Réttur - 01.08.1971, Blaðsíða 35

Litríkur persónuleiki hefur kvatt heiminn
eftir að vera áður horfinn af sviði sögunnar.
En matið á þessum einum umsvifamesta
stjórnmálamanni yfirstandandi aldarfjórðungs
bíður sögunnar. Nú skal þó nefna fáein atriði.
Heimshreyfing sósíalismans á það fyrst og
fremst Khrusjoff að þakka að sannleikurinn
skyldi vera sagður um hin ranglátu réttar-
höld í Moskvu, um þær ógnir, sem yfir
sósíalista gengu á vissu tímabili Stalínstjórn-
arinnar, og að slept skyldi vera úr fangabúð-
um öllum þeim þúsundum, er þar dvöldu
saklausir. En Khrusjoff brast marxístískan
skilning á því fyrirbrigði, sem hann var að
glíma við, gat ei skilgreint orsök þess og
lét sér nægja, sem skýringu hið yfirborðs-
kennda slagorð „persónudýrkunarinnar”. Eft-
irmenn hans hafa ekki gert betur á því sviði.
Khrusjoff hefur sætt gagnrýni vegna
Kúbumálsins. Auðvitað hafði Kúba sama
formlegan rétt til að vopna sig fullkomnustu
vopnum og önnur ríki. En í okkar harða
heimi þá sættir stórveldi eins og Bandarík-
m sig ekki við slík vopn svo nærri sér, þó
svo þau séu sjálf með herstöðvar í Tyrklandi
v.'ð landamæri Sovétríkjanna! Khrusjoff setti
ekki heiminn á barm kjarnorkustríðs, hann
hefur verið það síðan kjarnorkusprengjurnar
urðu til, mannkynið lifir í skugga hætmnnar
a algerri tortímingu ætíð síðan. Hinsvegar
fór Khrúsjoff réttilega eftir reglunni: Sá á
að vægja, sem vitið hefur meira, — er hann
flutti eldflaugarnar burtu. En hann hafði
þó loforð Bandaríkjanna um öryggi Kúbu
UPP úr krafsinu.
Khrusjoff sýndi það hugrekki og rétta af-
stöðu kommúnista gagnvart mistökum sín-
utn, að þora að kannast við að það var sví-
virða að setja Júgóslavíu í bann 1948 og
hann kom aftur á góðu sambandi milli Júgó-
slavíu og Sovétríkjanna.
Khrusjoff tvísteig gagnvart því vandamáli,
sem viðkvæmast er og mest notað til árása
á Sovétríkin, — og skyggir því oft í áróðri
á það mikla, sem þar er vel gert, —: m. ö.
orðum umræðufrelsinu. Þar steig hann eitt
skref áfram einu sinni — og nutu ýmsir
góðs af, — en síðan tvö skref aftur á bak.
Eftirmenn hans hafa því miður ekki komist
lengra.
Khrusjoff brast algerlega skilning á því
mikla vandamáli Sovétríkjanna og heims-
hreyfingar kommúnista að kunna að halda
aðgreindum annars vegar hagsmuna- og
metnaðarmálum sovézka heimsveldisins og
hins vegar hugsjónamálum sósíalismans og
marxistískra flokka. Hinn örlagaríki klofn-
ingur við Kína hófst í hans tíð og þótt bæði
sósíalistísku stórveldin eigi þar sök, þá eiga
fljótfærnisleg viðbrögð Khrusjoffs mikinn
hluta þeirrar sakar. Eigi hefur heldur verið
úr þessu bætt síðar.
Hins vegar vann Khrusjoff vel að því að
koma á friðsamlegri sambúð ríkja í heim-
inum, þótt þau byggju við ólík þjóðskipulög.
Khrusjoff var maður tilfinningaríkur og
ör, oft mjög alþýðlegur í viðbrögðum sínum.
Hann var einn áratug forystumaður Komm-
únistaflokks Sovétríkjanna. Sovétríkin voru
betra land og voldugra, er hann fór frá en
þegar hann tók við forustunni. Flokkurinn
vann í hans tíð hin mesm stórvirki í vísind-
um, félagslegum og efnahagslegum fram-
förum —, og þeim stórvirkjum hefur verið
haldið áfram.
155