Morgunblaðið - 02.02.2005, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNSTAÐUR
HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
SUÐURNES
Reykjanesbær | Sjálfsbjargarhúsið á milli
innri og ytri Njarðvíkur hefur fengið nýtt hlut-
verk, en á föstudag verður vígt formlega at-
hvarf fyrir geðfatlaða í húsinu, og hefur það
hlotið nafnið Björg, eftir húsinu sem starfsem-
in fer fram í.
Starfsemin hófst raunar í lok síðustu viku,
og var ákveðið að byrja smátt og láta starf-
semina frekar vinda upp á sig en að byrja með
stórum hvelli sem ekki er hægt að standa und-
ir, segir Hjördís Árnadóttir, félagsmálastjóri í
Reykjanesbæ, þar sem hún hefur komið sér
fyrir í sófanum ásamt Brynju Vigdísi Þor-
steinsdóttur, forstöðumanni Bjargar, til að
ræða við blaðamann.
Í Björg geta geðfatlaðir einstaklingar komið
og eytt saman dagstund við einhverja iðju sem
þeir hafa áhuga á, lesið blöðin, spilað, spjallað,
föndrað eða fengið sér göngutúr. Þar verður
einnig boðið upp á léttan hádegisverð sem
gestirnir taka þátt í að útbúa.
„Markmiðið er að rjúfa félagslega ein-
angrun fólks með geðraskanir,“ segir Brynja,
og Hjördís tekur undir. „Hluti af því að þjást
af geðröskun er að sumir snúa sólarhringnum
við, hafa lítið fyrir stafni og einangrast fé-
lagslega og þá verður vandinn ennþá stærri en
hann þarf að vera. Við stefnum að því að hjálpa
fólki að komast út úr þessum vítahring með því
að hafa opið, og fá fólk til þess að fara á fætur
og mæta og taka þátt í daglegu lífi,“ segir
Hjördís.
Um 40 einstaklingar gætu
nýtt sér þjónustuna
Gerð var könnun á þörf fyrir þjónustu af
þessu tagi árið 2003, og segir Hjördís að miðað
við það séu að minnsta kosti um 40 ein-
staklingar sem gætu nýtt sér þjónustuna. „Við
getum ekki tekið á móti mjög veikum ein-
staklingum, þá á ég við t.d. einstaklinga sem
þurfa að hafa manneskju með sér. Við getum
tekið á móti fólki sem er nokkurnveginn sjálf-
bjarga með aðstoð, og hugmyndin er að það
taki jafn virkan þátt og starfsfólkið í starfsemi
þessa athvarfs.“
Reiknað er með því að fólkið taki þátt í að
útbúa matinn, ganga frá og halda húsinu
hreinu, en fái jafnframt aðstoð og leiðbein-
ingar við persónuleg mál og umhirðu, geti
þvegið þvott og annað.
„Markmiðið er að hjálpa fólki, sem komið er
í þrot, til að tengjast samfélaginu aftur og ná
aftur upp einhverri reglu á lífið, sem er mjög
mikilvægt fyrir þá sem eiga við geðvandamál
að stríða,“ segir Hjördís. Brynja tekur undir
þetta, og segir að með því að koma í Björg geti
fólk brotið upp daginn hjá sér, jafnvel þó það
treysti sér ekki til þess að vera lengi sé mik-
ilvægt að koma og vera einhvern tíma innan
um fólk.
Á meðan Hjördís og Brynja spjalla við
blaðamann eru fyrstu gestir dagsins að koma,
og fljótlega fer súpuilmur að berast úr eldhús-
inu þar sem gestirnir aðstoða Láru Ein-
arsdóttur, starfsmann athvarfsins, við að und-
irbúa hádegisverðinn. Hjördís og Brynja eru
ánægðar með að fólk sé þegar farið að koma,
enda viðurkenna þær fúslega að þær hafi hálft
í hvoru átt von á því að mjög fáir nýttu sér
þessa nýju þjónustu til að byrja með, og ein-
ungis þriðji starfsdagurinn þegar blaðamaður
kom í heimsókn.
Dagskráin löguð
að notendunum
Vissulega getur verið erfitt að koma bolt-
anum af stað þegar starfsemi á borð við þessa
er hrundið af stað, en Hjördís segir að ýmsar
leiðir séu til þess að láta þennan hóp vita af
starfseminni, þó það sé að sjálfsögðu ákvörðun
einstaklingana hvort þeir hafa áhuga á því að
notfæra sér þessa þjónustu eða ekki. Hægt er
að kynna starfsemina fyrir fjölskyldum geð-
fatlaðra, auk þess sem hjúkrunarstéttir og fé-
lagsráðgjafar sem eru í sambandi við ein-
staklinga sem gætu nýtt sér þjónustuna geta
bent á þennan möguleika.
