Morgunblaðið - 12.02.2006, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Er hugsanlegt að skrípa-myndir af Múhameð spá-manni í Jótlandspóstinumfeli í sér hvatningu ummismunun í garð múslíma
sem er þá brot á ákvæði í alþjóða-
samningi um borgaraleg og stjórn-
málaleg réttindi, sem kveður á um að
allur málflutningur til stuðnings hatri
af þjóðernis-, kynþáttar- eða trúar-
bragðalegum toga spunnið sem feli í
sér hvatningu um mismunun, fjand-
skap eða ofbeldi skuli bannaður með
lögum. Ákvæði þetta er til komið
vegna reynslunnar af áróðri nasista,
sem leiddi til þess að lífið var murkað
úr milljónum manna vegna kynþátta-
legra, trúarlegra og þjóðernislegra
fordóma.
Til að koma í veg fyrir að hörm-
ungar seinni heimsstyrjaldarinnar
endurtækju sig skuldbinda aðildar-
ríki sig á grundvelli ofangreinds
ákvæðis til að koma í veg fyrir að slíkt
athæfi líðist innan ríkis, þ.e. að alið sé
á fordómum í garð ákveðinna hópa,
með lagasetningu sem tekur jafnt til
einkaaðila sem opinberra stofnana.
Samkvæmt alþjóðasamningi um af-
nám alls kynþáttamisréttis skuld-
binda aðildarríki sig jafnframt til að
fordæma allan áróður sem byggist á
hugmyndum um yfirburði eins kyn-
þáttar … eða reynir að réttlæta mis-
rétti „í hvers konar mynd“. Birting
hinna umdeildu mynda er neisti í
púðurtunnu í hinu spennuþrungna
andrúmslofti alþjóðasamfélagsins.
Óeirðirnar sem múslimar standa fyr-
ir í kjölfarið eru einnig ógn við alls-
herjarreglu og því brot á alþjóðalög-
um. Hættan á stigmögnun þessara
átaka er til staðar og eru stjórnvöld
vestrænna ríkja mörg slegin ugg
vegna hörmulegra afleiðinga, sem
ekki sér fyrir endann á.
Tjáningarfrelsið veitir fjölmiðlum
svigrúm til að setja fram efni sem
ögrar því viðtekna, veldur uppnámi
og stuðar fólk. En það þýðir ekki að
það sé alltaf réttlætanlegt að notfæra
sér þennan rétt þótt hann sé innan
löglegra marka. En hvernig áttu rit-
stjórar og blaðamenn að sjá þetta
fyrir? Frekar en menn sáu fyrir upp-
haf fyrri heimsstyrjaldarinnar sem
rakið er til voðaverksins þegar erki-
hertoginn Franz Ferdinand og kona
hans voru myrt í Sarajevó í júní 1914.
Næstum heil kynslóð ungra manna
lét lífið á vígvöllum fyrri heimsstyrj-
aldarinnar. Morðin í Sarajevó voru
neistinn í púðurtunnuna en ekki hin
raunverulega orsök. Á sama hátt og
forsíða Jótlandspóstsins er tilefni en
ekki orsök þess ástands sem nú hefur
skapast. Múslímar eru margir þeirr-
ar skoðunar að myndirnar séu vísvit-
andi árás sem endurspegli vaxandi
fjandskap Evrópubúa í þeirra garð.
Danska blaðamannafélagið ver
upphafsmenn þessa máls og vísar í
tjáningarfrelsi fjölmiðla sem heimili
þeim að miðla áfram upplýsingum og
hugmyndum til að gegna hinu mik-
ilvæga hlutverki „varðhunda almenn-
ings“ eins og Mannréttindadómstóll
Evrópu hefur margítrekað. „Við höf-
um ekki brotið mannréttindi,“ segja
dönsku blaðamennirnir og vísa aftur í
eina af meginreglum í dómafram-
kvæmd á grundvelli tjáningarfrelsis-
ákvæðis Mannréttindasáttmála Evr-
ópu um mikilvægi „fjölbreytni,
umburðarlyndis og víðsýni“ í fjöl-
miðlaumfjöllun en án þessara þátta
fær ekkert lýðræðislegt þjóðfélag
þrifist.
