Morgunblaðið - 02.02.2005, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 2005 17
ERLENT
H
im
in
n
o
g
h
a
f
/
SÍ
A
Gegnheil gæði
og gott verð
Kynntu þér fjölda freistandi tilboða! Sími 540 5400
Opið frá kl. 12-16 laugardaga
1.795.000 kr.
Mazda3 T 5 dyra 1,6 l
kostar aðeins
KUMI Goto, starfsmaður fyrirtæk-
isins Toto Limited, eins helsta fram-
leiðanda klósetta í Japan, sýnir
stjórntæki nýjasta afraksturs þróun-
ardeildar fyrirtækisins. Nýju kló-
settin frá Toto eru sögð þau fyrstu
sinnar tegundar sem bjóða upp á að
góðri angan sé dreift að notkun lok-
inni, auk þess sem þau leika róandi
tónlist fyrir notandann. Klósettinu
fylgir síðan að sjálfsögðu skolskál og
þurrkunarbúnaður.
Reuters
Leikur
róandi tón-
list og dreifir
góðri angan
NOKKRIR ísraelskir landtökumenn
hyggjast í næstu viku hefja mót-
mælasvelti til að andmæla brottflutn-
ingi þeirra frá Gaza-svæðinu sem
stjórnvöld hafa boðað í sumar. Ísrael-
ar frestuðu í gær að fela Palestínu-
mönnum að halda uppi öryggisgæslu
í nokkrum borgum og bæjum á Vest-
urbakkanum í kjölfar árása skæru-
liða Hamas-hreyfingarinnar á Gaza.
Ariel Sharon, forsætisráðherra
Ísraels, hefur kynnt þá einhliða
ákvörðun af hálfu stjórnvalda að
landtökumenn verði fluttir á brott frá
byggðum sínum á Gaza-svæðinu.
Þetta verður gert í sumar auk þess
sem nokkrar byggðir á Vesturbakk-
anum verða einnig lagðar niður. Um
8.000 ísraelskir landtökumenn halda
til á Gaza og er stefnt að því að brott-
flutningi þeirra ljúki í september.
Landtökumenn hafa tekið þessu
þunglega. Margir leiðtoga þeirra
segja að valdbeiting verði nauðsynleg
því þeir muni aldrei fallast á að yf-
irgefa byggðir sínar.
Í gær var frá því greint að ísr-
aelskir landtökumenn hygðust hefja
mótmælasvelti í næstu viku. Fréttir
hermdu þó að deilt væri um réttmæti
þessa innan helstu samtaka land-
tökumanna sem nefnast Yesha-ráðið.
Heimildarmenn AFP kváðu þó
stuðning við mótmælasveltið fara
vaxandi. Stefnt væri að því að hefja
það í næstu viku og engin tímamörk
yrðu sett hvað lengd þess varðaði.
Mótmælin orðin meira áberandi
Mótmæli landtökumanna hafa orð-
ið meira áberandi í Ísrael á undan-
liðnum vikum. Sumir þeirra bera nú
jafnan appelsínugula Davíðsstjörnu
og vísa þannig til helfararinnar í
valdatíð nasista í Þýskalandi. Þá hef-
ur verið efnt til fjöldafunda gegn
áformum Sharons.
Í ráði var að Palestínumenn tækju
upp öryggisgæslu á hluta Vestur-
bakkans í gær en Ísraelar frestuðu
því framsali til öryggissveita Palest-
ínumanna eftir að þeim hafði mistek-
ist að koma í veg fyrir árásir skæru-
liða Hamas-samtakanna á Gaza.
Sveitir Palestínumanna halda nú
uppi öryggisgæslu á landamærum
Ísraels og Gaza og er hugsunin eink-
um sú að þannig megi þeim auðnast
að koma í veg fyrir eldflaugaárásir
herskárra hópa Palestínumanna á
byggðir Ísraela.