Ekki er meiningin að vera með skipulagða
dagskrá allan daginn alla daga, þó hugsanlega
verði einhverjir viðburðir einhverja daga.
Markmiðið er að laga þjónustuna að þeim sem
hana nota í stað þess að þeir þurfi að laga sig
að fyrirfram ákveðinni dagskrá sem þeir hafa
ef til vill engan áhuga á. „Við fórum á fund hjá
Hugarafli um daginn þar sem þeir sem þar
voru sögðu okkur hvað þeim fannst um okkar
hugmyndir. Þar var þetta ofsalega stórt atriði,
að þau gengju ekki inn í einhverja dagskrá
sem er tilbúin frá klukkan 11 til 15, þó það
væri kannski eitthvað eitt á dag sem væri fast,
fyrir þá sem það vilja,“ segir Brynja.
Þegar ákveðið var að stofna athvarf fyrir
geðfatlaða var leitað til aðila í samfélaginu um
hjálp til að láta þessa hugmynd verða að veru-
leika. Svæðisskrifstofan, Sjálfsbjörg og
Reykjanesbær reka Björgu. „Við rekum þetta
samt ekki nema með samfélagslegri hjálp, og
við höfum fundið fyrir rosalegri góðvild og vel-
vild frá samfélaginu. Fyrirtæki og fé-
lagasamtök hafa verið að hafa samband að
fyrra bragði til þess að standa við bakið á okk-
ur, bæði með fjárframlögum og vinnu. Þetta er
gífurlega mikilvægt eitt og sér, en samhliða er
það einnig mikilvægt í átt til þess að rjúfa for-
dóma í samfélaginu,“ segir Hjördís.
Berjast gegn fordómum
Björgu er einmitt í og með ætlað að berjast
gegn fordómum um geðfatlaða, sem mikið hafa
verið í umræðunni undanfarið. Hjördís segir
að sú ábending hafi borist þegar ákveðið hafi
verið að koma á laggirnar athvarfi fyrir geð-
fatlaða, að það kynni að fæla fólk frá að notað
væri orðið „geðfatlaðir“.
Hjördís segir þetta ekki réttan hugs-
unarhátt. „Fordómarnir verða til í huga okkar,
og ef við förum að taka hugtök og breytum
ekki huganum til þess að nota hugtökin, er al-
veg sama hvaða hugtök við notum, það er alltaf
orðið ómögulegt eftir einhvern tíma, og þá þarf
að finna nýtt hugtak. Þannig breytum við ekki
hugsunarhættinum. Ef við kölluðum þetta
bara athvarf fyrir fólk með geðraskanir vær-
um við ekki að takast á við fordómana, því þá
verður orðið „geðraskanir“ alveg jafn slæmt
orð eftir einhvern tíma, en um leið erum við
kannski bara að útiloka hóp sem er meira veik-
ur en svo að hann sé bara með raskanir.“
Reykjavík | Reykjavíkurborg hlýtur
að velta fyrir sér þýðingu og for-
dæmisgildi hæstaréttardóms sem
féll fyrir helgi, að mati borgarstjóra,
en þar var borgin dæmd bótaskyld
vegna skyggnis sem féll á konu á
Hinsegin dögum í ágúst 2002.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir
borgarstjóri segir að dómurinn veki
upp fleiri spurningar en hann svari.
„Við höfum verið að velta fyrir okkur
með lögfræðingum í stjórnsýslunni
hjá okkur hvað hann þýðir fyrir yf-
irvöld, og hvort hann hefur yfirleitt
fordæmisgildi.“ Hún segir ómögu-
legt að segja til um hvaða línur dóm-
urinn leggur fyrir framtíðina, en
segir dóminn klárlega ganga langt
hvað varðar ábyrgð yfirvalda.
Reykjavíkurborg var dæmd til
þess að greiða konunni 2,5 milljónir
króna í skaðabætur vegna áverka
sem hún hlaut þegar skyggni yfir
sviði á Ingólfstorgi féll á hana ásamt
öðrum sem undir því stóðu, en ung-
lingar höfðu klifrað upp á skyggnið
til að sjá betur á annað svið á torg-
inu. Dómurinn telur að varhugavert
hafi verið að hafa skyggnið uppi á
þessum tíma þar sem tilhneiging
barna og ungmenna væri að komast í
sem besta aðstöðu til þess að sjá við-
burði sem í gangi voru á öðru sviði.
