Réttur - 01.07.1966, Blaðsíða 48

248
RÉTTUR
færa — og hefur raunar ætíð verið svo á íslandi — með tilliti til
atomstríðshættunnar einmitt á þeim slóðum.
Vafalaust eiga sósíalistískir flokkar í mestöllum auðvaldshluta
Evrópu, — jafnt kommúnistískir, sósíaldemókratískir sem aðrir, —
eftir að endurskoða mjög skipulag sitt og alla starfsemi með lilliti
til þessara baráttuskilyrða. En það mættu borgaraflokkarnir einnig
gera. Er rétt að íhuga aðstöðu og vald flokka í lýðræðislegum auð-
valdsþjóðfélögum Evrópu með nokkrum orðum og á það og við hér
heima.
3. Flokkar og ffokksvold sem lýðræðislegt vondamál
Þróun sterkra, agaðra, mjög samstæðra stjórnmálaflokka hefur
verið eitt höfuðeinkenni í stjórnmálaþróun 20. aldar. Flokkarnir
eru valdatæki þeirrar stéttar, sem þeir eru fulltrúar fyrir. En jafn-
framt hefur þróunin orðið sú, jafnvel í flestum flokkum, að hin
raunverulegu völd hafa færst í hendur lít.ils hóps manna, jafnvel
örfárra, en einstaklingsfrelsi og lýðræði að sama skapi dvínað. Er
það ekki ólík þróun þeirri, sem gerzt hefur í atvinnulífinu: að völd-
in í því færast á fáar hendur sakir tækni- og skipulagsbyltingar
þeirrar, er heimtar æ stærri rekstur og stærr.i heildir og safnar þann-
ig fjármálavaldi á fáar hendur.
Borgarastéttin reynir oft að halda því fram, að ofangreind þró-
un sé einkenni á flokkum sósíalistískra þjóðfélaga. En hún hefur
ekki síður gerst í borgaraflokkunum, einnig hér heima.
Það er t. d. mjög eftirtektarvert hvernig Sjálfstæðisflokkur.inn
hefur breytzt á síðustu 29 árum í þessum efnum: orðið hlýðinn og
auðsveipur þingflokkur örfárra foringja, þar sem verið er að þurrka
meir og meir út persónuleika einstaklinganna, svo ekki sé talað um
lýðræði fólksins í flokknum. Fyrir tveim til þrem áratugum gátu
t. d. þingmenn hans haft mismunandi afstöðu við stjórnarmynd-
anir og lengi eimdi eftir af þessu sjálfstæði hjá hinum eldri mönn-
um og einstakir hópar þorðu að beita sér fyr.ir einkamálum ein-
stakra stéttahópa. En nú drottnar fámennur hópur stjórnmálafor-
ingja og ríkustu heildsala og fjármálamanna svo gersamlega í
flokknum, að eigi aðeins hagsmunir almennings, heldur einnig
sjávarútvegs og iðnaðar, eru gersamlega bornir fyrir borð til þess
að þóknast hagsmunum heildsala og verðbólgubraskara. — Og
Sjálfstæðisflokkur.inn er ekki einn um þessa þróun.
Jafnhliða þessari tilfærslu valdsins gerist og það, að einstaka sér-
íræðingar valdaflokka ná úrslitaáhrifum um að ákveða stefnu, sem