Svo virtist sem Ísraelar væru
reiðubúnir að koma á sams konar fyr-
irkomulagi í fjórum borgum og bæj-
um Vesturbakkans, Ramallah, Qalqi-
lya, Jeríkó og Tulkarem. Á
mánudagskvöld skutu hins vegar
skæruliðar Hamas nokkrum
sprengjukúlum að byggð landtöku-
manna á Gaza og minnst þremur
sprengjukúlum var skotið í gær að
Netzarim sem er rétt suður af Gaza-
borg. Manntjón varð ekki en ísraelsk
stjórnvöld gerðu fulltrúum stjórnar
Palestínumanna grein fyrir því í gær
að ekki yrði af því að þeim yrði falin
öryggisgæsla fyrr en tryggt væri að
slíkum árásum yrði hætt.
Landtökumenn sagðir
áforma mótmælasvelti
Ísraelsk stjórnvöld fresta því um sinn að fela Palestínu-
mönnum öryggisgæslu á hluta Vesturbakkans
Jerúsalem, Moskvu, Ramallah. AFP.
RITHÖFUNDURINN
Jared Diamond, sem
meðal annars hefur
hlotið Pulitzer-
verðlaunin, telur
margt benda til, að nú-
tímasamfélög muni
hljóta sömu örlög og
hinir fornu Majar, íbú-
ar Páskaeyju á Kyrra-
hafi, norrænir menn á
Grænlandi eða Ana-
sazi-þjóðflokkurinn í
Suðvestur-Bandaríkj-
unum.
Kemur þetta fram í
nýrri bók frá Dia-
mond, „Collapse: How
Societies Choose to Fail or
Succeed“, en þar veltir hann fyrir
sér örlögum ýmissa samfélaga að
fornu og nýju og nefnir einnig
dæmi um þjóðir, sem vegnað hefur
vel þrátt fyrir erfið ytri skilyrði, til
dæmis Íslendinga og Japani.
Talar tólf tungumál
„Ég lít á þetta viðfangsefni eins
og spennandi leynilögreglusögu,“
segir Diamond en hann er 67 ára
og prófessor í landafræði við Kali-
forníuháskóla í Los Angeles.
Pulitzer-verðlaunin fékk hann fyrir
metsölubókina „Guns, Germs and
Steel“ en hún fjallar með nýjum
hætti um þá landfræðilegu þætti,
sem stuðluðu að uppgangi vest-
rænna þjóða. Sagði frá þessu á
fréttavef USA Today.
Diamond á mjög merkilegan fer-
il að baki. Hann er upphaflega líf-
eðlisfræðingur að mennt, talar 12
tungumál og er einn fremsti sér-
fræðingur í heimi í gallblöðrunni
og fuglalífinu á Nýju Gíneu.
Rannsóknir hans á samfélögum
manna víða um heim hafa ekki orð-
ið til að auka honum bjartsýni.
Bendir hann í því
sambandi á gífurlega
skógareyðingu, eink-
um í hitabeltinu; á
rányrkju fiskstofna
um allan heim; á upp-
blástur og minni olíu-
og gasbirgðir og á
vaxandi mengun. Al-
varlegastar eru þó
horfurnar á, að mann-
fólkinu muni fjölga
um 50% á næstu 50
árum. Á sama tíma
eru þriðja-heims-ríkin
að tileinka sér lífs-
hætti ríku þjóðanna
en það þýðir að marg-
falda má ásóknina í auðlindirnar
með 32.
„Nú stendur yfir ákaft kapp-
hlaup milli eyðingaraflanna og
heilbrigðrar skynsemi,“ segir Dia-
mond. „Úrslitin verða ljós á næstu
áratugum.“
Að læra af sögunni
Allt frá því Thomas Malthus gaf
út ritgerð sína um mannfjölgun ár-
ið 1798, hafa fræðimenn varað við
afleiðingum óhefts vaxtar. Dia-
mond segir, að með því að skella
skollaeyrum við þeim viðvörunum,
séu menn einnig að loka augunum
fyrir sögu þeirra þjóða og sam-
félaga, sem gengu svo nærri auð-
lindunum, að þau hrundu að lokum.
