Morgunblaðið - 29.01.2004, Blaðsíða 14

ERLENT
14 FIMMTUDAGUR 29. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
TONY Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, virtist í gær hafa sloppið lítt
skaddaður úr mestu kreppu á sjö ára
valdatíma sínum þegar Brian Hutton
lávarður, sem rannsakaði dauða
vopnasérfræðingsins Davids Kellys,
gagnrýndi breska ríkisútvarpið BBC
fremur en ríkisstjórnina.
Hutton hreinsaði Blair af ásökun-
um um alvarlegar misgerðir í máli
Kellys. Hann gagnrýndi hins vegar
BBC harðlega fyrir að senda út frétt
sem enginn fótur væri fyrir og að hafa
ekki rannsakað til hlítar hvort hún
væri rétt eftir að stjórnin hafði krafist
þess að fréttin yrði dregin til baka.
Kelly fyrirfór sér í júlí eftir að
stjórnin staðfesti að hann var heimild-
armaðurinn á bak við frétt Andrews
Gilligans, fréttamanns BBC, þess efn-
is að stjórnin hefði ýkt hættuna af
vopnum Íraka af ásettu ráði fyrir inn-
rásina í Írak í mars síðastliðnum.
Hutton lávarður kvaðst ekki vera í að-
stöðu til að meta áreiðanleika upplýs-
inga bresku leyniþjónustunnar en
komst að þeirri niðurstöðu að fréttin
væri „úr lausu lofti gripin“.
Hutton sagði að Tony Blair hefði
tekið beinan þátt í umræðu sem leiddi
til þess að staðfest var að Kelly var
heimildarmaðurinn. Hann kvaðst
hins vegar vera „fullviss um að enginn
vissi eða átti að vita“ að Kelly hefði
verið undir svo miklu álagi að hann
kynni að stytta sér aldur.
Varnarmálaráðuneytið
gagnrýnt
Stjórnin hafði verið sökuð um að
hafa stuðlað að dauða Kellys með því
að staðfesta að hann væri heimildar-
maðurinn og hún hefði átt að sjá það
fyrir að vopnasérfræðingurinn þyldi
ekki álagið sem fylgdi fjölmiðlafárinu
vegna málsins. Hutton lávarður sagði
hins vegar að stjórnin hefði réttilega
dregið þá ályktun að nafn heimildar-
mannsins hlyti að koma fram í fjöl-
miðlunum fyrr eða síðar og ef hún
hefði neitað að skýra frá því hefði hún
verið sökuð um yfirhylmingu.
Fjölmiðlaskrifstofa breska varnar-
málaráðuneytisins staðfesti nafn
heimildarmannsins eftir að frétta-
menn höfðu getið sér þess til að Kelly
hefði rætt við fréttamanninn. „Yfir-
lýsingin var ekki liður í vansæmandi,
lævísum eða undirförulum áformum
um að leka nafni heimildarmannsins í
fjölmiðla á laun til að hjálpa stjórninni
í baráttunni við BBC,“ sagði Hutton.
Hann gagnrýndi hins vegar varn-
armálaráðuneytið fyrir að hafa ekki
varað Kelly við því fyrirfram að grun-
semdir fréttamannanna yrðu stað-
festar. Hutton sagði að varnarmála-
ráðuneytið hefði getað aðstoðað Kelly
meira en bætti við að vopnasérfræð-
ingurinn hefði verið „mjög einrænn
maður sem erfitt var að hjálpa“.
Blair sagði við fréttamenn skömmu
eftir að Kelly fyrirfór sér að hann
hefði ekki heimilað að greint yrði frá
nafni heimildarmannsins.
Taldi heimildina trausta
Í frétt BBC 29. maí var því haldið
fram að stjórnin hefði gert of mikið úr
hættunni af vopnum Íraka þegar hún
fullyrti að þeir gætu beitt efna- og
sýklavopnum með 45 mínútna fyrir-
vara. Þessi fullyrðing var notuð til að
rökstyðja þá ákvörðun stjórnarinnar
að gera innrás í Írak með Bandaríkja-
mönnum.
Kelly viðurkenndi fyrir yfirmönn-
um sínum í varnarmálaráðuneytinu
að hann hefði rætt við fréttamann
BBC en neitaði því að hafa sagt hon-
um að stjórnin hefði vitað að fullyrð-
ingin um 45 mínútna fyrirvarann
byggðist á röngum upplýsingum.
Hutton sagði að fullyrðingin hefði
byggst „á einni heimild sem breska
leyniþjónustan taldi trausta“.
