Morgunblaðið - 02.02.2005, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SAGT hefur verið að tónlistin sé
jafnnauðsynleg í lífi okkar og súr-
efnið sem við öndum að okkur. Við
heyrum tónlist alls staðar, bæði í
tíma og rúmi. Framlag
tónlistar til menningar
er ómetanlegt. Sköpun
tónlistarverks má því
líkja við þúfu sem veltir
mjög stóru hlassi. Áhrif
þeirrar sköpunar verða
margföld úti í þjóðfélag-
inu. Það eru ekki ein-
ungis hin hagrænu og
mælanlegu áhrif sem
skipta máli. Skoða verð-
ur einnig hinn óefnislega
þátt sem felst í því að
njóta tónlistarinnar. Sá
þáttur gleymist oft. Það
að hlusta á tónverk,
hvort sem um er að ræða
klassík eða léttari teg-
und tónlistar, gefur
mönnum oft hvetjandi
hughrif. Tónlistin verður
þannig orkugjafi til frek-
ari sköpunar úti í þjóðlíf-
inu, hvort sem um er að
ræða á heimili, vinnustað eða í öðrum
listum. Verðlaunahafi bókmennta-
verðlauna sagðist t.d. nýverið nota
tónlist til þess að örva sköpunarkraft
sinn við ritstörf. Þennan þátt er ekki
hægt að meta en honum má ekki líta
fram hjá þegar hlutur tónlistar í sam-
félagi okkar er skoðaður. Í raun má
segja að ótvírætt sé að tónlist sé svo
samtvinnuð og ráðandi í íslenskri
menningu að styðja eigi hana með
ráðum og dáð, hvort sem um er að
ræða sköpun hennar, flutning eða
framleiðslu.
Hið öfluga og fjölbreytta tónlistar-
starf, sem er að finna hvarvetna á
landinu, skapar þjóðfélagi okkar
bæði félagsleg og menningarleg
verðmæti. Skapandi atvinnugreinar
eru mjög umfangs-
miklar hér á landi og
fellur starfsemi innan
tónlistargeirans undir
menningarhluta slíkr-
ar starfsemi. Allur
stuðningur við tónlist-
ina, hvort sem sá
stuðningur kemur frá
ríki eða bæjarfélögum,
skilar sér tvímæla-
laust til baka.
Tónlistin skiptir
einnig miklu máli í ís-
lensku hagkerfi. Þetta
hafa ýmsir bent á en
besta úttekt sem gerð
hefur verið í þessum
efnum birtist í riti
Ágústar Einarssonar,
prófessors við Við-
skipta- og hag-
fræðideild Háskóla Ís-
lands, sem út kom í lok
síðasta árs.
Hér er um að ræða ákaflega vand-
aða úttekt á íslensku tónlistarlífi. Út-
tekt sem er kærkomin fyrir þá sem
starfa í greininni, almenning og ekki
síst stjórnmálamenn sem nú geta séð
í myndum og máli hvílík kjölfesta
tónlistin er í allri menningar-
starfsemi okkar. Í ritinu kemur fram
að líklegt er að 1500 manns muni
hafa atvinnu af tónlist innan 5 ára og
framlag til landsframleiðslunnar
verði um 1,2%. Þetta byggist þó á
þeirri forsendu að um aukinn skiln-
ing og stuðning verði að ræða á
næstu árum af hálfu opinberra aðila á
stöðu tónlistarinnar.
Fullyrða má t.d. að fjárfesting í út-
rásarverkefnum geti, ef vel er að
málum staðið, skilað sér til baka sem
gjaldeyristekjur. Ný lög tóku gildi
um áramót en með þeim var komið á
fót markaðs- og kynningardeild sem
veitir styrki til kynningar og mark-
aðssetningar á tónlist og tónlist-
armönnum hér á landi og erlendis.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
lagði frumvarp þetta fram á Alþingi
og er mikilvægt að það fé sem er til
ráðstöfunar nýtist sem best til að
byggja brýr jafnt innanlands sem er-
lendis.
