-
flytjendur fögnuðu innflutnings-
frelsinu en iðnrekendur höfðu
áhyggjur af vissum greinum iðn-
aðarins. Þetta var mjög áhuga-
verður tími. Það var mikið að ger-
ast. Og þessar breytingar
reyndust til hagsbóta fyrir þjóð-
ina.
Gylfi Þ. Gíslason er doktor í
hagfræði og var prófessor í
rekstrarhagfræði við Háskóla Ís-
lands. Hann gerþekkti gangverk
hagkerfisins og átti því gott með
að stýra þessum breytingum.
Hann markaði djúp spor í við-
skiptasögu þjóðarinnar. Hann átti
stærsta þáttinn í því, að Ísland
gekk í EFTA 1970. Hann barðist
fyrir því máli og leiddi til sigurs.
Aðild Íslands að EFTA var
sögulegur áfangi fyrir Ísland og
gerði okkur kleift að gerast aðilar
að EES síðar.
Frjálsræði í verðlagsmálum
Það kom í hlut Ólafs Jóhann-
essonar sem viðskiptaráðherra að
stíga fyrstu skrefin í átt til frjáls-
ræðis í verðlagsmálum. Hann
samdi árið 1978 lög um verðlag,
samkeppnishömlur og óréttmæta
viðskiptahætti og lagði fyrir Al-
þingi. Þessi lög lögðu grundvöllinn
að því frjálsræði í verðlagsmálum,
sem ríkir í dag. Verðlagningin
byggist á frjálsri samkeppni en
samkeppnisyfirvöld geta gripið inn
í ef frelsið er misnotað. Ólafur Jó-
hannesson var mjög traustur og
áreiðanlegur maður.
Útflutningsverslunin var færð
frá viðskiptaráðuneyti til utanrík-
isráðuneytis í tíð Steingríms Her-
mannssonar sem utanrík-
isráðherra. Það kom í hlut Jóns
Baldvins Hannibalssonar sem ut-
anríkisráðherra að gefa útflutn-
ingsverslunina frjálsa 1992. Út-
flutningur á saltfiski var þá enn
að mestu í höndum SÍF en um
skeið höfðu verið gefin út tak-
mörkuð útflutningsleyfi til ann-
arra, einkum fyrir saltfiskflökum.
Hins vegar hafði þá verið losað
verulega um útflutning á freðfiski.
Gefa þurfti samt út útflutnings-
leyfi hverju sinni. Því var spáð, að
frjáls útflutningur á freðfiski og
saltfiski mundi valda öngþveiti og
undirboðum á erlendum mörk-
uðum. En svo varð ekki.
Frjáls útflutningur reyndist til
hagsbóta fyrir landsmenn og nú
undrast menn, að þetta skref
skyldi ekki stigið miklu fyrr.
Á þessum tíma var orðið mikið
frjálsræði almennt í viðskiptum.
Afnám viðskiptahafta í tíð við-
reisnarstjórnar og aðild okkar að
EFTA ruddi brautina fyrir inn-
göngu okkar í EES. Frelsi var
innleitt í gjaldeyrismálum og fjár-
magnshreyfingar gefnar frjálsar
að mestu leyti. Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra átti stóran þátt
í þeirri breytingu.
Það er athyglisvert, að þrír leið-
togar jafnaðarmanna, þeir Gylfi Þ.
Gíslason, Jón Baldvin Hannibals-
son og Jón Sigurðsson, eiga hvað
stærsta þáttinn í því frjálsræði í
viðskiptamálum, sem ríkir í dag.
Ólafur heitinn Jóhannesson, for-
maður Framsóknarflokksins, átti
stóran þátt í að innleiða frjálsræði
á sviði verðlagsmála.
En frelsið er vandmeðfarið.
Þess þarf að gæta að það sé ekki
misnotað. Við höfum eftirlitsstofn-
anir, svo sem samkeppnisstofnun,
gjaldeyriseftirlit og fjármálaeft-
irlit, til þess að fylgjast með því
að farið sé að settum reglum.
Þessar stofnanir og fleiri slíkar
þarf að efla til þess að þær geti
sem best gegnt hlutverki sínu.
Frá höftum til
frjálsræðis í
viðskiptum
Eftir Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.