Gallað fyrirkomulag
Hutton sagði það rétt af stjórnend-
um BBC að verja sjálfstæði útvarps-
ins en gagnrýndi þá fyrir að hafa látið
hjá líða að kanna hvort ásökun frétta-
mannsins væri rétt. „Ég tel að rit-
stjórnarfyrirkomulagið sem BBC
heimilar hafi verið gallað að því leyti
að Gilligan var leyft að senda út frétt-
ina klukkan 6.07 fyrir hádegi án þess
að yfirmenn hans hefðu lesið handrit
hans og metið hvort þeir ættu að sam-
þykkja það,“ sagði Hutton. „Ef þeir
hefðu gert þetta hefðu þeir líklega
komist að því að minnispunktar
fréttamannsins staðfestu ekki þá
ásökun að stjórnin hefði líklega vitað
að fullyrðingin um 45 mínúturnar
væri líklega ekki rétt.“
Hutton gagnrýndi einnig stjórn-
endur BBC fyrir að hafa ekki rann-
sakað málið til hlítar eftir að ríkis-
stjórnin kvartaði yfir því að fréttin
væri röng og krafðist þess að hún yrði
dregin til baka. „Stjórn BBC lét hjá
líða að athuga nógu vel hvort útvarpið
ætti að viðurkenna opinberlega að
ekki hefði átt að senda þessa alvar-
legu ásökun út.“
Skýrsla Huttons er 328 síðna löng
með 400 síðna viðaukum. Lögmaður
fjölskyldu vopnasérfræðingsins, Pet-
er Jacobsen, skoraði á ríkisstjórnina
að „gera ráðstafanir til að tryggja að
enginn þurfi að ganga í gegnum sömu
eldraun og David Kelly“.
Hutton lávarður birtir skýrslu um rannsóknina á dauða Kellys
Stjórnendur BBC
gagnrýndir harð-
lega í skýrslunni
London. AFP, AP.
BRIAN Hutton lávarður á leið í
dómhús í London með rannsókn-
arskýrslu sína áður en hann birti
hana í gær. Hutton lávarður, bar-
ón af Bresagh, er einn af æðstu
dómurum Bretlands. Hann starf-
aði lengi á Norður-Írlandi og var
æðsti embættismaður dómskerf-
isins þar síðustu níu árin. Hann
varð síðan dómari í lávarðadeild
þingsins, æðsta dómstól Bretlands,
árið 1997.
Reuters
Einn af æðstu dómurunum
ANDREW Gilligan, fréttamaður
BBC, breska ríkisútvarpsins, sem
Hutton-nefndin gagnrýnir harð-
lega í skýrslu
sinni, hefur get-
ið sér orð sem
mikill frétta-
haukur og oft
hefur hann ver-
ið fyrstur með
fréttirnar. Allt
er hins vegar í
óvissu nú um
framtíð hans hjá
stofnuninni.
Brian Hutton lávarður komst að
þeirri niðurstöðu, að útvarpsfrétt
Gilligans um að ríkisstjórnin hefði
vísvitandi ýkt hættuna af gereyð-
ingarvopnum Íraka hefði verið til-
efnislaus en David Kelly, heimild-
armaður Gilligans, svipti sig lífi
eftir að nafn hans hafði verið gert
opinbert.
Gilligan heldur því hins vegar
fram, að þótt honum hafi orðið á
mistök, hafi hann haft rétt eftir
Kelly í fréttinni.
„Menningaráfall“
fyrir BBC
Gilligan þykir mjög harður í horn
að taka sem fréttamaður og hann
var ráðinn til BBC 1999 til að
skerpa og lífga upp á helsta frétta-
þáttinn, Today, en sagt er, að eng-
inn breskur stjórnmálamaður kom-
ist hjá því að hlusta á hann. Gilligan
hefur flutt fréttir frá um 40 löndum
og hann vakti mikla athygli er hann
brá sér í líki vopnasala til að sýna
fram á hve auðvelt er að kaupa
jarðsprengjur í Bretlandi þótt sala
þeirra hafi verið bönnuð 1998.
Rod Little, sá, sem réð Gilligan til
BBC, sagði einu sinni, að afar
ágeng fréttamennska hans hefði
verið hálfgert „menningaráfall“
fyrir stofnunina.
Gilligan var vikið frá störfum
meðan á rannsókn Hutton-
nefndarinnar stóð og ekki er vitað
hvað nú tekur við hjá honum. Hefur
komið fram í fjölmiðlum, að hann
hafi hótað því, að verði honum sagt
upp, muni hann skýra frá þætti yf-
irmanna sinna þar í því að leka út
nafni Davids Kellys. Þá er sagt, að
ýmis blöð keppist um að bjóða hon-
um fúlgur fjár fyrir sögu hans.
London. AFP.
