Réttur


Réttur - 01.04.1973, Qupperneq 58

Réttur - 01.04.1973, Qupperneq 58
J. M. Keynes lagði til að sköpuð yrði sérstök verðeining, ,,bancor“, og gildi hinna ýmsu gjald- miðla miðuð við þessa einingu í tiltölulega föst- um hlutföllum. Þessi tillaga náði ekki fram að ganga. Hins vegar var ákveðið, að undirstaða hins nýja gjaldeyrisgerfis skyldi vera dollarinn og sterlings- pundið. Það kom I Ijós, að sterlingspundið gat ekki gegnt hlutverki sínu nema að mjög takmörkuðu leyti. Fjár- hagur Breta var mjög erfiður í lok styrjaldarinnar og þeim tókst ekki að bæta hann og að því kom að gengi pundsins var fellt 1967. Hinsvegar var dollarinn ígildi gulls þegar ráð- stefnan var haldin. Hann var aftur tengdur gullinu þannig, að hver únsa af skíru gulli var talin jafn- gilda 35 dollurum. Opinberir aðilar, ríkisstjórnir og seðlabankar, gátu þannig skipt dollurum í gull eða gulli í dollara I þessum hlutföllum. Gjaldmiðlar annarra ríkja voru svo festir (með möguleikum á mjög litlu fráviki) I ákveðnu hlutfalli við dollarann, m.ö.o. á óbeinan hátt við gullið. I stað gullmyntfótarins kom því s.k. gullpari-kerfi. Á þessum tíma voru gullbirgðir i eigu opinberra aðila I heiminum taldar vera að verðmæti sem næst 36 miljörðum dollara. Þar af munu um tveir þriðju hlutar, eða 24,6 miljarðar dollara, hafa verið I eigu bandaríska seðlabankans. Þessi gulleign bankans var gjaldeyrisvarasjóður hans. Gjaldeyrisvarasjóðir annarra ríkja voru þar á móti að mestu leyti I dollurum og gulli. Dollarinn var þannig allt i senn: Viðmiðun annarra gjaldmiðla, aðalstofninn i gjaldeyrisvarasjóðum fjölmargra ríkja og höfuð- gjaldmiðill í millríkjaviðskiptum. I raun og veru var gullparikerfið því þannig, að í stað gullmyntfótarins var tekinn dollarafótur. Þessi ákvörðun var af pólitískum toga og hún varð mjög örlagarik. Dollarinn hlaut sérréttindi meðal gjaldmiðla heimsins og þessi sérréttindi fluttust samkvæmt eðli málsins yfir á það ríki, sem stjórnaði útgáfu dollaranna, sem sé yfir á Bandaríkin. Þau gerðust í raun og veru miðbanki heimsins. Þessu fylgdi mikil ábyrgð. Vegna sérhagsmuna sinna brugðust Bandaríkin algjörlega þessari skyldu. Þau létu sér i léttu rúmi liggja hina miklu ábyrgð, sem á þeim hvíldi, og fóru sínu fram. Hinn alþjóðlegi dollari átti að vera skiptanlegur á móti gulli á fastákveðnu verði. M.ö.o. dollarinn kom í staðinn fyrir gull. Af þessu leiddi að Bandaríkin þurftu að eiga nægilegar gullbirgðir til að ábyrgjast hið fast- ákveðna gengi. Allt fré 1950 var þessi forsenda ekki fyrir hendi. Gullbirgðir þeirra minnkuðu með hverju ári og að því kom að lokum — í ágúst 1971 — að horfið var algjörlega frá innlausnarskyldunni. Þar með var burðarás gjaldeyriskerfisins brostinn. • Strax á fyrsta áratugnum eftir styrjöldina tókst iðnaðarríkjunum í heiminum að byggja upp fram- leiðslugetu sína og framleiðni, sér i lagi Vestur- Þýzkaland og Japan. Bilið á milli framleiðslugetu Bandarikjanna ann- arsvegar og annarra iðnaðarrikja hinsvegar minnk- aði stórum. Á árunum 1960 til 1971 jókst framleiðsla sjö helztu iðnaðarveldanna sem hér segir: Japan um 322% Sovétríkin — 166% Frakkland — 110% Italía — 98% Vestur-Þýzkaland — 90% Bandarikin ■ — 74% Bretland — 40% (Úr skýrslu frá Sameinuðu þjóðunum). Á árinu 1950 nam framleiðsla Bandarikjanna á stáli 47% af heimsframleiðslunni, en 1971 var hlutur þeirra kominn niður i 19%. Á fyrrnefndu ári framleiddu Bandarikin 97 milj. tonn, næst í röðinni voru Sovétrikin með 30 milj. tonna framleiðslu. Á síðarnefnda árinu framleiddu Bandaríkin 122 miljón tonn, Sovétríkin 132 milj. tonn og Japan 98 milj. tonn. (Tölur teknar úr skýrslu The American Iron and Steel Institute). Þjóðarframleiðsla Bandaríkjanna var 1950 503 miljarðar dollara, en á árinu 1971 nam hún 1.050 miljörðum dollara, hafði aukizt um 109%. Framleiðsla allra annarra þjóða 1950 var að verðmæti 876 miljarðar dollara, en 1971 var hún 122
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80

x

Réttur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Réttur
https://timarit.is/publication/319

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.