Morgunblaðið - 08.10.2006, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
PÉTUR M. Jónasson, vatnalíffræð-
ingur og sérfræðingur í lífríki Þing-
vallavatns, telur að með því að leggja
veg frá Laugarvatni og suður fyrir
Þingvallavatn megi slá tvær flugur í
einu höggi; koma til móts við óskir
um greiðari samgöngur en jafnframt
afstýra því að Þingvallavatn verði
grænt og gruggugt af völdum nitur-
mengunar.
Pétur leggur þetta til í þeirri von
að Vegagerðin hætti við áform um að
leggja nýjan Gjábakkaveg enda
myndi nýr vegur sunnan við Þing-
vallaveg gera hann með öllu óþarfan.
Hinn nýi Gjábakkavegur á, sam-
kvæmt áætlun Vegagerðarinnar, að
liggja töluvert sunnan við núverandi
vegstæði og vera gerður fyrir 90 km
hámarkshraða.
Pétur hefur miklar áhyggjur
vegna áforma Vegagerðarinnar um
nýjan Gjábakkaveg og hefur hann
tvívegis kært umhverfismat á hinum
nýja vegi til umhverfisráðherra. Í
fyrra skiptið ógilti ráðherra úrskurð
Skipulagsstofnunar sem hafði fallist
á allar tillögur Vegagerðarinnar og
lagði fyrir Vegagerðina að meta kosti
þess að fylgja núverandi veglínu.
Skipulagsstofnun féllst síðan aftur á
allar tillögur Vegagerðarinnar sem
fól í sér að henni var fært að leggja
veginn töluvert sunnan við núverandi
vegstæði. Pétur kærði aftur til um-
hverfisráðherra og er seinni kæra
hans nú til umfjöllunar í umhverfis-
ráðuneytinu.
Grænt og gruggugt
Í samtali við Morgunblaðið sagði
Pétur að ef hugmyndir Vegagerðar-
innar um nýjan veg yrðu að veruleika
leiddi það til stóraukinnar nitur-
mengunar í Þingvallavatni. Nitur
takmarkaði mjög vöxt og viðgang
þörunga í vatninu og það væri raun-
hæfur möguleiki að niturmengun af
völdum aukinnar umferðar, um nýjan
Gjábakkaveg en einnig um þjóðveg-
inn fyrir norðan vatnið, leiddi til þess
að Þingvallavatn yrði grænt og
gruggugt en ekki blátt og tært eins
og það hefði verið frá því land byggð-
ist.
„Það er uppástunga mín að vegur
verði lagður frá Laugarvatni, eftir
sunnanverðri Lyngdalsheiði að Íra-
fossi og þaðan áfram, annaðhvort
gæti hann tengst Nesjavallavegi eða
hugsanlega nýjum vegi um Hellis-
heiði en eins og allir vita er verið að
leggja þar marga nýja vegi vegna
virkjanaframkvæmda,“ sagði Pétur.
Með þessu væri bæði komið til móts
við óskir íbúa í Bláskógabyggð um
greiðari samgöngur við byggðarlagið
og einnig myndi draga úr bílaumferð
með fram norðanverðu vatninu. Mun
minni skaði væri af umferð sunnan
við vatnið enda rynnu um 80% af
vatni inn í Þingvallavatn úr norðri.
Nitur riðlar lífríki
Þingvallavatn er niturvana og
sagði Pétur að ef nitur ykist í vatn-
inu, frá því sem nú væri, riðlaði það
lífríki þess en það væri einstakt á
heimsvísu. „Hvergi annars staðar en
í Þingvallavatni er að finna fjögur af-
brigði af bleikju, þar er 10 milljón ára
gömul rækjutegund, elsta dýr sem
fundist hefur á Íslandi, og einstæður
urriðastofn, svo nokkuð sé nefnt,“
segir Pétur. Þá minnir hann á að líf-
ríki vatnsins er friðað af Alþingi og
UNESCO og ekki væri hægt að úti-
loka að Þingvallavatn yrði tekið af
heimsminjaskrá UNESCO yrðu
áform Vegagerðarinnar um nýjan
Gjábakkaveg að veruleika.
Pétur benti á að rannsóknir sýndu
að um helmingur niturmengunar
stafaði af niturmengun úr lofti. Nitrið
legðist á gljúpt hraunið umhverfis
vatnið og seytlaði síðan smám saman
út í það. „Með því að leggja hrað-
braut í stað núverandi Gjábakkaveg-
ar eykst útblástur á nitri um fjórðung
en þessu má líkja við að bera eitraðan
saltpétur á gljúpt hraunið. Með tím-
anum yrði Þingvallavatn grænt og
gruggugt, hrygningarstöðvar
kuðungableikjunnar, í Ólafsdrætti
norðan Arnarfells, myndu eyðileggj-
ast og verðmæti vatnsins sem ein-
staks náttúrufyrirbrigðis yrðu úr
sögunni,“ sagði Pétur. Þar að auki
væru miklar ferskvatnsbirgðir á
vatnasviði Þingvallavatns sem gætu
spillst vegna niturmengunar. Um
væri að ræða vatnsforðabúr um 80%
þjóðarinnar, þ.e.a.s suðvesturhluta
Íslands.
Leið Gunnars og Njáls
Pétur gerir sömuleiðis alvarlegar
athugasemdir við val Vegagerðar-
innar á nýju vegarstæði fyrir Gjá-
bakkaveg og hefur bent á að vega-
gerðin feli í sér óafturkræf náttúru-
spjöll og eyðileggingu á einstæðu
hrauni. Frekar ætti að notast við nú-
verandi vegstæði, jafnvel þó það
þýddi að hámarkshraði yrði að vera
50 km/klst, eins og í þjóðgarðinum.
„Núverandi Gjábakkavegur fylgir
gamla Kóngsveginum sem var lagður
árið 1907 þegar Friðrik 8. heimsótti
Ísland og sá vegur var lagður eftir
gömlum reiðgötum sem Gunnar á
Hlíðarenda og Njáll á Bergþórshvoli
notuðu,“ sagði Pétur. Af veginum
væri einstakt útsýni yfir Þingvalla-
vatn og með því að leggja hann af
sem akveg og gera að reiðvegi, eins
og tillögur Vegagerðarinnar gerðu
ráð fyrir, væri verið að torvelda ís-
lenskum og erlendum ferðamönnum
að skoða vatnið. Þingvellir væru eini
staðurinn á landi í heiminum þar sem
sjá mætti meginlöndin klofna og jarð-
flekana gliðna í sundur og um leið
væri Þingvallavatn í sjálfri sigdæld-
inni. Þingvallavatn væri eina sig-
dældin sem væri fyllt með vatni, fyrir
utan sigdældir á gríðarmiklu dýpi
neðansjávar. „Þetta mál snertir þjóð-
ina alla, Íslendingum ber skylda til að
standa vörð um Þingvallavatn,“ sagði
Pétur M. Jónasson.
Vegur sunnan Þingvallavatns
kæmi í veg fyrir mengun vatnsins
Einn fremsti vatnalíffræðingur landsins telur að
raunveruleg hætta sé á að Þingvallavatn verði
grænt og gruggugt af völdum niturmengunar frá
umferð og leggur til að nýr vegur verði lagður
sunnan við vatnið til að afstýra því.