Ísland er auk þess vinsælt sem
ferðamannaland og er tónlistin þar
aðdráttarafl fyrir marga. Óbein áhrif
tónlistar á ferðamannaiðnað eru
þannig óumdeild. Á sama hátt er ís-
lensk tónlist og tónlistarfólk nú vin-
sælt utan landsteinanna. Nú er lag að
nýta þennan byr til landvinninga fyr-
ir íslenska tónlist. Tónlistin er þannig
gjöfull þáttur en ekki þiggjandi í
samfélagi okkar.
Að lokum má geta gífurlega fjöl-
breyttrar hljómplötuútgáfu á síðasta
ári auk þeirrar tónlistarstarfsemi
sem áður var nefnd. Uppskeruhátíð
samtaka höfunda, flytjenda og fram-
leiðenda innan íslenskrar tónlistar,
Íslensku tónlistarverðlaunin, verður
haldin miðvikudaginn 2. febrúar og
getur þar að líta sýnishorn af því
mikla starfi sem átt hefur sér stað í
greininni á síðasta ári.
Umfang og mikilvægi tónlistar í
íslenskri menningu og hagkerfi
Gunnar Guðmundsson fjallar
um íslenskt tónlistarlíf
’Nú er lag aðnýta þennan byr
til landvinninga
fyrir íslenska
tónlist.‘
Gunnar Guðmundsson
Höfundur er
framkvæmdastjóri SFH.
KÆRA íslenska þjóð, heiðraða
ríkisstjórn Íslands, Skáksamband
Íslands og þeir einstaklingar sem
af ósérhlífni hafa gengið fram fyrir
skjöldu til stuðnings við skáksnill-
inginn og manninn Bobby Fischer.
Mér finnst það sér-
kennilegt eftir að hafa
hvorki séð né talað
við Bobby Fischer í
26 ár að efna til
óformlegs sambands
við hann með skjá-
pósti til Íslands. En
það var nú einu sinni
þar sem þetta allt
saman upphófst og
gæti tekið enda.
Þakka ykkur fyrir
framtakið til hjálpar
Fischer, sem ég tel að
sé hafður ómaklega í
haldi af japönskum stjórnvöldum
og vegna óréttlátra bandarískra
laga að margra áliti.
Hljómar hugtakið „misnotkun
opinbers stjórnvalds“ kunnuglega?
Viðskiptabannið sem komið var á
af „bandamönnum“ og falið banda-
rískum yfirföldum í hendur, hafði
lítinn annan tilgang en að hafa eft-
irlit með ferðum frjálsra borgara.
Frá leikmanns sjónarmiði var skák
ekki á listanum sem lýsti hinu svo-
kallaða viðskiptabanni. Ef svo
hefði verið í raun myndi sú stað-
reynd hafa vakið meiriháttar at-
hygli á fáránlegu innihaldi sam-
þykktarinnar og á
hugmyndasmiðum hennar.
Núverandi afstaða dómstólsins í
Japan er óskiljanleg. Hversu
áríðandi er það fyrir ríkisstjórn
Japans að þóknast Bandaríkjunum
í þessu máli? Nema þá því aðeins
að hin minni stjórnin óttist hefnd-
araðgerðir.
Mér skilst að bandaríska sendi-
ráðið í Reykjavík hafi freistað þess
að fá íslensk stjórnvöld til að aft-
urkalla boð sitt um að veita Fisch-
er dvalarleyfi. Ég vil minna þessa
sendiráðsmenn, sem eru líka mínir
fulltrúar jafnt og annarra önd-
verðrar skoðunar, á það að til-
gangur laga er fyrst og fremst að
vernda og fræða, ekki að refsa og
hrella og þaðan af síður að leita
hefnda!
