Morgunblaðið - 25.01.2004, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 25. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
H
vað ræður bú-
setu fólks?
Hvaða húsa-
gerðir henta
ólíkum fjöl-
skyldum og fé-
lagsgerðum?
Hvernig lítur
draumahverfi Reykvíkinga út?
Hér eru aðeins nefnd nokkur dæmi
um hvaða spurningum er leitast við
að svara í nýlegri rannsókn á hús-
næðis- og búsetuóskum borgarbúa
árið 2003. Rannsóknin var unnin und-
ir stjórn dr. Bjarna Reynarssonar
skipulagsfræðings fyrir þróunar- og
fjölskyldusvið og skipulags- og bygg-
ingarsvið Reykjavíkurborgar á árun-
um 2002 og 2003. IMG-Gallup sá um
framkvæmd könnunarinnar og talna-
lega greiningu upplýsinga. Saman-
tekt á niðurstöðum rannsóknarinnar
má finna á heimasíðu Reykjavíkur-
borgar.
Þrír verkþættir
Eins og fram kemur í samantekt
Bjarna var rannsókninni skipt upp í
þrjá verkþætti eftir aðferðum, þ.e.
viðhorfskönnun, mat á myndum og
rýnihópa. Viðhorfskönnunin fólst í
því að leggja fyrir 1.673 manna úr-
takshóp 45 spurningar um húsnæði
og búsetu, aðstæður og óskir.
Myndahlutinn var unnin samhliða og
fólst í því að leita álits sama hóps á
umhverfi á 32 myndum af borgarum-
hverfi í Reykjavík og erlendis. Sam-
tals fengust svör frá 885 af heildar-
úrtakinu, þ.e. 53% svarhlutfall. Þriðji
verkþátturinn fólst í því að kafa
dýpra í húsnæðis- og búsetuóskir
fólks í umræðum þriggja rýnihópa á
ólíkum aldri, þ.e. 20–35 ára, 36–50 ára
og 51–70 ára.
Helstu umræðuþættir voru núver-
andi búsetuaðstæður, draumahverf-
ið, umræða um 6 myndir, húsnæðis-
óskir og viðhorf til skipulagsmála.
Löngu tímabær rannsókn
Bjarni sagði í samtali við Morgun-
blaðið að rannsóknin hefði átt sér
talsvert langan aðdraganda. „Ég er
doktor í borgarfræðum og vann lengi
við ýmis skipulagsverkefni á vegum
Þróunarstofnunar/Borgarskipulags
og þróunar- og fjölskyldusviðs
Reykjavíkurborgar. Allt frá því að ég
stundaði framhaldsnám í Bandaríkj-
unum hef ég haft mikinn áhuga á að
líta á borgarmyndun með þverfagleg-
um hætti, þ.e. út frá jafnólíkum grein-
um og félagsfræði, sálfræði, landa-
fræði, arkitektúr og hagfræði,“ segir
hann. „Ég hef því lengi haft áhuga á
því að þekking sem flestra faghópa
nýtist við þróun hverfa í Reykjavík.“
Bjarni segir að hugmyndin um að
kanna búsetuóskir fólksins með þver-
faglegum hætti hafi fyrst kviknað í
samtali á milli þeirra Þorvaldar S.
Þorvaldssonar, þáverandi skipulags-
stjóra, fyrir um áratug. „Ég hélt svo
áfram að reyna að virkja áhuga ann-
arra á slíkri rannsókn eftir að ég fór
að vinna á þróunar- og fjölskyldusviði
Reykjavíkurborgar árið 1999,“ segir
hann. „Satt að segja er alveg stór-
merkilegt að aldrei áður skuli hafa
verið gerð könnun á húsnæðis- og bú-
setuóskum Reykvíkinga. Á meðan
Þyrping og ýmis verktakafyrirtæki
hafa verið að leggja í mikinn kostnað
við að kanna óskir fólks í tengslum við
uppbyggingu á ákveðnum hverfum
innan borgarmarkanna hefur ekki
verið ráðist í slíka heildarrannsókn
fyrr en nú. Sú staðreynd er sérstak-
lega merkileg með tilliti til þess að ár-
lega eru byggðar um 1.200 íbúðir á
höfuðborgarsvæðinu.
