Réttur - 01.08.1971, Blaðsíða 42

d. Stöðnun i stofnun.
Afleiðingin af þessari „upplausn i frumeindir"
i félagslífinu, minnkandi fundarsókn fjöldans og vax-
andi viðleitni hvers einstaklings að bjarga sér ,,á
eigin spýtur" en ekki með átaki heildarinnar, er að
hreyfingin sjálf breytist meir og meir í stofnun. —
Verklýðssamtökin eru sama valdið og áður: vald
verkalýðsins til að stöðva lífæð þjóðfélagsins, til
að knýja fram kröfur stéttarinnar, — en starfssviðið
verður fátæklegra og þrengra. Tilhneigingin er að
hugsjón sósíalismans, vögguvísa verklýðsfélag-
anna, hljóðni smátt og smátt, þótt fáninn rauði
blakti og alþjóðasöngurinn hljómi á hátíðis- og
baráttudögum sem tákn um upphafið og aflgjafann.
Sósíalisminn var í upphafi i vitund verkalýðsins
frelsi úr sáru fátæktinni. Og eftir að verstu fá-
tæktarfjötrarnir brustu fyrir baráttu verkamanna
— víða í Vestur-Evrópu — hefur sósíalisminn ekki
verið mótaður sem lausn allra annarra vandamála
auðvaldsskipulagsins eins vel og þörf er á svo
fólkið skilji.
öll þessi þróun verklýðshreyfingarinnar undir
áhrifum sigra hennar á tímabili síð-kapítalismans,
kallar á ný viðbrögð I baráttu og skipulagi verka-
lýðshreyfingarinnar í heild. (Sömu fyrirbrigðin sýna
sig og eftir að verkalýðurinn hefur tekið völdin,
en eru ekki gerð að umræðuefni hér nú).
V
Verkefnin, sem verklýðshreyfingarinnar bíða á
hinu nýja stigi baráttunnar, eru mikil og vandasöm.
Hún þarf að losa verkamennina undan einangrunar-
og upplausnartilhneigingunum, sem síðkapítalism-
inn eykur svo á, — hún þarf að gera þá óháða
álagamætti auglýsinganna, sem fyrirskipa með
einskonar alræðisvaldi lífsvenjur „neyzluþjóðfé-
lagsins", — hún þarf að gefa menningarlegt inni-
hald, — fagurt, skemmtandi og vekjandi — vaxandi
frístundum verkalýðsins, sem kapítalisminn reynir
að fylla með sefandi, innantómum skemmtanaiðn-
aði,* — og þannig mætti lengi telja.
En verklýðshreyfingin þarf ekki hvað síst
að gera lausn þeirra nýju vandamála, sem upp
koma á þessu stigi kapítalismans, og einstakling-
urinn nú glímir oftast einn við, að almennu félags-
legu verkefni hreyfingarinnar I svo rikum mæli að
full lausn fáist. Tökum sem dæmi vandamál verka-
mannsins sem ibúðareiganda, raunverulegs eða
væntanlegs. Eins og verkalýðshreyfingin leysti
með félagslegu átaki, — faglegu og pólitísku I senn
— vandamál hins daglega brauðs, eins verður hún
með félagslegu átaki að leysa vandamál húsnæð-
isins. Aðferðirnar til þess að ná þessu marki: að
tryggja verkamanninum yfirráð hollrar og góðrar
íbúðar, sem hann ekki eigi á hættu að missa, hvað
sem gerist, geta verið margskonar, en sameiginlegt
með þeim öllum er að knýja verður þær fram með
sameiginlegu faglegu og pólitísku átaki og sé því
ekki fylgt eftir með fullum sigri getur einstaklings-
eignin á íbúðinni snúizt upp í fjötur og harmleik
i stað sjálfstæðis og gæfu.
Verkalýðssamtökin burfa að sanna hinum vinn-
andi stéttum heila og handa, — verkamönnum,
ctarfsmönnum, menntamönnum, — að einmitt með
samhjálp og samheldni verði hin margvíslegu
vandamál einstaklinganna bezt leyst. Og til þess
að valda þessum verkefnum á hinum ýmsu sviðum
mannlegs lifs, þá er nauðsynlegt að verklýðsfélög-
in og stjórnmálaflokkur eða -flokkar verkalýðsins
vinni saman, ekki á grundvelli kúgunar og einok-
unar, heldur á grundvelli þroska og skilnings á
samstöðuþörf og sú sameiginlega hreyfing þarf
að ná til bæði hagsmuna- og menningarsviðsins.
Reisn íslenzkrar verklýðshreyfingar er henni jafn
nauðsynleg og hið daglega brauð.
Verklýðshreyfingin hefur þegar sýnt að hún er
sterkasta valdið á Islandi, hvenær sem verkalýð-
urinn er sammála um að beita samtakamætti sínum.
Verklýðssamtökin eru þegar orðin rikasti aðilinn
á Islandi, hvað óbundið fjármagn snertir, — en
þau hafa enn sem komið er látið aðra aðila ráða
eins mikið eða jafnvel meiru um notkun þess fjár-
magns en stéttina sjálfa.* Þau eiga auðvitað að
ráða fé sinu sameiginlega sjálf, en ekki að vera
undirlægjur annarra. Og verkalýðurinn getur ráðið
þessu fjármagni sinu, hvenær sem hann hefur til
þess sameiginlegan pólitískan vilja. „Vilji er allt
sem þarf.“
* Halldór Laxness dróg upp myndina af þeim sorg- * Þessi atriði eru rakin nokkuð í greininni „Kaup
arleik alþýðunnar i „Silfurtunglinu". gjald — rikisvald" í Rétti 1969 bls. 68 og áfram.
162