Lýðræði? Handtekinn fyrir að
tefla skák? Hugsið ykkur annað
eins! Hinn harðskeytt-
asti saksóknari með
snefil af brjóstviti
myndi meta rétt-
arhöld yfir Fischer í
Bandaríkjunum fyrir
ákæru um að hafa
brotið viðskiptabann
sem skrípaleik
(fiasco), skopleik mis-
taka og algjöra nið-
urlægingu fyrir
Bandaríkin, sem aug-
ljóslega hafa öðrum
mikilvægari hnöppum
að hneppa.
Óttast bandarísk stjórnvöld
skoðanir Fischers og hundelta
hann þess vegna fyrir sjónarmið
sín? Já? Ef það er svo, er þá ekki
við hæfi að gera því skóna að dálít-
il hræsni blönduð ögn af lýðræði
sé ágæt blanda? Hver sem óska-
drykkur manns er, þá eru skoðanir
Fischers hans mál og hans réttur.
Það er mergurinn málsins, hvort
sem við erum sammála honum eða
ekki. Að beita fáranlegum lögum
til að hegna honum fyrir skoðanir
sínar er þverbrot á sjálfri stjórn-
arskrá Bandaríkjanna.
Nýlegt fréttaskot: Miðvikudag-
inn 26. janúar sl. hafnaði rík-
isstjórn Bandaríkjanna beiðni Ind-
lands um framsal manns sem
talinn er ábyrgur fyrir skor-
dýraeiturshörmungunum sem
bandarískt fyrirtæki í Indlandi
virðist hafa valdið. Þetta er svolítið
kaldhæðnislegt. Ætlast er til þess
að Japan sendi (framselji) Fischer
til Bandaríkjanna fyrir meint brot
á vafasömu viðskiptabanni. Á sama
tíma sjá Bandaríkin sér ekki skylt
að framselja til Indlands mann
sem að öllum líkindum er sekur
um hryllilegan glæp. En um þetta
mál kýs George W. Bush að þegja.
Fæst orð bera minnsta ábyrgð.
Af hverju hætta Bandaríkin ekki
þessum skrípaleik, láta hinar
heimskulegu sakir niður falla og
gefa út nýtt vegabréf Fischer til
handa? Það væri hin mannúðlega
leið, hin rétta ákvörðun. Rík-
isstjórnin hefur ekki gert neitt í
hans þágu „fyrir að heyja kalda
stríðið“.
Ég endurtek þakkir mínar.
Fangavist fáránleikans
William J. Lombardy fjallar
um mál Bobby Fischers ’Af hverju hættaBandaríkin ekki þessum
skrípaleik, láta hinar
heimskulegu sakir niður
falla og gefa út nýtt
vegabréf Fischer til
handa?‘
William J. Lombardy
Höfundur er guðfræðingur og
alþjóðlegur stórmeistari í skák auk
þess að vera æskuvinur Fischers,
og var einn af aðstoðarmönnum
hans í heimsmeistaraeinvíginu
hér í Reykjavík 1972.
Hjördís Ásgeirsdóttir: „Ég er
ein af þeim sem heyrði ekki bank-
ið þegar vágesturinn kom í heim-
sókn.“
Vilhjálmur Eyþórsson: „For-
ystumennirnir eru undantekning-
arlítið menntamenn og af góðu
fólki komnir eins og allir þeir, sem
gerast fjöldamorðingjar af hug-
sjón. Afleiðingar þessarar auglýs-
ingar gætu því komið á óvart.“
Jakob Björnsson: „Mannkynið
þarf fremur á leiðsögn að halda í
þeirri list að þola góða daga en á
helvítisprédikunum á valdi óttans
eins og á galdrabrennuöldinni.“
Jakob Björnsson: „Það á að fella
niður með öllu aðkomu forsetans
að löggjafarstarfi.“
Ólafur F. Magnússon: „Ljóst er
að án þeirrar hörðu rimmu og víð-
tæku umræðu í þjóðfélaginu sem
varð kringum undirskriftasöfnun
Umhverfisvina hefði Eyjabökkum
verið sökkt.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir: „Vilj-
um við að áherslan sé á „gömlu og
góðu“ kennsluaðferðirnar? Eða
viljum við að námið reyni á og
þjálfi sjálfstæð vinnubrögð og
sjálfstæða hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerð-
armenn til að lesa sjómannalögin,
vinnulöggjöfina og kjarasamn-
ingana.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
EFTIR mikla umræðu fjölmiðla
og stjórnmálamanna um skatta-
frumvarp ríkisstjórnarinnar er
loks rykið farið að falla í um-
ræðunni á opinberum vettvangi.
