Réttur - 01.06.1948, Síða 46

134
RÉTTUR
Hins vegar stóðu þeir, sem liindra vildu erlendu auðfé-
lögin i að fá að virkja, og ýmsir þeirra kröfðust eignarréttar
ríkisins á öllum fossum og sérréttinda fyrir íslendinga, (rík-
ið, einstaklinga eða alíslenzk hlutafé'lög, sem máttu ekki
selja eða veðsetja Iilutabréf sín útlendingum). í þessum hóp
gætti ólíkra skoðana og hvata. Þarna voru menn, sem óttuð-
ust alla stóriðju-þróun, einkum áhrif hennar á sveitalífið,
svo sem kemur sérstaklega skýrt fram hjá Bjarna frá Vogi,
sem þó jafnframt gerir þjóðernismálið að aðalatriði eins og
líka Guðmundur Björnsson landlæknir o. 11. Þarna voru og
framsýnustu fulltrúar íslenzkrar borgarastéttar, sem höfðu
þá trú, að síðar meir yrðu íslendingar sjálfir færir um að
virkja fossana, þó þeir væru of fátækir til þess þá, og Jæss
vegna bæri að hindra, að útlendir auðmenn næðu tökum á
þeim nú, heldur geyma þá handa íslendingum síðar. Slík
skoðun kemur greinilega fram hjá Jóni Þorlákssyni.
Baráttan um afgreiðslu fossamálsins varð bæði hörð og
löng, og inn í hana vöfðust deilur um eignaréttinn yfir hinu
rennandi vatni, lögskýringar og ótal tilvitnanir um j>að efni.
Hið erlenda auðvald, — og þá sérstaklega fossatelögin,
„Títan“ og ,,ísland“, — hafði unnið Jtann sigur í fýrsta
áhlaupi að klófesta fossana. Barátta andstæðinga hins er-
lenda auðvalds stóð nú um að hindra auðlelögin í því að
hagnýta sér þennan sigur og lielzt að ná af þeim fossunum,
Baráttu þessari gegn ágangi hins erlenda auðvalds lyktaði
með því, að það tókst að hindra það í Joví að framfylgja
sigrinum, — banna Jrví virkjanir, — en }:>að tókst ekki að 'reka
J>að úr því vígi, sem það liafði náð í f'yrsta áhlaupi: eignar-
rétti á fossunum. „Títan“ á enn Þjórsá, bezta fallvatn ís-
lands, hvað afl og virkjunarskilyrði snertir.
F.n þjóð vor má gjarnan rifja upp nokkur atriði úr vörn
þeirra manna, er þá stóðu vörð um hagsmuni o'g sjálfstæði
íslendinga gegn ágangi erlends auðvalds, er ná vildi tökum
á Jyjóðinni með því að sölsa undir sig fjöregg framtíðarinnar,
fossaaflið.