Ólíkar og breytilegar þarfir
Fjölmargar spurningar voru settar
fram af verkefnishópnum við upphaf
könnunarinnar, t.d. um hvort óskir
almennings samrýmdust stefnumót-
un í skipulagi borgarinnar um þétt-
ingu og blöndun byggðar og áfram
mætti telja. „Við ákváðum að leggja
áherslu á að rannsóknin væri í senn
fræðileg og hagnýt, þ.e. gæfi gagn-
legar upplýsingar fyrir framtíðar-
uppbyggingu borgarinnar. Ekki var
ætlunin að draga upp einhverja svart/
hvíta mynd af ástandinu. Borgin er í
eðli sínu fjölbreytt af þeirri einföldu
ástæðu að þar býr fólk með ólíkar
þarfir. Þarfirnar ráðast að mestu af
aldri, efnahag og lífsstíl og taka
breytingum í samræmi við lífshlaup
fólks og æviskeið. Ég get nefnt að
fæðing fyrsta barns hefur oft þau
áhrif að fólk vill komast út úr mið-
borginni í öruggara umhverfi úti í út-
hverfunum.
Á áttunda áratugnum var algengt
að fólk fjárfesti fyrst í lítilli blokk-
aríbúð, þá í heldur stærri íbúð í fjöl-
býli og síðan sérbýli og minnkaði svo
við sig að lokum. Niðurstöður okkar
benda til að ferlið hafi ekki tekið mikl-
um breytingum að öðru leyti en því að
fólk virðist fyrr tilbúnara að byrja að
minnka við sig húsnæði.“
Munur á óskum og getu
Þróun íslensks samfélags hefur í
senn áhrif á búsetu og óskir borgar-
búa um húsagerð. „Reykjavík er ung
borg á evrópskan mælikvarða og
margir borgarbúar eru ýmist aldir
upp á sveitabæjum eða í þorpum eins
og kemur fram í rannsókninni. Stór
hópur Reykvíkinga er þar af leiðandi
alinn upp í einbýli og sækist eftir því
að búa í slíkum húsum á mölinni eins
og kemur skýrt fram í því að 74% úr-
taksins í rannsókninni myndu helst
vilja búa í sérbýli,“ segir Bjarni og
tekur fram að ekki komi á óvart að
aðeins 41% úr þeim hópi telji sig hafa
efni á því að flytja í sérbýli. „Annar
angi af átthagatryggðinni endur-
speglast í þeirri staðreynd að fleiri
sækjast eftir að búa í eldri hverfum
borgarinnar sem þeir þekkja betur.“
Ekki má heldur gleyma sérstöðu
hverfanna, t.d. er ég viss um að vin-
sælasta hverfið, Vesturbærinn, á ekki
aðeins vinsældir sínar því að þakka að
hverfið er með elstu hverfum í borg-
inni. Tengingin við miðbæinn hefur
ýmsa jákvæða kosti í för með sér, t.d.
varðandi nálægð við ýmiss konar
þjónustu og menningu. Margir vilja
búa nærri Háskóla Íslands. Gamla
höfnin hefur yfir sér skemmtilegt yf-
irbragð, íþróttafélagið KR togar í
marga og áfram mætti telja.“
Næsta nágrenni mikilvægast
Bjarni segir rannsóknina gefa
ákveðnar vísbendingar um hvað
skapi heimkynni/hverfi í hugum
fólks. „Almennt virðist nánasta um-
hverfið skipta mestu máli fyrir fólki,
þ.e. góðir nágrannar, hlýlegt og
þægilegt nærumhverfi. Fólk vill ekki
búa of nálægt verslunarkjörnum.
Hins vegar virðast flestir vilja búa í
næsta nágrenni við matvöruverslun.
Hverfi þurfa að hafa ákveðna miðju
með þjónustukjarna og helst ein-
hvers konar samkomustað. Svíar og
Danir hafa komið upp nokkurs konar
félagsmiðstöðum („folketshus“) inn í
hverfunum. Við gætum hugsanlega
nýtt skólana betur undir slíka starf-
semi, t.d. í samvinnu við ÍTR.