Eftir sitja eldri borg-
arar, undrandi og
sárir yfir sínu hlut-
skipti, en víst má
vera að skatta-
frumvarp ríkisstjórn-
arinnar kemur þeim
flestum að afar litlu
gagni, einkum þeim
eignaminni. Voru þó
kjörin bág fyrir.
Hún er að mínu
mati orðin ódýr póli-
tíkin. Svo virðist sem
sérstök vinsældamál
þurfi til að hreyfa við
leikmönnum löggjaf-
ans og víst er að
þrýstihópar ná oft
sínu fram með há-
værum buslugangi.
Félög eldri borgara
hafa á hinn bóginn
farið fram með yf-
irveguðum og mál-
efnalegum málflutn-
ingi en því miður
ekki enn náð athygli
ráðherra og embættismanna þjóð-
arinnar sem skyldi.
Ofmetin áhrif
eignaskattsbreytinga
Eignaskattsbreytingin hefur
verið stórlega ofmetin fyrir eldri
borgara. Víst er að ríflega 15.000
eldri borgarar muni ekki greiða
600 milljónir ári í eignaskatt. En
breytingin tekur ekki gildi fyrr en
eftir eitt ár. Það er langur tími
fyrir eldri borgara. Það má ekki
gleyma að eldri borgarar á Íslandi
eru um 30.000 talsins. Aldrei hef
ég heyrt stjórnarliða ræða um
kjör tæplega 15.000 eldri borgara
sem fá nær ekkert í sinn hlut út
frá breytingum ríkisstjórnarinnar.
Þúsundir eldri borgara ráða yfir
litlum sem engum eignum og fær-
ir því eignaskattsbreytingin þess-
um stóra hópi afar lítið í budduna.
Yfirleitt eru þeir sömu mjög
tekjulágir en það er viðurkennd
staðreynd að flöt lækkun á tekju-
skattsprósentunni færir þeim sem
minnstar hafa tekjurnar svo til
enga búbót. Þessi stóri hópur
aldraðra er því skilinn eftir á
köldum klaka og dæmdur til fá-
tæktar á ævikvöldi sínu.
Rýrnun kaupmáttar
Skattleysismörkin voru fryst
frá almennu verðlagi fyrir mörg-
um árum. Má í því ljósi minna á
að skattleysismörkin væru í raun
tæpum 27.000 krónum hærri í dag
ef þau ella hefðu fylgt almennu
verðlagi. Einmitt hér birtist
kjarninn í bágri fjárhagsstöðu
eldri borgara. Í dag eru skattleys-
ismörkin 72.270 kr í stað 99.557
kr. sem þau ættu að vera. Þar
fyrir utan og ekki síður alvarleg
athugasemd hafa greiðslur al-
mannatrygginga ekki fylgt þróun
lágmarkslauna síðan árið 1995. Í
raun ættu samsettar bættur al-
mannatrygginga að vera rúmlega
16.000 krónum hærri í dag ef þær
hefðu fylgt almennri launavístölu.
Ísland í dag
Kjör einstakra
embættismanna þjóð-
arinnar hafa verið til
umræðu að und-
anförnu. Styðst ég við
fréttir af kjörum
sendiherra þjóð-
arinnar í þessu tilviki.
