Réttur - 01.07.1966, Síða 50

250
RÉTTUR
Verkalýösflokkarnir eru baráttutæki alþýðu í auðvaldslöniiun-
um, jafnt til þess að heyja hagsmuna- og hugsjónabaráttu innan
auðvaldsskipulagsins sem og til að afnema það skipulag, þegar
máttur alþýðu og þroski leyfir, og koma sósíalismanum á. Dýr-
keypt reynsla þessara flokka, jafnt í löndum auðvaldsins sem sósí-
alismans, sannar okkur hins vegar hver lífsnauðsyn frelsið innan
þessara flokka til skiftra skoðana, ágreinings og gagnrýni er, jafn-
framt umburðarlyndi gagnvart sósíalistískum skoðunum annara,
þótt ætíð verði að muna hitt, að slíkt frelsi og umburðarlyndi má
ekki draga úr baráttuþrótti alþýðunnar gagnvart andstæðingnum,
auðvaldinu sjálfu. í því að kunna að sameina þetta tvennt felst
stjórnlist í verkalýðsflokki. A langri og erfiðiri vegferð sinni þarf
verkalýðshreyfingin ætíð að varast hvort tveggja: þá valdabrask-
ara, sem gjarna skipa sér í flokk með henni, þegar hún er sterk og
líklegur stigi duglegum mönnum til metorða og valda, en bregðast
hugsjónum hennar, þegar þeirra markmiði er náð, sem og þá of-
stækismenn, er gjarna tala fagurlega um hugsjónir hennar og eru
jafnvel reiðubúnir til mikilla fórna fyrir hana, en myndu einangra
hana og eyðileggja, ef þeir fengju að ráða. Þessa menn og þær til-
hneigingar, sem útrás fá hjá þeim, er að finna jafnt í verkalýðs-
ílokkum auðvaldslanda sem alþýðuríkja, oft í hinu undarlegasta
samblandi — og oft hefur verkalýðshreyfingin á vissu skeiði af
þeim gott gagn. Sú varðstaða, sem verkalýðshreyfingunni er nauð-
synleg í þessum efnum, ýtir undir þær kröfur, sem gerðar eru til
breytinga á skipulagi flokkanna út frá lýðræðissjónarmiðinu. Rétt-
urinn til hópmyndana í verkalýðsflokkum sem og borgaraflokk-
um, er eitt af því, sem þegar er kom.ið á dagskrá, t. d. í Svíþjóð.
I Englandi hefur slíkl viðgengist að vissu marki alllengi. Það er
nauðsynlegt að fylgjast vel með í þessum efnum, liafa augun opin
en flasa samt ekki að neinu.
Sósíalistar þurfa ætíð að muna, að flokkur þeirra á að vera
tvennt í senn, þegar yfir alla þróun hans er litið.
1 fyrsta lagi á hann að reyna að vera hugsjónalegur leiðtogi
fólksins, forystuflokkur þess á langri leið til æðra mannfélags:
sósíalismans. Samfara þessu er hann skipuleggjandi barátlu fólks-
ins fyrir hagsmunum þess. Meðan hann er aðeins eða fyrst og
fremst þetta, verða innri mál hans og skipulagsmál ekki eins vanda-
söm og síðar.
En í öðru lagi verður sósíalistískur flokkur fyrr eða síðar valda-
flokkur, ef honum er vel stjórnað, — ýmist í samstarfi við borg-