Morgunblaðið - 08.10.2004, Blaðsíða 44

Fegurð / Beauty.
1993–2004.
Danir hafa miklar vænt-ingar til fyrstu stóru yf-irlitssýningar Ólafs Elí-assonar þar í landi, en
hún verður opnuð í hinu nýja sam-
tímalistasafni Árósa, ARoS í dag.
Forstöðumaður þess, Gitte
Örskue, er vel kunnug verkum
Ólafs, en hún var sýningarstjóri
sýningar hans á Feneyjatvíær-
ingnum í fyrra. Sú sýning var með-
al þeirra sem mesta athygli vöktu
á tvíæringnum það árið og var
hugmynd hans að henni meðal
þeirra þátta sem vógu þungt þegar
endanlega var ákveðið að bjóða
honum að sýna í túrbínusal Tate
Modern í London. Gríðarlega vel-
gengni þess viðburðar á haustmán-
uðum síðasta árs er óþarft að
rekja, en hún skaut Ólafi upp á
stjörnuhimin alþjóðlegra sam-
tímalista á svipstundu.
Sýningin í ARoS heitir „Minding
the World“ [Gætt að heiminum],
og fjallar eins og nánast öll list
Ólafs um tengsl einstaklingsins við
umhverfi sitt. Á sýningunni leggur
hann sérstaka áherslu á samhengið
í upplifun áhorfandans; „það að
hreyfing frá verki til verks – frek-
ar en stefnumót við einstök verk –
er merkingarbær,“ eins og Gitte-
Örskue orðar það í sýning-
arskránni. Verk Ólafs taka enda
yfir nánast allt safnið og flæða í
gegnum rýmin sem ein heild.
Örskue vísar til áhrifa franska
heimspekingsins Maurice Merl-
aeau-Ponty á Ólaf, sem lýsa sér í
aukinni áherslu á sjálfskoðun og
sjálfsmeðvitund áhorfandans
frammi fyrir verkum hans. Í huga
Merleau-Ponty var líkami og um-
heimur sami efniviður; þéttofinn
saman í þeim skilningi að í lík-
amanum er fólgin sveigjanleg,
gagnvirk og næm vitund sem gefur
umhverfinu form og merkingu.
Myndlist | Ólafur Elíasson opnar sína fyrstu yfirlitssýningu í Danmörku
„Gætt að heiminum“ í ARoS
Rauð og græn kviksjá / Red green kaleidoscope. 2004.
Glerhúsið /
The Glass House.
2004.
fbi@mbl.is
Ljósmynd/Bjarne Bækgaard
44 FÖSTUDAGUR 8. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
DÖKKKLÆDDUR maður gengur
ákveðnum skrefum gegnum Lund-
únaþokuna, nýsloppinn úr fangelsi
eftir að hafa verið ranglega dæmd-
ur, sviptur frelsinu, ærunni og fjöl-
skyldunni. Hinn fyrrum geðþekki
bartskeri Sweeney Todd er tekinn
til starfa á ný, en nú er beiting rak-
hnífsins ekki eins mikið nákvæmn-
ismál, því litlu skiptir Sweeney þó
blóðið fossi úr völdum kúnnum. Þá
eru fórnarlömbin fyrirtaks hráefni í
kjötbökur hennar ungfrú Lóett á
neðri hæðinni. Sweeney kemst þó
brátt að því að hefndin er ekki að-
eins sæt, heldur líka gráðug og
brátt gleypir hún allt sem hann
elskar.
Þetta er inntak söngleiksins
Sweeney Todd, rakarinn morðóði,
eftir Stephen Sondheim, sem Ís-
lenska óperan frumsýnir í kvöld.
Sweeney Todd var frumsýnd í New
York árið 1979 og hefur verið sýnd
víða um heim síðan þá og vakið
mikla athygli hvar sem hún er sýnd.
Sagan er grimmdarleg, en full af
kímni og litríkum persónum sem
eiga skilið mismikla samúð áhorf-
enda. Þar á meðal er dómarinn sem
dæmdi Sweeney, en hann er vægast
sagt sið- og kynbrenglaður maður.