Bók Diamonds hefur almennt
verið vel tekið meðal fræðimanna,
til dæmis sagnfræðinga og mann-
fræðinga, en einnig gagnrýnd líka,
til dæmis af Gregg Easterbrook í
New York Times. Finnst honum
hann vera fullsvartsýnn en sjálfur
segist Diamond vera bjartsýnis-
maður, sem vilji trúa því, að menn
geti dregið réttan lærdóm af sög-
unni.
Óttast að nú-
tímasamfélög
líði undir lok
Jared Diamond
Ásóknin í auðlindirnar, skógareyð-
ing, uppblástur, rányrkja og mann-
fjölgun geta valdið hruni heilla þjóða
STJÓRNVÖLD í Súdan hafa gerst
sek um skipulögð og grimmileg
mannréttindabrot í Darfur-héraði en
þó ekki þjóðarmorð. Kemur þetta
fram í skýrslu nefndar á vegum
Sameinuðu þjóðanna.
Nefndarmenn segja, að stjórnar-
herinn og vopnaðar sveitir honum
tengdar eigi sök á ofbeldisverkun-
um, morðum, pyntingum og nauðg-
unum og leggja þeir til, að fjallað
verði um þessi mál fyrir Alþjóða-
sakamáladómstólnum í Haag. Segja
þeir, að ekki hafi verið um eiginlegt
þjóðarmorð að ræða eins og það er
skilgreint, heldur stríðsglæpi og því
sé rétt að sækja þá til saka, sem á
þeim hafi borið ábyrgð.
Bandaríkjastjórn er ekki sátt við
niðurstöðuna, hún hefur áður lýst
því yfir, að um þjóðarmorð hafi verið
að ræða í Darfur og vill, að gripið
verði til aðgerða gegn stjórninni í
Khartoum. Þá viðurkenna Banda-
ríkjamenn ekki Alþjóðasakamála-
dómstólinn þar sem þeir telja hættu
á, að bandarískir hermenn kunni að
verða dregnir fyrir hann.
Súdanstjórn sökuð
um stríðsglæpi
Sameinuðu þjóðunum. AFP.
NÝJAR reglur um hjónabönd er-
lendra ríkisborgara í Bretlandi tóku
gildi í gær. Hér eftir munu ríkis-
borgarar landa utan Evrópusam-
bandsins eða Evrópska efnahags-
svæðisins þurfa leyfi
innanríkisráðuneytisins til að giftast.
Tilgangur þessara nýju laga er að
koma í veg fyrir svokölluð gervi-
hjónabönd en áætlað er, að þau séu
um 15.000 á ári hverju í Bretlandi.
Ýmis samtök innflytjenda eru ekki
ánægð með þessu nýju lög og munu
hugsanlega höfða mál af þeim sökum
að því er segir á fréttavef BBC.
Áður þurftu erlendir ríkisborgar-
ar aðeins að sýna fram á, að þeir
hefðu búið í Bretlandi í viku og láta
vita af fyrirhugaðri hjónavígslu með
hálfs mánaðar fyrirvara en nú verða
þeir ýmist að fá leyfi til að giftast áð-
ur en komið er til Bretlands eða
sækja um það hjá innanríkisráðu-
neytinu. Hælisleitendur, sem ekki
hafa fengið landvist, fá ekki leyfi til
að giftast í Bretlandi. Bresk yfirvöld
hafa undanfarið skorið upp herör
gegn gervihjónaböndum og hafa all-
margir menn verið dæmdir í fangelsi
fyrir að hafa milligöngu um þau.
Herða aðgerðir gegn
gervihjónaböndum