Réttur - 01.04.1973, Side 15

er þjóðsagnapersóna eins og hún Grýla okk-
ar hin, sem reið fyrir ofan garð og hafði á
sér hala fimmtán. Og skiljanlega er vanda-
verk að festa hendur á þjóðsagnapersónum.
Sé aðferðum þjóðháttafræðinnar beitt til
að grafast fyrir um uppruna og hlutverk svona
fyrirbæris, þá verður í fyrsta lagi greinilegt, að
llússagrýlan hefur verið notuð sem einskonar
barnafæla líkt og nafna hennar til þess að við
værum þæg og góð börn, þæg og góð við yfir-
völd okkar. I öðru lagi sjáum við hana aldrei
sjálf, en við heyrum mikið látið af fyrirgangi
hennar í fjarlægum löndum, rétt eins og sú
gamla íslenzka sást helzt í öðrum byggðar-
lögum.
Nú er munurinn hinsvegar sá, að við vit-
um ekki til þess með vissu, að okkar Grýla
hafi nokkru sinni sézt eða verið til í alvöru.
Á hinn bóginn vitum við, að Rússar hafa
látið illum látum á vissum takmörkuðum
bletti jarðarinnar, nefnilega hér í A.-Evrópu.
En hversvegna hafa þeir haldið sig á þessu
tiltölulega litla svæði, ef þeir eru svona út-
þenslusamir, en ekki ólmazt inn í þau mörgu
hernaðarlega veiku lönd, sem liggja um-
hverfis hin víðlendu Sovétríki og hafa þó
ekki verið í neinu hernaðarbandalagi við
Bandaríkin? Sem dæmi skulu nefnd Ind-
land, Afganistan, Irak, Júgóslavía og Aust-
urríki. Og hversvegna réðst Rauði herinn
ekki inn í Vestur-Evrópu á árunum 1945—
1949, meðan ekkert NATO var til og hann
>,réð yfir 4 milj. manna gráum fyrir járn-
um", en Vesturveldin höfðu fækkað her-
mönnum sínum í 800 þúsund? svo vitnað sé
í nýútkominn bækling Sjálfstæðisflokksins
um öryggismál Islands. (Bls. 4).
Astæðan er ofureinföld. Það hefur alltaf
verið lygi, að árás frá Sovétríkjunum væri
yfirvofandi. I lok stríðsins, einkum á ráð-
stefnunni í Jalta í febrúar 1945, komu stór-
veldin sér saman um skiptingu Evrópu í
áhrifasvæði. Aðrir heimshlutar voru að mestu
látnir eiga sig, eins og verið höfðu fyrir stríð,
mas. fengu Frakkar afmr Indókína, sem þeir
voru búnir að missa úr höndum sér til íbú-
anna sjálfra, og þar er að leita rótanna að
flestum hörmungum Víetnama síðustu ára-
tugi.
Sovétríkin fengu semsé úthlutað ákveðið
áhrifasvæði, ,og út fyrir þau mörk hafa þau
aldrei hreyft sig. Td. lét Stalín það óátalið,
að vinstri öflin í Grikklandi væru brotin á
bak aftur með erlendum herstyrk skömmu
eftir stríðið — áður en nokkurt NATO var
til. Þetta var ekki að ástæðulausu.
I fyrstá lagi höfðu Sovétríkin og hafa átt
meira en nóg með sig og sitt svæði. Sagt hef-
ur verið, að hernaðarlegur vanmáttur Sov-
étríkjanna hafi verið bezt varðveitta hernað-
arleyndarmál eftirstríðsáranna. Það er ósköp
auðvelt að sjá þetta í hendi sér núna. Þeir
misstu um 20 milljónir manna í styrjöldinni,
flest karlmenn á aldrinum milli tvítugs og
fimmtugs. Landbúnaður og iðnaður voru að
verulegu leyti starfræktir af konum, börnum
og gamalmennum fyrstu árin eftir stríðslok.
Þegar við bætist, hvílíkur grúi fullhraustra
manna starfaði við skriffinnsku og persónu-
njósnir leynilögreglunnar, þá er auðsætt, að
þetta sundurflakandi ríki var ekki til stórræð-
anna. En það kom sér vel fyrir stjórnina í
Kreml að geta dulið veikleika sinn að nokkru,
svo að síður yrði á þá ráðizt.
I öðru lagi, og þetta er aðalatriði, þá var
þarna um að ræða samninga milli stórvelda.
Og ráðamenn í Kreml hafa aldrei viljað
ganga á gerða samninga við Bandaríkin né
önnur stórveldi, þótt þeir hiki ekki við að
rjúfa gerðir við smáríki á eigin áhrifasvæði
eins og Tékkóslóvakíu. Þannig stóðu þeir
við allar skuldbindingar gagnvart Þýzkalandi
nazismans, enda mun Adolf Hitler hafa ver-
79