Býður upp á túlkun
og umræðu
Kurt Kopesci, hljómsveitarstjóri
verksins, segir margar ástæður vera
fyrir því að verkið var valið, en fyrst
og fremst hafi Óperan viljað kynna
almenningi ný verk. „Þ.e.a.s. verk
sem eru skrifuð á okkar tímum og
einnig verk sem ekki hafa verið
sýnd á Íslandi áður,“ segir Kurt og
bætir við að Sweeney Todd uppfylli
bæði þessi skilyrði og eigi nú ald-
arfjórðungsafmæli.
Sweeney Todd liggur á nokkurs
konar jaðri söngleiks og óperu og
segir Kurt það í raun vera stóran
kost verksins, því það bjóði upp á
túlkun og vangaveltur. „Sondheim
segir okkur ekki sjálfur hvað hún á
að vera, og ég held að það sé vilj-
andi,“ segir Kurt. „Ef þú hugsar t.d.
aftur til Don Giovanni hefur fólk
velt fyrir sér hvort hún sé gaman
eða alvöruópera. Það sama á við um
Sweeney Todd, það eru alvarlegar
persónur og fyndnar persónur og
það eru alvarlegir atburðir og
skondnar uppákomur. Þarna er fólk
sem á sér auðvelt líf og fólk sem á
sér erfitt hlutskipti. Þetta er ekki
auðflokkað verk og heldur um-
ræðunni gangandi. Fyrst og fremst
er þetta góð tónlist og gott leik-
húsverk og þess vegna hefur fólk
áhuga á því.
Mér finnst þetta vel skapað verk.
Það eru fá verk sem ég þekki þar
sem tónlistin og sviðsleikurinn koma
eins vel saman. Það er ekki hægt að
að skilja tónlistina frá textanum,
textann frá sviðinu eða sviðið frá
tónlistinni. Allt þarf að verka saman
til að Sweeney Todd virki.“
Er hefnd
réttlætanleg?
Sú heimspekilega spurn-
ing sem liggur til grund-
vallar verkinu er hvort
hefndin sé réttlætanleg.
Kurt segir ljóst að Sond-
heim komist ekki að þeirri
niðurstöðu. „Í endann er
Sweeney Todd refsað
grimmilega af sínum eigin
örlögum og gerist í raun
sinni eigin dómari með
gjörðum sínum. Sú hefnd
sem hann ráðgerir kemur í
bakið á honum sjálfum á
versta veg þegar hann
missir allt sem hann elsk-
ar,“ segir Kurt. „Nið-
urstaða verksins virðist
mér vera sú að menn sem
ákveða að gera öðrum mönnum illt
til að hefna ranglætis sem þeir hafa
þolað, fara villur vegar og baka
sjálfum sér og öðrum einungis meiri
eymd.“
Kurt segir það vera góðs vita að
hann hafi nú unnið að Sweeney
Todd í hálft ár og nú þegar frum-
sýningin sé á næsta leiti finnist hon-
um verkið jafnvel skemmtilegra en
áður en hann hóf undirbúningsvinn-
una. „Þá hlýtur eitthvað að vera
spunnið í það, dálítið eins og góða
bók sem maður tekur alltaf út úr
bókahillunni.“
Ópera | Íslenska óperan frumsýnir söngleikinn Sweeney Todd, rakarann morðóða, í kvöld
Blóðug
hringekja
hefndar
Morgunblaðið/Þorkell
Það er ekki furða að einhver uggur komi að þeim sem sitja í rakarastól
Sweeney Todd, enda eiga ekki allir þaðan afturkvæmt.
eftir Stephen Sondheim
Þýðandi: Gísli Rúnar Jónsson
Leikstjóri: Magnús Geir Þórðarson
Hljómsveitarstjóri: Kurt Kopecky
Búningar: Filippía Elísdóttir
Lýsing: Þórður Orri Pétursson
Leikmunir: Stella Sigurgeirsdóttir
Leikmynd: Snorri Freyr Hilmarsson og
Stígur Steinþórsson
Leikarar:
Sweeney Todd: Ágúst Ólafsson
Frú Lóett: Ingveldur Ýr Jónsdóttir
Aðrir: Maríus Sverrisson, Hulda Björk
Garðarsdóttir, Davíð Ólafsson, Þorbjörn
Rúnarsson, Snorri Wium, Sesselja Krist-
jánsdóttir og Örn Árnason.
Sweeney Todd