Réttur - 01.04.1973, Blaðsíða 54

CONNOLLY OG UPPREISNIN 1916
Einn helzti samtímamaður Lenins á því sviði að
heimfæra marxismann á þjóðfrelsishreyfinguna var
Iri, James Connolly (1868—1916). Hann var fram-
úrskarandi byltingarforingi og minning hans á skilið
meiri viðurkenningu í alþjóðahreyfingu verkalýðs-
ins og reyndar Irlandi sjálfu en raun ber vitni. Enda
þótt hann sé viðurkenndur þar sem þjóðhetja Ira
og faðir lýðveldisins er ekki haft hátt um kenn-
ingar hans og skoðanir. En Connolly mun aldrei
gleymast vegna þáttar hans í páskauppreisninni í
Dublin 1916. Hann var i fararbroddi írska borgara-
hersins (sósíalisk hernaðarsamtök verkalýðsins,
upphaflega komið á fót til að vernda verkfallsmenn
fyrir ofsóknum atvinnurekenda og rikisvalds) sem
hafði sameinast írska lýðveldishernum (IRA). Þessi
byltingarher tók á sitt vald aðalpósthús Dublinar
við aðalgötu borgarinnar og lýsti yfir stofnun írsks
lýðveldis sem fullvalda og óháð ríki.
Þessi uppreisn var ári á undan rússnesku bylt-
ingunni. Hún var brotin á bak aftur með ofurefli liðs
af mikilli hörku og grimmd. Leiðtogar byltingarinn-
ar sem neyddir voru til uppgjafar voru teknir af lifi
í hópum. I bardaganum særðist Connolly hættu-
lega. Hann var fluttur á sjúkrabörum til aftökunnar,
settur á stól og skotinn.
Þáttur Connollys í frelsisuppreisninni naut yfir-
leitt lítillar viðurkenningar hjá félögum hans I verka-
lýðs- og sósíalistahreyfingunni utan Irlands, og
hann sá það fyrir. „Þeir munu aldrei skilja hvers
vegna ég er hér", sagði hann við dóttur sína í
fangelsinu tveim dögum fyrir aftökuna, „þeir
gleyma því allir að ég er Iri."
BRETAR LÁTA UNDAN SÍGA
Enda þótt uppreisnin 1916 mistækist kom hún
af stað nýrri andófsöldu sem gerði það að Irlandi
varð ekki lengur stjórnað á sama hátt og áður.
Brezka valdastéttin gerði það sem hún gat til að
halda taumunum eins og áður en neyddist til að
láta Irum í té sjálfstjórn í nokkrum mæli. Lofað
var „irsku friríki innan Brezka samveldisins" og
ágreiningurinn um hvort ganga ætti að þvi leiddi
til harðvítugrar borgarastyrjaldar.
Verra var þó hitt að Bretar bútuðu sundur írsku
þjóðina. Alið var á trúarbragðaofstæki í norður-
héruðum Ulster, en þar voru innfluttir mótmælend-
ur í meirihluta frá fornu fari. Þeim var sagt að
trúarbragðakúgun biði þeirra i alírsku lýðveldi.
(Hafði ekki við neitt að styðjast, enda var fyrsti
forseti lýðveldisins mótmælandi, dr. Douglas Hyde).
Með þeim fyrirslætti að Bretar væru að halda í
heiðri grundvallaratriði sjálfsákvörðunarréttarins
voru sex af niu greifadæmum (counties) héraðsins
Ulster innlimuð i Brezka konungsríkið. Til þess
að tryggja meirihluta mótmælenda voru þrjú greifa-
dæmi skilin eftir þar sem kaþólskir voru í meiri-
hluta.
Þrátt fyrir þetta undanhald Breta frá beinum yfir-
ráðum yfir öllu Irlandi héldu brezkir heimsvalda-
sinnar beinni yfirstjórn yfir helztu iðnaðarsvæðun-
um á Norðurírlandi með þessari sundurlimun, og
ofurseldu kaþólska minnihlutann þar ofstækisfullri
og afturhaldssamri ofbeldisstjórn mótmælenda, sem
á vart sinn líka.
Og hvernig er svo umhorfs sunnan landamær-
anna, i hinum tuttugu og sex greifadæmum Irlands?
Því miður, Irska lýðveldið hefur orðið dæmigert
fyrir nýkoloníalisma. Árið 1897 spáði James
Connolly:
„Ef þið látið enska herinn fara á morgun og
dragið græna fánann að hún á Dublin kastala, án
þess að tryggja sósíalískt skipulag lýðveldisins,
þá verða fórnir ykkar tilgangslausar. England mun
stjórna ykkur áfram. Það mun stjórna ykkur með
auðmagni sínu, landeignum og fjármálamönnum, í
gegnum verzlunarkerfið og aðrar stofnanir sem
þeir hafa komið fyrir í landinu."
Þessi ömurlega spá hefur að miklu leyti rætzt.
Þótt Kommúnistaflokkur irlands og Irski lýðveldis-
herinn hafi að verulegu leyti sömu viðhorf þá er
landið í höndum borgaralegra stjórnmálamanna sem
halda því i viðjum brezkrar og vesturevrópskrar
heimsvaldastefnu. Það er talið, að allt að því tveir
þriðju hlutar írskrar verzlunar og atvinnulifs, land
og fjármagn sé í höndum útlendinga; og síðasta
töfralyf írsku kapítalistanna, inngangan í Efnahags-
bandalag Evrópu, hlýtur að auka en ekki minnka
þetta ófrelsi.
BORGARALEG RÉTTINDI
OG BORGARASTYRJÖLD
Núverandi kreppa á Norðurírlandi er að verulegu
leyti afleiðing öflugs frumkvæðis CRA (samtök um
borgaraleg réttindi stofnuð 1968). CRA er breið
samfylking kaþólskra og mótmælenda með öflug-
um stuðningi byltingarsinnaðra verkamanna. Fram-
116