Réttur - 01.06.1948, Qupperneq 57

RÉTTUR
145
Saga togaraútgerðarinnar varð, síðara hluta þess tímabils,
sagan a£ því, livernig íslenzku togararnir, sem landsmenn
höfðu keypt fyrstu 5 árin eftir stríðið, urðu að sæta afar-
kostum í viðskiptunum við Breta, máttu ekki koma með ís-
fisk þangað, nema lítinn skammt af því, sem þeir gátu veitt.
Síðan urðu þeir skuldugir hér heima. Bankarnir, sem urðu
að greiða Bretum 5i/£% vexti af okurlánum þeirra, tóku
81/2—9% vexti af útgerðinni hér. Otgerðarskuldirnar söfnuð-
ust fyrir, svo að flestöll togarafélögin voru raunverulega
gjaldþrota fyrir síðara stríð. Svo mikið kreppti að íslenzkri
stórútgerð og lífsmöguleikum hennar á þessum árurn milli
stríðanna, að milli 1920 og 1930 var enskri togaraútgerð
(Hellyers Bro’s) leyfð landvist (í Hafnarfirði) og á kreppu-
árunum eftir 1931 kom frarn hugmyndin um að setja ís-
lenzka togaraflotann undir spánskt flagg, þegar eigendurnir
voru farnir að örværita um tilveru sjálfstæðrar, íslenzkrar
togaraútgerðar. Frá 1928 til 1935 fækkar togurunum úr 47
niður 137. Farið var að gera togarana út einungis bezta veiði-
tíma ársins. Meirihluta ársins lágu þeir bundnir í liöfn.
Þannig var dregið úr framleiðslumætti þjóðarinnar, stór-
virkustu framleiðslutækin lömuð og atvinnuleysi leitt yfir
almenning.
Þegar ástand stórútgerðarinnar var svona, þá má nærri
geta, að ennþá verra var ástand smáútgerðarinnar, og skal
það ekki rifjað upp hér. Þó má minna á það nú á tímum, er
sjálfsagt þykir á íslandi, að liver maður hafi til hnífs og
skeiðar, að þá kom það fyrir, að afli útvegsbænda var svo
veðsettur bönkunum, innheimtustofnunum brezka auð-
valdsins, að útvegsmaður varð heldur að svelta en taka fisk
úr „sínum eigin“ stafla til matar sér!
Einokunarvald brezku stórbankanna 'og auðhringanna,
sem herti ólina að hálsi íslenzkrar stórútgerðar, svo við köfn-
un lá, notaði kreppuna 1931—4 til þess að koma íslandi enn
betur undir fjárhagslegt eftirlit sitt og lækka verðið á afurð-
um þess.
10