Morgunblaðið - 13.02.2005, Síða 24

24 SUNNUDAGUR 13. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Í byrjun apríl fékk ég símtal frávinum mínum í Sviss. „Langarþig að koma með okkur í 10daga ferð til Írans?“ Ég misstimálið – en svo náði ég strax
jafnvægi og gat ekki svarað öðru en
„Jú, jú, ég kem með ykkur!“ Ég vissi
að þarna væri tækifæri sem gæfist
ekki aftur.
Síðan hófst undirbúningurinn.
Erfiðast reyndist að fá ferðaleyfi til
Írans. Sækja þurfti um vegabréfs-
áritun í sendiráði Íslamska lýðveld-
isins Írans í Ósló. Ég var lent í tíma-
þröng, en ferðaleyfið til Írans fékkst
þó í tæka tíð.
Viku seinna hitti ég ferðafélaga
mína í Zürich. Þetta voru 14 konur
og karlmenn sem allir voru Sviss-
lendingar í húð og hár.
Þessi ferð var skipulögð af sviss-
neskri ferðaskrifstofu og bar heitið:
Klassíska Persía – Hringferð frá
Teheran yfir Schiraz, Persepol-
is,Yazd, og að lokum Isfahan.
Að heyra þessa staði nefnda kallar
fram í hugann ímyndir og ævintýri
úr Þúsund og einni nótt. En auðvitað
vissi ég að veruleikinn er nú annar.
Eftir að Ayatollah Khomeini tók
við völdum árið 1979 gerbreyttist líf
alþýðunnar í Íran. Stríðið milli Íraka
og Írana leiddi af sér gífurlegar
hörmungar og væntingar fólks, sem
loforð Khomeinis höfðu vakið, urðu
að engu.
Hefðinni ögrað
En nú víkur sögunni aftur að
ferðalaginu „Klassíska Persía“ og við
erum í aðflugi að Teheran.
Við konurnar í hópnum göldruðum
nú fram slæður og kápur sem okkur
hafði verið ráðlagt að klæðast. Enda
kom í ljós að götumyndin í Teheran
einkennist af konum huldum svört-
um kuflum sem fela allt nema andlit-
ið – það var dapurleg sjón.
Okkur bar að virða þá hefð og þær
siðferðisreglur að hylja hár okkar á
götum úti og á veitingastöðum, raun-
ar alls staðar nema á hótelherberg-
inu. Þó sáum við ungar konur sem
storkuðu hefðinni með því að klæða
sig í gallabuxur, stuttar kápur og
hylja hárið minna en eldri konurnar
gerðu. Með þessu athæfi unnu þær
nokkurs konar sigur á hinum rót-
tæku trúarlegu siðferðisreglum
klerkastéttarinnar.
Teheran liggur við rætur Elburz-
fjalls sem er 5.600 m hátt og íbúa-
fjöldi nær 14 milljónum.
Þrátt fyrir gott umferðarskipulag
með 12 hraðbrautum í gegnum borg-
ina er umferðin ótrúleg og auðvelt að
lenda í öngþveiti. En svo er snilld-
arlegri akstursleikni bílstjóranna
fyrir að þakka að slys virtust vera fá-
tíð. Hér í höfuðborginni er að finna
stærstu söfn landsins. Við skoðuðum
undurfagrar gersemar: gömul pers-
nesk teppi, fornar útgáfur af kór-
aninum og skrautrit, glermuni og
keramik, allt skapað fyrir mörg
hundruð árum, jafnvel þúsundum
ára.
Bera virðingu fyrir skáldunum
Dvöl okkar í Teheran var ekki
löng, leiðin lá til Schiraz sem kölluð
er borg rósa og skálda. Skáldskapur
er Írönum ákaflega hugleikinn og
þeir bera mikla virðingu fyrir skáld-
um sínum. T.d. vitna þeir oft í Ferd-
owsi sem skrifaði konungsbókina þar
sem er að finna hetju- og söguljóð,
skrifuð á 10. öld og í þessari kon-
ungsbók eru hvorki meira né minna
en 50.000 vísur! Einnig má nefna
skáldin Saadi og Hafiz.
