Morgunblaðið - 11.02.2005, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hugleitt
við Öskju

kunnum við að
skynja náttúruna?
Páll Skúlason í Lesbók
HALLDÓR Ásgrímsson forsætis-
ráðherra sagði á Alþingi í gær að
engin bein tengsl hefðu verið milli
ákvörðunar um stuðning við innrás-
ina í Írak og varnarhagsmuna Ís-
lendinga. Hann sagði jafnframt að
umrædd ákvörðun hefði verið tekin
eftir ríkisstjórnarfund 18. mars
2003.
Íraksmálið kom aftur til umræðu
á Alþingi í gær að ósk Össurar
Skarphéðinssonar, formanns Sam-
fylkingarinnar. Össur tók málið upp
vegna viðtals við forsætisráðherra á
Stöð 2 kvöldinu áður. „Stjórnarand-
staðan hefur lagt ríka áherslu á að
sérstök rannsókn yrði sett í gang til
að grafast fyrir um aðdraganda
þeirrar ákvörðunar sem leiddi til
þess að tveir forustumenn íslenskra
stjórnmála lýstu einhliða yfir stuðn-
ingi við innrás Breta og Bandaríkja-
manna í Írak,“ sagði Össur.
„Stjórnarandstaðan hefur haldið
því fram að þetta hafi gerst vegna
pólitísks þrýstings frá Bandaríkja-
mönnum og vegna þess að varnar-
hagsmunir hafi blandast inn í þetta.
Því hefur aldrei verið játað fyrr en í
gær [í fyrrakvöld] að hæstvirtur for-
sætisráðherra staðfesti að það hefði
verið þrýstingur Bandaríkjamanna
sem leiddi til þessarar ákvörðunar.
Það kom líka fram að varnarhags-
munir blönduðust þarna inn í.“
Fari með rangt mál
Halldór Ásgrímsson sagði í and-
svari sínu að enn á ný kæmi Össur í
pontu til að vekja athygli á sér og
þráspyrja um atburði sem urðu fyrir
tveimur árum. „Hann sjálfur man
svo ekki einu sinni það sem hann
hlustaði á í gærkvöldi,“ sagði Hall-
dór. „Hann fer hér með rangt mál.
Ég sagði í þessu viðtali að það væru
engin bein tengsl. Ef það kemur
háttvirtum þingmanni á óvart að
það sé náið samstarf í varnarmálum
milli Bandaríkjanna og Íslands er
ég furðu lostinn yfir því.“
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, sagði að sér hefði verið
ákaflega brugðið þegar hann hefði
lesið yfir viðtalið við forsætisráð-
herra á Stöð 2 um Íraksmálið. Stein-
grímur sagði að ákvörðunin um
stuðning í Íraksmálinu hefði verið
tekin á hlaupum. Forsætisráðherra
hefði staðfest að ekki væri stafkrók-
ur bókaður um málið í Stjórnarráði
Íslands. „Það var pukrast með málið
að ósk bandarísku ríkisstjórnarinn-
ar og nafn Íslands birtist svo á þess-
um lista þegar Bandaríkjamönnum
hentaði. Bandaríkjamönnum voru
gefin frjáls afnot af nafni Íslands til
að nota þegar þeim sýndist og eins
og þeim sýndist, ólögmætum stríðs-
aðgerðum sínum til stuðnings og
réttlætingar.“
Horfi fram á veginn
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
sagði að árásirnar á forsætisráð-
herra út af þessu máli væru með
ólíkindum. „Auðvitað liggur fyrir að
það var rétt að þessum málum stað-
ið. Þeir ráðherrar sem málið heyrði
undir tóku ákvörðunina og þeir
höfðu auðvitað fullan pólitískan
stuðning á bak við sig, bæði í rík-
isstjórninni og í þingflokkum sínum.
Ella hefði komið til mótmæla og ella
hefðu þeir ekki getað framfylgt
ákvörðun sinni. Það liggur alveg
fyrir að yfirflugsréttindi, lendingar-
leyfi og fyrirheit um stuðning við
uppbygginguna í Írak eru fullkom-
lega í takt við það sem áður hefur
tíðkast af Íslands hálfu þegar til at-
burða af þessu tagi hefur komið.
Þessi pólitíski stuðningur er því
ekki nýlunda, þvert á móti er hann í
takt við afstöðu Íslands fyrr á tíð.“
Sagði hann mjög athyglisvert að
stjórnarandstaðan gæti á engan
hátt í þessu máli horft fram á veg-
inn.
Sigurjón Þórðarson, þingmaður
Frjálslynda flokksins, sagði að for-
sætisráðherra hefði ítrekað orðið
uppvís að því að fara með ósannindi
í málinu. Meðal annars hefði ráð-
herra ítrekað gefið í skyn að ákvörð-
unin um stuðning við innrásina í
Írak hefði verið rædd í þingflokkn-
um, í ríkisstjórn og í utanríkismála-
nefnd. Í viðtalinu við Stöð 2 hefði
hins vegar komið fram að svo hefði
ekki verið.
Áfram deilt um stuðning Íslendinga við Íraksstríðið
Engin bein tengsl stuðn-
ings og varnarhagsmuna
Morgunblaðið/Jim Smart
„ALHÆFINGAR eiga síst við þegar geðheil-
brigðismálin eru annars vegar,“ sagði Jón Krist-
jánsson heilbrigðisráðherra er hann flutti skýrslu
um geðheilbrigðismál á Alþingi í gær. „Sjúkdóm-
arnir eru margir, aðstæður einstaklinganna mis-
munandi og mikilvægt að hafa hugfasta nauðsyn
fjölbreytilegra úrræða.“ Hann sagði að auk fjöl-
breytilegra úrræða væri áhersla lögð á að gera
geðsjúkum kleift að búa við eðlilegar aðstæður úti
í samfélaginu. „Á þessu tvennu hefur stefnan í
geðheilbrigðismálum hvílt,“ sagði hann.