Hverfin þurfa helst að hafa eðlilega
afmörkun og huga þarf að sérkenn-
um hvers hverfis fyrir sig til að auð-
velda samkennd íbúa. Þetta hefur
verið gert með gatnaheitum sem hafa
t.d. sömu endingu eins og -melar,
-sund og -vogar í Reykjavík. Nátt-
úruleg afmörkun eins og Elliðaárnar
í Árbænum mynda enn betri skil á
milli hverfa. Árbærinn er ákaflega vel
afmarkaður og hæfilega stór. Þess
vegna hefur hugsanlega tekist betur
til við að skapa þorpsbrag þar heldur
en í Breiðholtinu,“ segir hann og tek-
ur fram að í senn þurfi að horfa á höf-
uðborgarsvæðið sem hverfaeiningar
og eina heild. „Eins og Ásdís Halla
Bragadóttir, bæjarstjóri í Garðabæ,
hefur lýst í grein í Morgunblaðinu
getur skapast heilmikið hagræði af
því að líta á höfuðborgarsvæðið sem
eina heild hvað varðar ýmiss konar
þjónustu. Ekki er heldur óeðlilegt að
gera ráð fyrir því að dreifðari byggð
rísi á jaðri svæðisins en þéttari mið-
svæðis.“
Er fólk sátt við stefnu borgaryf-
irvalda um þéttingu byggðar? „Já,
niðurstöður rannsóknarinnar gefa
ótvírætt til kynna almennan stuðning
við stefnu borgarinnar um þéttingu
byggðar. Við verðum auðvitað að
gera okkur grein fyrir því að þó að
Reykjavík sé tiltölulega ung er hún
að eldast. Tímabært er orðið að huga
að endurnýjun elstu athafnasvæða
eins og gert hefur verið á Skúlagötu
og Eiðsgranda. Eins liggur beint við
að huga að uppbyggingu Vatnsmýr-
arinnar og annarra svæða í miðborg-
inni. Þessi svæði reyndust njóta
mestra vinsælda af öllum nýbygging-
arsvæðunum innan borgarmarkanna
í könnuninni (60%). Þó ber að hafa í
huga að hugsanlega hefur haft áhrif á
niðurstöðurnar að ekki hafa allir
þekkt önnur byggingarsvæði í út-
hverfunum eins og Úlfarsfell og fleiri
svæði jafnvel og Vatnsmýrina og önn-
Átthagatryggð í borg
Ný rannsókn á hús-
næðis- og búsetuóskum
Reykvíkinga hefur vak-
ið hörð viðbrögð í borg-
arstjórn. Anna G.
Ólafsdóttir kafaði undir
yfirborð talnanna með
dr. Bjarna Reynarssyni,
skipulagsfræðingi og
stjórnanda rannsókn-
arinnar.
Morgunblaðið/Ómar
„Almennt virðist nánasta umhverfið skipta mestu máli fyrir fólk, þ.e. góðir
nágrannar, hlýlegt og þægilegt nærumhverfi,“ segir Bjarni Reynarsson.
RANNSÓKNARHÓPURINN
komst að því að almenningur
væri hlynntur blöndun húsa-
gerða í hverfum. Ekki væri þó
sama hvar stór fjölbýlishús væru
staðsett.
Eftirtaldir þættir virðast skipta
mestu máli við val á íbúð:
 Hönnun (30%).
 Góður garður eða svalir
(18%).
 Sérinngangur (16%).
 Gott útsýni (13%).
 Gæði innréttinga (12%).
 Næg bílastæði (10%).
Aðrir þættir koma inn í mynd-
ina í tengslum við val á fjölbýlis-
húsi. Mest virðist vera lagt upp
úr:
 Sérinngangi (28%).
 Góðri hljóðeinangrun (19%).
 Sér þvottahúsi í íbúð (15%).
 Garði (helst sér) (12%).
 Góðum svölum í suður (12%).
 Íbúðin sé rúmgóð (12%).
Val á húsnæði
Í RANNSÓKNINNI kemur fram
að fyrri búseta ráði miklu um val
á húsnæði og hverfi. Við val á
hverfi skipta einnig máli þættir
eins og:
 Fjölskylduvænt og friðsælt
umhverfi (40%).
 Stutt í verslun og þjónustu
(13%).
 Góður grunnskóli (11%).
 Ekki truflun frá umferð (10%).
 Nálægð við miðborg (8%).
Val á hverfi