Andrew Gilligan
Ágengur
fréttahaukur
TONY Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, skoraði á breska ríkisútvarpið,
BBC, og Íhaldsflokkinn að draga til
baka ásakanir um að hann hefði
blekkt þingið er hann hélt því fram að
Bretland þyrfti að taka þátt í innrás-
inni í Írak. Hann flutti ávarp í neðri
deild þingsins einungis klukkustund
eftir að Hutton lávarður kynnti nið-
urstöður skýrslu sinnar.
„Þær ásakanir að ég eða einhver
annar hafi logið að þinginu eða vísvit-
andi blekkt þjóðina með því að falsa
gögn um gereyðingarvopnin, þær eru
hin raunverulega lygi.“ Blair leit síð-
an á Michael Howard, leiðtoga
Íhaldsflokksins, og bætti við: „Ég bið
einfaldlega um að þeir sem hafa end-
urtekið þær [ásakanirnar] síðustu
mánuði dragi þær núna algerlega til
baka, opinberlega og á skýran hátt.“
Blair sagðist fallast á skýrslu Hutt-
ons án athugasemda og sagðist vera
lávarðinum gríðarlega þakklátur.
„Skýrslan er sérlega ítarleg, nákvæm
og skýr. Hún gefur ekkert svigrúm til
efasemda eða túlkana. Við föllumst á
hana í heild,“ sagði hann við mikil
fagnaðarlæti flokksmanna sinna.
Hann sagði ásakanir Andrews Gill-
igans, fréttamanns BBC, gegn sér
hafa verið afar alvarlegar. „Væru þær
sannar hefði það þýtt að ég hefði
blekkt þingið.“ Hann bætti við að þar
sem þær hefðu ekki verið dregnar til
baka „hefðu aðrir haft færi á að segja
hvað eftir annað að hann hefði logið
og blekkt þingið.“
Eftir ræðu Blairs varð forseti
þingsins að biðja reiða stuðnings-
menn hans um að hafa hemil á sér en
þingmenn Íhaldsflokksins sátu þöglir
á meðan hann talaði.
Gagnrýndi Hoon
Michael Howard, leiðtogi Íhalds-
flokksins, sagðist einnig fallast á nið-
urstöður skýrslunnar en hvatti til
þess að hafin yrði víðtæk rannsókn á
kringumstæðum þess að Bretar hófu
hernað á hendur Írökum.
Hann sagði að rökin fyrir því að
óháð stjórn yrði sett yfir BBC, hefðu
aldrei verið sterkari auk þess sem
hann gagnrýndi Geoff Hoon varnar-
málaráðherra fyrir að hafa átt þátt í
því að nafn vopnasérfræðingsins Dav-
ids Kellys var gert opinbert.
Þá sagði hann að enginn í stjórn-
inni myndi geta horft til baka til þessa
máls með stolti. „Þjóðin mun á sínum
tíma kveða upp sinn dóm.“
Leiðtogi frjálslyndra demókrata,
Charles Kennedy, sagði að í skýrslu
Huttons lávarðar hefði „helsta grund-
vallarspurningin“ ekki verið tekin til
umræðu sem væri: hvers vegna Bret-
land hefði farið í stríð við Írak.
Ásakanir verði dregnar til baka
London. AP. AFP.
Reuters
Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, veifar til fréttamanna eftir að
hafa flutt ræðu sína um skýrslu Huttons lávarðar á breska þinginu í gær.
TONY Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, neitaði því með öllu í gær að
einhver embættismanna hans hefði
lekið niðurstöðum skýrslu Huttons
lávarðar til dagblaðsins The Sun sem
birti niðurstöðurnar í gærmorgun,
áður en skýrslan var gerð opinber.
„Það hefur enginn, að því er mér
er kunnugt um, á vegum stjórnvalda
lekið þessu,“ sagði Blair í breska
þinginu og bætti því við að hann hefði
ekkert á móti því að fyrirskipuð yrði
lögreglurannsókn á því hvernig The
Sun komst yfir efni skýrslunnar.
Hutton hugleiðir málshöfðun
„Ég fordæmi fréttaflutning dag-
blaðs í morgun af hluta niðurstaðna
minna,“ sagði Hutton lávarður sjálf-
ur í gær. Sagðist hann vera að skoða
hvort eðlilegt væri að rannsaka lek-
ann og hugsanlega höfða mál gegn
The Sun og heimildarmanni blaðs-
ins.
Aðeins örfáir fengu afrit af skýrslu
Huttons áður en hún var gerð op-
inber; Blair, Alistair Campbell, fyrr-
verandi almannatengslafulltrúi for-
sætisráðherrans, BBC og fjölskylda
Kellys. Þurftu viðkomandi að undir-
rita skjöl þar sem því var heitið að
efni skýrslunnar yrði ekki lekið.
Embættis-
menn ekki
sekir um
lekann
London. AFP.
♦♦♦
Blair hreinsaður af
alvarlegum ásökunum