Réttur - 01.04.1973, Side 62

Þess var getið i upphafi að nú velta því margir
fyrir sér hvort gjaldeyriskreppurnar undanfarin ár
væru stundarfyrirbrigði eða undanfari mikillar al-
mennrar kreppu hins kapítalistiska hagkerfis.
Skoðanir manna eru mjög skiptar, sem eðlilegt
er. En öllum kemur saman um að þessar gjaldeyris-
kreppur séu ákaflega alvarlegt fyrirbrigði, sem
beint eða óbeint snertir eða kemur til með að
snerta efnahagslífið í öllum ríkjum heims.
Prófessor Richard N. Gardner ræðir þessi mál
I grein I The Banker I september s.l., en prófessor
þessi var á sínum tima I nefnd, sem Nixon forseti
Bandaríkjanna skipaði og sem fjallaði um millirikja-
viðskipti, en þar á undan hafði hann verið aðstoð-
arráðherra í stjórnartið Kennedys forseta. Nú er
Gardner prófessor við háskólann í Columbia. Af
þessari upptalningu má sjá að hann er öllum hnút-
um kunnugur.
I grein þessari segir prófessor Gardner, að end-
urskoðun á hinu alþjóðlega peninga- og viðskipta-
kerfi sé nú orðið það verkefnið, sem mest sé að-
kallandi i hinum vestræna heimi.
Þá telur hann að fáist ekki lausn, sem viðunandi
væri fyrir alla aðila, fyrir árslok 1974, séu líkur á
sífellt alvarlegri gjaldeyriskreppum og sundrungu
iðnaðarvelda I andstæðar viðskiptablokkir.
Slíkt ástand myndi torvelda framfarir á efna-
hags- og félagslegu sviði, það myndi eitra stjórn-
málalegt samband milli ríkjanna. Afleiðingin af
öllu þessu gæti orðið almenn kreppa svipuð eða
jafnvel meiri en sú, sem skall á haustið 1929.
I grein sinni leggur prófessor Gardner fram til-
lögur sínar til lausnar á þeim mikla vanda, sem
steðjar að.
Hann leggur til að á næstu fimm árum verði
dollarinn látinn hætta að gegna því hlutverki, sem
honum var ætlað með samkomulaginu í Bretton
Woods, —
að Bandaríkin greiði skuldir sínar hjá erlendum
seðlabönkum og stjórnvöldum á fimmtíu árum og
þá á óbeinan hátt fyrir milligöngu Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins.
að Evrópa, Bandaríkin og Japan geri með sér
samkomulag um að fella niður tolla og aðrar
hömlur á viðskiptum sín í milli..
Prófessor Gardner telur að ekki sé seinna vænna
að taka lokaákvörðun um framtíð gjaldeyrismála
heimsins.
Hann endar grein sina með orðunum: The time
has come to choose — nú er tími til kominn að
velja.
Undirritaður telur Ijóst vera, að gjaldeyriskrepp-
urnar séu ekki stundarfyrirbrigði. Hann telur að
þær eigi sér dýpri rætur en svo, að hægt
sé að kippa málum I liðinn með því að lækka gengi
ýmissra gjaldmiðla og hækka gengi annarra, með
samningum um eitt eða annað.
Bandaríkin hafa um nokkurra áratuga skeið verið
ríkjandi afl I heiminum, á sviði efnahagsmála,
stjórnmála og sem hernaðarveldi.
Hlnsvegar eru nú bæði Efnahagsbandalagið og
Japan orðin stórveldi á sviði efnahags- og við-
skiptamála.
Enginn þessara aðila vill láta sinn hlut. Allir
vilja skara eld að sinni köku, komast yfir sem
mestan hluta af heimsmarkaðnum.
Vestur-Evrópa og Japan vilja ekki til lengdar
hlíta yfirráðum dollarans. Þau vilja ekki hafa áfram
þá skipan mála, að þau þurfi að standa undir
dollara á nú gildandi gengi og þar með auka verð-
bólguna heima fyrir.
Þetta hafa þau og mörg önnur ríki sýnt I verki
með því að slíta gjaldmiðla sína úr tengslum við
dollarann.
Með öðrum orðum: Greinarhöfundur telur að
gjaldeyriskreppurnar séu merki þess að hinar innri
mótsetningar kapítalistíska hagkerfisins séu að
koma skýrar i Ijós en áður. Að vísu í annarri mynd,
en jafnframt með meiri skerpu.
Mótsetningarnar koma fram bæði í innanlands-
málum hinna kapítalistisku ríkja og þó fyrst og
fremst i utanríkismálum þeirra.
Verðbólgan knýr á efnahagsaðgerðir, sem hljóta
að leiða af sér samdrátt í framleiðslu og atvinnu
hvers ríkis fyrir sig og í milli þeirra er hatröm
samkeppni um heimsmarkaðinn. I þeirri keppni er
ekki og verður ekki hlífzt við að beita öllum til-
tækum ráðum jafnt á hinu pólitíska sviði sem
hinu efnahagslega.
Því má ætla, að framundan sé alvarleg kreppa
— og virðist sýnilegt að þar verður um að ræða
almenna kreppu hins kapitalistiska hagkerfis.
126