Réttur - 01.04.1973, Page 17

ir í þeim löndum. Td. létu þeir stjórnina í
Washington vita með a.m.k. dags fyrirvara
um innrásina í Tékkóslóvakíu í ágúst 1968.
Frá þeim dögum má líka minnast smáatviks,
sem sýnir þetta samspil og gagnkvæma virð-
ingu stórveldanna í hnotskurn:
Þegar Dubcek og aðrir leiðtogar Tékkósló-
vakíu höfðu verið fluttir nauðugir til Moskvu
og settir niður við „samningaborð”, þá fór
þó allt kurteislega og formlega fram í fyrstu,
og leikreglum fundarskapa var fylgt. Einn
daginn kemur hraðboði með skeyti, sem lagt
er á borðið fyrir Brésnéff. Eftir það tók
Brésnéff að slá í borðið, segja Dubcek að
halda kjafti, og nú var ekki lengur um neina
samninga að ræða, heldur valdboð. Hvað
stóð í skeytinu? Þessi fáu orð: Johnson for-
seti er farinn til Texas. Brésnéff vissi auð-
vitað, að það merkti örugglega grænt ljós,
þegar Johnson var farinn frá Washington
suður á búgarðinn sinn.
Hitt er annað mál, að málgögn og málpíp-
ur auðvaldsins hafa notað þetta og annað
slíkt athæfi sovétstjórnarinnar sem á-
tyllu til að fara hamförum gegn verkalýðs-
hreyfingunni á Vesmrlöndum og slæva bar-
áttu hennar, rétt eins og þetta væri allt henni
að kenna. Manni hefur líka stundum virzt
á Morgunblaðinu sem íslenzk alþýða bæri
ábyrgð á verkum misvitringanna í Kreml.
Það er því engin forsenda fyrir því, að
Rússar kæmu til að hertaka Island, þótt
bandaríska herstöðin hyrfi, því það væri eftir
sem áður á umsömdu áhrifasvæði Bandaríkj-
anna. Það er áreiðanlega tröllheimskulegt,
sem Svíinn Ake Sparring heldur fram í áður-
nefndu Samvinnuhefti (bls. 21), að brott-
vísun Bandaríkjahers og hlutleysi Islands sé
Sovétríkjunum mikið kappsmál. Oll rökfærsla
Sparrings líkist reyndar mest refskák manns
við sjálfan sig, þar sem allir taflmennirnir eru
nátttröll, og væri full ástæða til að hafa enda-
skipti á þessum ráðunauti ríkisstjórnarínnar,
ef það væri ekki svona skelfing leiðinlegt við-
fangsefni.
Þvert á móti mun Rússum vera lítið í
mun, að herstöðin hverfi héðan. Slíkt for-
dæmi myndi verða þeim óþægilegt á fyrir-
hugaðri Öryggisráðstefnu Evrópu, sem á að
tryggja stórveldunum status quo. Það mundi
verka sem þrýstingur á Sovétríkin til að rýma
eitthvað af sínum herstöðvum. En á undir-
búningsfundum að þessari ráðstefnu hafa tals-
menn þeirra gætt þess vandlega, að ekki
kæmu fram ályktanir og kröfur um brott-
flutning herja eða niðurlagningu herstöðva.
Bryddi einhverjir fulltrúar upp á slíkum til-
lögum, eru þær jafnan látnar týnast í skrif-
finnsku ráðstefnunnar eða stranda á forms-
atriðum. Megináherzlu virðist eiga að leggja
á gagnkvæm kynni forystumanna, aukin
verzlunarviðskipti og menningarsamvinnu,
sameiginlegar aðgerðir gegn mengun osfrv.,
en um fækkun í herliði verður eftir kokka-
bókum stórveldanna helzt að ræða á sam-
þjöppuðum iðnaðarsvæðum, þar sem eru at-
vinnutæki dýrmætari en mannslíf. Herjun-
um á svo að þjappa meira saman á jaðar-
svæðum, og gæti Island hæglega orðið eitt
þeirra. Það var því eins og snýtt úr úr nefi
NATO, sem Lenoníd Brésnéff sagði á 24.
þingi sovézka kommúnistaflokksins 30. marz
1971 (á afmælisdegi þess, er Islendingar voru
marðir inn í Nató): „Við erum fylgjandi
samdrætti herafla á þeim svæðum, þar sem
hernaðarátök hafa SÉRSTAKA HÆTTU í
för með sér og einkum í Mið-Evrópu."!
KAFBÁTAR OG FRIÐLÝSING
En nú er von að menn spyrji: Hvernig
stendur þá á hinum auknu umsvifum sovézka
flotans, „sem að því er virðist hefur myndað
framvarnarlínu, sem teygir sig frá Grænlandi
81