Danskir blaðamenn hafa nokkra
reynslu í að móðga útlendinga en eitt
fyrsta málið sem snerti „haturs-um-
mæli“ og kom fyrir Mannréttinda-
dómstól Evrópu (Jersild gegn Dan-
mörku, 1994) spratt af kæru dansks
sjónvarpsmanns að nafni Jens Olav
Jersild. Honum varð á í messunni og
hlaut hann refsidóm og var dæmdur í
fésektir fyrir að hafa haft milligöngu í
nokkurs konar kastljósþætti í danska
sjónvarpinu þar sem ráðist var að
hópi innflytjenda með háði og rógi
vegna kynþáttar þeirra. Viðmælend-
ur Jersilds höfðu uppi ummæli sam-
anber: „Negri er ekki manneskja
heldur dýr og það gildir einnig um
aðra útlenda verkamenn, Tyrki,
Júgóslava og hvað sem þeir kallast.“
Sjö af tólf dómurum komust að þeirri
niðurstöðu að það hafi ekki verið
ásetningur sjónvarpsmannsins að ýta
undir kynþáttafordóma og ekki hafi
borið brýna nauðsyn til að skerða
tjáningarfrelsi hans sem blaðamanns
til að verja rétt annarra. Enda væri
mikilvægt að vernda fjölmiðlafrelsi
og stemma stigu við refsingum blaða-
manna því slíkt hefði lamandi áhrif á
pressuna.
Í séráliti minnihlutans var tekið
fram að þarna væri í fyrsta sinn
tekist á um saknæmi þess, fyrir
Mannréttindadómstólnum, að dreifa
kynþáttaáróðri sem firrti stóran hóp
manna þeirri virðingu sem allir ættu
tilkall til. Þótt dómstóllinn hafi ætíð
lagt áherslu á mikilvægi fjölmiðla-
frelsis í lýðræðisþjóðfélagi hefði
tjáningarfrelsið aldrei staðið eins
tæpt gagnvart rétti annarra eins og í
þessu máli, að mati minnihlutans, þar
sem rógurinn og hin smánarlegu um-
mæli væru alvarleg aðför að mann-
Togstreita markaðar og réttarríkis — III
Markaðstorgið og valdaleysið
Reuters
Kenýskur múslími á bæn fyrir utan Jamia-moskuna í Naíróbí skömmu fyrir mótmæli, sem haldin voru þar í borg. Á borðanum stendur að sá sem sýni Múhameð
vanvirðingu sýni öllum þeim vanvirðingu sem aðhyllist íslam.
Hvernig áttu ritstjórar Jót-
landspóstsins að sjá fyrir af-
leiðingar myndbirtinganna
af Múhameð spámanni?
Fólu þær í sér hvatningu
um mismunun í garð músl-
íma? Er þetta spurning um
hve mikla auðmýkingu þeir
þurfa að þola af vestrænum
fjölmiðlum, sem stýra um-
ræðunni. Hvað með konur
og klám eða skrumskælingu
af veruleikanum. Dr. Herdís
Þorgeirsdóttir fjallar um
markaðstorg hugmynd-
anna, gagnrýni á valdhafa
og valdaleysi þeirra sem
geta ekki svarað fyrir sig.
Auglýsingin sem fór fyrir hæstarétt í
Bandaríkjunum.
Kr. 2.500.000 Kr. 3.000.000 Kr. 3.500.000 Kr. 4.000.000 Kr. 4.500.000 Kr. 5.000.000 Kr. 5.500.000 Kr. 6.000.000 Kr. 6.500.000 Kr. 7.000.000 Kr. 7.500.000 Kr. 8.000.000
ÓskynsamlegtSkynsamlegt
SAAB 9-5
Kr. 3.160.000,-
Volvo v70
Kr. 4.090.000
Volvo s80
Kr. 4.230.000
Audi A6
Kr. 4.390.000
Volvo xc70
Kr. 4.760.000
Lexus GS300
Kr. 4.950.000
Mercedes Benz E280 CDI
Kr. 5.783.000
Lexus GS430
Kr. 7.250.000
BMW 523i
Kr.4.130.000
Sævarhöfða 2 Sími 525 8000 ih.is Opið: Mánudaga – föstudaga kl. 9:00–18:00 og laugardaga kl. 12:00–16:00
Heimild: Morgunblaðið, bílablað 20 jan. 2006. Flokkur stórra lúxusbíla. Öll verð voru fengin frá viðkomandi umboðum.
SKYNSEMISMÆLIRINN
BMW 545i
Kr. 7.690.000
Vel útbúinn Saab 9-5 Sedan Linear 2.0 turbo. 150 hestar og sjálfskiptur á kr. 3.160.000. Þetta er ekki flóknara.