Þó svo laun sendi-
herra séu hartnær ein
milljón króna á mán-
uði fá þeir margir
hverjir engu að síður
greiddan fullan lífeyri
samhliða störfum sín-
um. Ekki skiptir
nokkru hver pólitísk-
ur bakgrunnur emb-
ættismannanna er en
sumir hafa um ára-
tugaskeið starfað með
stjórnmálaflokkum
sem vilja kenna sig
við jöfnuð og réttlæti.
Til eru þúsundir Ís-
lendinga í landinu,
fólk sem byggði stíflur, lagði vegi,
stundaði sjómennsku og fleiri
störf. Í raun fólk sem lagði sitt af
mörkum með sínu erfiði við að
mynda brú milli gamla fátæka
bændasamfélagsins og svo nú-
tímans eins og við þekkjum hann í
dag. Hvernig má það vera að
þessum þúsundum einstaklinga,
stoltu og fullorðnu fólki í íslensku
samfélagi, sé boðið upp á annað
eins óréttlæti? Þetta sama fólk
þarf að horfast í augu við þann
veruleika að 75–80% af auka-
tekjum þeirra komi til skerðingar
vegna tekjutengingar við
greiðslur samsettra bóta og svo
hárrar skattbyrði. Það eru til fjöl-
margir eldri borgarar sem búa við
góða heilsu og vilja halda áfram
að vinna, þá oft í 30% eða 50%
starfi.
Ég mun taka ofan fyrir hverj-
um þeim fjölmiðli sem vekja vill
almennilega athygli á þessu brýna
máli. Það verða að koma til sér-
tækar aðgerðir í málefnum aldr-
aðra. Það dugar ekki fyrir eldri
borgara að hlusta á ómarktækar
framtíðaráætlanir stjórnarliða.
Vekja má athygli á þingmáli sem
þingflokkur Frjálslynda flokksins
hefur lagt fram. Þar segir að al-
þingi skuli álykta að bæta skuli
þjóðfélagsstöðu lífeyrisþega sem
fá minni lífeyri greiddan úr lífeyr-
issjóði sínum en 50 þús. kr. á
mánuði með því að breyta bóta-
reglum almannatrygginga þannig,
að tekjur undir 50 þús. kr. á mán-
uði skerði ekki samsettar lág-
marksbætur lífeyrisþegans. Fyrir
hverjar 10 þús. kr. sem tekjur eru
umfram 50 þús. kr. verði skerðing
á bótum 9% eða sem nemur 900
kr., fyrir hverjar 10 þús. kr. sem
lífeyrir er umfram 60 þús. kr.
verði skerðing 18% eða sem nem-
ur 1.800 kr., fyrir hverjar 10 þús.
kr. umfram 70 þús. kr. verði
skerðing 27% eða sem nemur
2.700 kr og fyrir hverjar 10 þús.
kr. umfram 80 þús. kr. 36% eða
sem nemur 3.600 kr. Tekjur um-
fram 100.000 kr. munu þó valda
sömu skerðingu og þekkist í dag
eða 45% ef tillagan verður sam-
þykkt. Benedikt Davíðsson, for-
maður Landssambands eldri borg-
ara, hefur opinberlega lýst yfir
velþóknun sinni á þingmálinu og
er það von okkar í Frjálslynda
flokknum að málið verði vakið upp
úr nefnd og afgreitt á þessu vori á
hinu háa Alþingi.
Um kjaramál
eldri borgara
Gunnar Örn Örlygsson
fjallar um málefni aldraðra
Gunnar Örn Örlygsson
’Þessi stórihópur aldraðra
er því skilinn
eftir á köldum
klaka og dæmd-
ur til fátæktar á
ævikvöldi sínu.‘
Höfundur er alþingismaður
Frjálslynda flokksins.