Ekki hægt að pakka
borginni í bómull
„Það er aldrei hægt að girða fyrir
að svona hlutir geti gerst, á 17. júní,
menningarnótt eða öðrum viðburð-
um sem Reykjavíkurborg stendur
að. En við erum að fara yfir það hjá
okkur hvað menn telja að þetta þýði,
en menn hætta ekki að halda sam-
komur,“ segir Steinunn.
Hún segir að í framhaldinu hljóti
að verða farið betur yfir það hvað
þurfi að vera í lagi hjá þeim sem
standi að slíkum samkomum. Þarna
hafi þó starfsmenn reynt að biðja
unglingana að vera ekki að klifra á
skyggninu, án þess að á það hafi ver-
ið hlustað. „En það er ekki hægt að
gera hlutina þannig að borgin sé
bara í bómull, auðvitað er þetta alltaf
líka spurning um ábyrgð einstak-
linganna,“ segir Steinunn.
Borgarstjóri um dóm Hæstaréttar
Vekur ýmsar
spurningar
Reykjavík | Mikil brögð eru að því
að fólk skilji eftir ýmiss konar rusl
í nágrenni við svokallaða grennd-
argáma Sorpu, en þar getur al-
menningur skilað inn dag-
blaðapappír og drykkjarfernum.
Rúmlega 70 grenndarstöðvar
eru víðs vegar um borgina og seg-
ir Guðmundur Friðriksson, deild-
arstjóri sorphirðu hjá Sorpu, að
það sé frekar regla en undantekn-
ing að illa sé gengið um í kringum
gámana, og rusl annað en dagblöð
og fernur skilið eftir í þeirri trú að
það verði hirt um leið og gámarnir
eru tæmdir. Guðmundur segir að
svo virðist sem það sé frekar geng-
ið illa um gáma sem standa afsíðis,
þeir sem eru á áberandi stöðum í
íbúðahverfum sleppi frekar.
„Það er alveg skelfilegt hvernig
sumir borgarbúar ganga um,“ seg-
ir Guðmundur, og segir hann
starfsmenn sem tæma gámana
milli steins og sleggju þegar kem-
ur að því að hirða það rusl sem
skilið er eftir við gámana. Þeir
vilji að sjálfsögðu halda umhverf-
inu snyrtilegu og reyni því að tína
draslið upp sem fyrst, en á hinn
bóginn virðist vera að fólk sjái að
draslið sé hirt ef það er skilið eftir
við gámana, og haldi því upp-
teknum hætti. Ekki eru þó mikil
brögð að því að annað rati ofan í
gámana en þangað á að fara.
Leiðbeiningar og fegrun
Guðmundur segir að hugs-
unarháttur fólks þurfi að breytast
til þess að þetta vandamál verði úr
sögunni, og ætlar Sorpa að beita
sér fyrir því á tvennan hátt. Ann-
ars vegar stendur til að setja nán-
ari leiðbeiningar um notkun gám-
anna svo það fari ekki á milli mála
að það eigi ekki að skilja eftir sorp
í nágrenni þeirra. Hins vegar
verður umhverfi gámanna fegrað,
en reiknað er með að það geti tek-
ið nokkur ár, enda mikill fjöldi
gáma víðs vegar um borgina.
Slæm um-
gengni við
grenndar-
gáma
Subbuskapur Við þennan gám hafði talsverðu magni af úrgangi verið
hent þegar starfsmaður ætlaði að tæma dagblöð og fernur í gær.
ATHVARFIÐ verður opnað formlega
með athöfn kl. 15 nk. föstudag, og verð-
ur opið hús til kl. 17. Þar er vinum og
velunnurum, aðstandendum geðfatl-
aðra, auk þeirra sem gætu hugsað sér
að nota sér þjónustuna, boðið að koma
og kynna sér starfsemina og aðstöðuna í
þessu nýja athvarfi fyrir geðfatlaða.
Opið hús á föstudag
Nýtt athvarf fyrir geðfatlaða verður tekið formlega í notkun í Sjálfsbjargarhúsinu á föstudaginn
Farið rólega af stað Hjördís, Lára og Brynja vonast til þess að starfsemin vindi upp á sig þeg-
ar fram líða stundir, en ákveðið var að byrja smátt á meðan þörfin fyrir starfsemina er metin.
Morgunblaðið/Brjánn Jónsson
Sjálfsbjargarhúsið Athvarf fyrir fólk með geðfatlanir verður opið alla virka daga frá kl. 11 til
15 og er boðið upp á hádegisverð sem þeir sem nýta sér þjónustuna taka þátt í að tilreiða.
Félagsleg einangrun geðfatlaðra rofin