Réttur - 01.04.1973, Blaðsíða 35

stóra stjórnarskrárnefnd var skipuð á fyrstu dög-
um lýðveldisins að nú skyldi mannréttindakaflinn
alveg sérstaklega tekinn til endurskoðunar.
Þannig var t.d. lýst yfir í stjórnarsáttmála fyrstu
fikisstjórnar, er mynduð var eftir stofnun lýðveld-
isins, nýsköpunarstjórnarinnar, eftirfarandi ákvörð-
un:
..Loks hefur ríkisstjórnin ákveðið, að hafin verði
Þegar i stað endurskoðun stjórnarskrárinnar með
það fyrir augum, að sett verði ótvíræð ákvæði
um réttindi allra þegna þjóðfélagsins til atvinnu
eða þess framfæris, sem tryggingalöggjöfin ákveð-
ur, félagslegs öryggis, almennrar menntunar og
jafns kosningaréttar."
Það tókst ekki að gera þessa hluti meðan ný-
sköpunarstjórnin sat að völdum og síðan tók við
hver afturhaldsstjórnin annarri verri. Stjórnarskrár-
nefndin tórði og er frammí sótti má segja að gott
hafi verið að ekkert varð úr starfi hennar. Allt
strandaði þar á deilu um kosningarétt og kjör-
dæmaskipan. Það sýndi sig sem sé fljótt er
komið var fram á síðari helming aldarinnar að
aðaláhugamál þeirra tveggja flokka, sem þá réðu
mestu og mynduðu sína alræmdu „helmingaskipta-
stjórn" á árunum 1950—56, Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokksins, var að breyta kjördæmaskipulag-
inu þannig I afturhaldsátt að einvörðungu yrðu ein-
menningskjördæmi í landinu. M.a. ræddu þeir
flokkar lengi um hvort heldur skyldu vera 17 eða
21 einmenningskjördæmi í Reykjavík. Tilgangurinnn
hjá þessum flokkahjúum var þá, að skipta lika
þingsætum milli sín til helminga, en kveða niður
áhrif verkalýðs og verklýðsflokka. Viðleitni okkar
fulltrúa verkalýðsins í þeirri nefnd hlaut þvi fyrst
og fremst að vera sú að hindra að verkalýðurinn
yrði sviptur þeim dýrmætu mannréttindum jafns
kosningaréttar og hlutfallskosninga, sem hann hafði
knúið fram með aldarfjórðungs baráttu sinni og
fleiri framsækinna afla. Og það tókst. — Og fyrst
afturhaldinu ekki tókst að fremja gerræði þetta, þá
hafði það engan áhuga á öðru.
Það er því vissulega tími til kominn að endur-
skoða ,,mannréttinda“-ákvæði hinnar konunglegu
stjórnarskrár frá 1874 og láta eigi alla öldina frá
því hún var „gefin" liða svo að lýðurinn sjálfur
hafi ekki ákveðið að taka sér þann rétt, er hann
á, og festa hann í raunverulegri mannréttindaskrá,
sem hin nýja stjórnarskrá yrði, er alþýðan gæfi
sjálfri sér i afmælisgjöf.
Hvaða atriði eru það fyrst og fremst sem breyta
ætti. Skal nú gerð i stuttu máli grein fyrir þeim
og þess getið um leið að mjög er stuðzt við
stjórnarskrárfrumvarp, er við Ragnar Arnalds flutt-
um á Alþingi 1965 og 1966 og þeir Ragnar og
Magnús Kjartansson 1967, svo og breytingartillögu
er við Hannibal Valdimarsson fluttum fyr.
RÉTTURINN TIL ATVINNU
Skýlaus ákvæði um skyldu þjóðfélagsins til að
tryggja hverjum vinnufærum manni atvinnu og þeim,
sem fatlaðir eru, vinnu við þeirra hæfi, eru óhjá-
kvæmileg í stjórnarskrá. Slíka kröfu verðjr að
gera til hvers menningarþjóðfélags að það tryggi
þannig undirstöðuna að velferð þegna sinna. Þessa
skyldu verður að leggja á herðar rikisins. Er það
siðan löggjafans að ákveða á hverjum tíma hvernig
það rækir þá skyldu, með hvaða aðgerðum, laga-
boðum og öðrum ráðstöfunum. Bæta mætti á-
kvæði er að þessu lýtur aftan við núverandi 69.
gr„ er fjallar um atvinnufrelsi og gæti t.d. hljóðað
svo:
„Hver maður á rétt á atvinnu. Það er skylda rík-
isins að tryggja öllum fulla atvinnu. Með lögum skal
skipa um öryggi manna við vinnu, hæfilegan vinnu-
tíma og ráðstafanir gegn ofþjökun.
Nú er atvinnuleysi cða verkamenn útilokaðir
frá vinnu af atvinnurekendum og skulu menn þá
eiga rétt til greiðslu úr atvinnuleysistryggingasjóði,
sem er eign verklýðsfélaga, en greiðslur til hans
skulu koma frá atvinnurekendum, sveitarfélögum
og rikinu samkvæmt nánari fyrirmælum í lögum.
Greiðslur til atvinnulausra mega aldrei vera undir
% af daglaunum verkamanna."
Það er nauðsynlegt að festa i stjórnarskrá eign-
arrétt verklýðsfélaganna á atvinnuleysistrygginga-
sjóði. Ella gæti afturhaldsstjórn stolið þeim sjóði,
svo sem áður hafa af slikum stjórnum verið til-
burðir til að stela heilum fyrirtækjum, svo sem
áburðarverksmiðjunni úr eigu rikisins. Eins er rétt
að verkamenn fái styrk úr atvinnuleysistrygginga-
sjóði, ef atvinnurekendur setja verkbann á þá. Það
verður að skoða slíkt verkbann sem hvert annað
félagslegt böl, sem þjóðfélaginu ber skylda til að
bæta, ef það viðheldur sliku einræði i atvinnu-
lífi að einstakir svokallaðir eigendur fyrirtækja
geti hindrað verkamenn í að vinna og svipt þjóð-
félagið ávöxtum af vinnu þerra. Atvinnuleysistrygg-
99