„Ríkisstjórnin hefur fyrir sitt leyti sett geðheil-
brigðismálin í forgang í þeim skilningi að reynt
hefur verið að mæta þörfinni fyrir þjónustu með
auknum fjárveitingum og nýjum úrræðum í takt
við þær áherslur sem fagfólk hefur talið áhrifarík-
astar til að mæta þeim vanda sem virðist fara vax-
andi.“ Fór hann síðan í ræðu sinni yfir þær fjár-
veitingar sem runnið hefðu til geðheilbrigðismála
úr ríkissjóði á síðustu árum.
Stefnuna vanti
Í kjölfar ræðu ráðherra fóru fram nokkrar um-
ræður um geðheilbrigðismál. Ásta R. Jóhannes-
dóttir, þingmaður Samfylkingarinnar, sagði m.a.
að ekki væri nóg að veita fjármagni í þennan mála-
flokk. Stefnumótunin þyrfti líka að vera til staðar
og hana vantaði.
Jónína Bjartmarz, þingmaður Framsóknar-
flokksins og formaður heilbrigðis- og trygginga-
nefndar, sagði m.a. að aukin framlög til geðheil-
brigðismála á liðnum árum væru m.a. til vitnis um
að geðheilbrigðismálin hefðu verið sett í forgang.
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs, sagði m.a. að
leggja þyrfti meiri áherslu á að bjóða meðferð fyr-
ir geðsjúka eftir að þeir hefðu verið inni á stofn-
unum og Ögmundur Jónasson, samflokksmaður
hennar, sagði m.a að málefni geðsjúkra væru því
miður í ólestri þrátt fyrir að ýmislegt hefði verið
vel gert. „Það er staðreynd að fólk þarf iðulega að
bíða í þrjá til fimm mánuði eftir viðtali við sálfræð-
ing eða geðlækni,“ sagði hann.
Áætlanir of einhæfar
Ásta Möller, varaþingmaður Sjálfstæðisflokks,
sagði að tölur um stöðu geðheilbrigðisþjónustu á
Íslandi bentu til að ekki hefði vantað viljann til að
gera vel. Áætlanir hefðu þó verið einhæfar. „Við
leggjum of mikla áherslu á stofnanaþjónustu við
geðsjúka í stað þess að styðja þá til aukinnar
sjálfshjálpar með áherslu á þjónustu og stuðning
utan stofnana, með búsetu á heimilum, sambýlum
og öðrum sérhæfðum meðferðarrúrræðum.“
Guðjón A. Kristjánsson, formaður Frjálslynda
flokksins, sagði m.a. að það skapaði ákveðinn
vanda að fleiri en eitt ráðuneyti sinnti málefn-
efnum geðsjúkra. „Veikindi þeirra falla undir heil-
brigðisráðuneytið, atvinnu- og búsetumál undir fé-
lagsmálaráðuneytið, og menntamál undir
menntamálaráðuneytið. Oft þarf því að leita til
tveggja til þriggja ráðuneyta og því er erfiðara að
bjóða fólki upp á heildarlausn.“
Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Samfylk-
ingarinnar, sagði að nauðsynleg þjónusta við geð-
sjúka einstaklinga væri hluti af grunnskyldu rík-
isvaldsins og að sú skylda ætti að vera mun ofar í
forgangsröðinni heldur en jarðgöng, sendiráð, bú-
vörusamningar, eða gæluverkefni ráðherra.
„Framlög til Barna- og unglingageðdeildar Land-
spítalans eru litlu hærri en það sem sendiherrabú-
staðurinn í Berlín kostaði.“
Þá sagði Lára Margrét Ragnarsdóttir, vara-
þingmaður Sjálfstæðisflokks, að í raun væri kerfið
ekki að hvetja til þess að fólk leitaði sér aðstoðar
„fyrr en viðkomandi [væri] orðinn svo mikill sjúk-
lingur að hann sakir andlegrar líðunar og atvinnu-
leysis [kæmist] á örorkubætur.“
Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra flytur skýrslu um geðheilbrigðismál
Mikilvægt að hafa hugfasta
nauðsyn fjölbreytilegra úrræða
JÓN Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra vakti athygli á því á Alþingi í
gær að níu af hundraði Íslendinga
væru á geðdeyfðarlyfjum að stað-
aldri. „Þegar rýnt er í tölur um
notkun geðdeyfðarlyfja kemur í
ljós að níu af hundraði Íslendinga
er á þessum lyfjum að staðaldri.
Hlutfallið er langtum hærra hér en
í viðmiðunarlöndunum,“ sagði
hann.
„Ég hef velt því fyrir mér hvað
valdi því að á sextíu manna vinnu-
stað skuli sex manns þurfa að nota
geðdeyfðarlyf. Við hljótum öll að
velta því fyrir okkur hvort Íslend-
ingar séu verr haldnir að þessu
leyti en nágrannaþjóðirnar og við
hljótum öll að velta því fyrir okkur
hvað það er í samfélaginu sem
hugsanlega veldur þessari miklu
þörf, ef líffræðilegar ástæður liggja
hér ekki til grundvallar.“
Í máli ráðherra kom m.a. fram að
hið opinbera greiddi niður geð-
deyfðarlyf fyrir 700 til 800 milljónir
króna á ári. „Hlutur Trygg-
ingastofnunar ríkisins í öllum geð-
og taugalyfjum er tæplega 1.700
milljónir króna eða tveir þriðju alls
þess sem rekstur geðsviðs Land-
spítalans kostar.“
Níu af hundr-
aði á geðlyfjum