Hafiz er skáld elskenda, hann er
jarðsettur í steinkistu í opnum lauf-
skála í Schiraz, en þangað eru farnar
pílagrímsferðir. Fólk snertir stein-
kistuna í upphafningu, fer í hljóði
með línur úr ljóðum skáldsins og ber
fram óskir sínar. Það gerðum við
reyndar líka og urðum fyrir sterkum
áhrifum af þessum helgistað fólks-
ins.
Frá Schiraz lá leið okkar til Perse-
polis sem er söguleg höfuðborg
Achæmenida frá fornri tíð. Nöfn eins
og Daríus, Xerxes og Alexander
mikli tengjast þessum stað og end-
urvekja sögulega viðburði. Hér má
enn sjá fyrir sér höllina sem Darius
mikli reisti og Xerxes og synir þeirra
héldu áfram að endurbæta.
Þar eru glæsilegar lágmyndir sem
eru höggnar í marmara og sýna
myndraðir af 28 ólíkum þjóðum.
Hver þjóð færir konungi gjafir, en
konungar þessir ríktu yfir stórveldi á
svæði sem er núna Íran, Írak,
Egyptaland, Sýrland, Palestína,
Afganistan, Armenía og hluti af Ind-
landi.
Í fornum rústum Persepolis
Hér í Persepolis fagnaði Shah
Reza Pahlewi 2500 ára afmæli Pers-
íuríkis árið 1971. Þennan stað valdi
hann með það í huga að tengja eigin
tign tímum Daríusar og stórveldi
hans.
Reza Pahlewi bauð til veislu mörg
hundruð gestum og tignarmönnum,
en veislan kostaði 300 milljón doll-
ara. Þetta háttalag vakti í landinu
mikla óánægju almúgans sem leið
skort.
Frá hinum fornu áhrifamiklu rúst-
um Persepolis héldum við að gröf
Daríusar. Hann á sér glæsilegan
dvalarstað í gröf sem höggvin er í
stein hátt uppi í lóðréttum kletta-
vegg.
Næsti áfangastaður var borgin
Yazd sem er gömul eyðimerkurborg.
Það fyrsta sem bar fyrir augu voru
sérkennilegir strompar. Síðar kom í
ljós, að þarna var um vindturna að
ræða. Þessir vindturnar þjóna mik-
ilvægum tilgangi í heitu loftslaginu.
Þeir leiða svalt loft inn í byggingar
og vatnsgeyma og hleypa heitu lofti
út í nokkurs konar hringrás. Þarna
er að finna vatnsleiðslur djúpt undir
yfirborði jarðar, allt niður á 50 metra
dýpi. Þetta eru forn mannvirki frá
því fyrir Krist, sem ennþá eru í notk-
un og leiða vatn frá fjarlægum fjöll-
um tugi kílómetra til borgarinnar.
Vatnið úr leiðslunum gerir íbúum
jafnvel kleift að stunda blómlegan
landbúnað á þessu eyðimerkursvæði.
En það er fleira merkilegt að finna
í Yazd. Hér búa fylgismenn Zara-
þústra sem er trúarsöfnuður frá tím-
um Achamenida. Þessir fylgismenn,
Á slóðum 1001 nætur
Persíuríki var stofnað
fyrir rúmlega 2.500 ár-
um. Nú er ekki lengur
talað um Persíu, en ferð
til Írans ber langri menn-
ingarsögu glöggt vitni.
Sigrid Valtingojer var í
hópi ferðamanna sem
fóru til Íslamska
lýðveldisins Írans.
Ljósmynd/Sigrid Valtingojer
Súfisti leikur á handbumbu í gistihúsi í litlu eyðimerkurþorpi í Íran. Turn þagnarinnar í Yazd þar sem fylgismenn Zaraþústra búa.
Á torginu í Isfahan var hópur krakka með leikskólakennurum.
Konur á markaði í Isfahan. Svartur klæðnaður er dæmigerður fyrir konur í Íran.
Föstudagsmoskan í Isfahan. Slík moska er í hverri stórri borg í Íran.
Amir Chaqmaq-torgið í Yazd. Byggingin er tákn borgarinnar og þar
safnast fólk saman, en hún hefur aldrei verið kláruð.