 





 


  



 


 


 


  






 


 
 Morgunblaðið/Árni Sæberg
Tært Þingvallavatn er kristaltært og eftirsótt til köfunar. Færri hefðu
sjálfsagt áhuga á að kafa í grænu og gruggugu vatni.
Í HNOTSKURN
»Fyrirhugað er að Gjá-bakkavegur liggi frá
Laugarvatni til Þingvalla en
um er að ræða 16 kílómetra
langan veg með bundnu slit-
lagi sem uppfyllir skilyrði um
90 km hámarkshraða og lagn-
ingu tengivegar að Laugar-
vatnsvöllum.
»Stefnt er á að framkvæmd-ir við verkið hefjist næsta
vor og þeim verði lokið að
fullu sumarið 2008
ORKUVEITA Reykjavíkur (OR)
ætlar að efla frumkvæði sitt í notkun
vistvænna farartækja, jafnt bíla og
vinnuvéla, á næstu árum. Stefnt er
að því að í lok ársins 2013 noti 55%
bílaflota og vinnuvéla OR metan,
vetni eða rafmagn sem orkugjafa.
Þegar í lok næsta árs eiga 10% bíla
og vinnuvéla OR að nota vistvæna
orkugjafa. Samkvæmt markmiðum
OR á hlutfall vistvænna tækja, sem
nota ofangreinda orkugjafa, að
hækka um 10 prósentustig á ári til
ársins 2010 og um 5 prósentustig á
ári eftir það til 2013.
„Þetta er mér vitanlega í fyrsta
sinn sem fyrirtæki hér á landi setur
sér tölusett markmið í þessu sam-
bandi,“ sagði Guðlaugur Þór Þórð-
arson, stjórnarformaður OR. „Við
gerum þetta til að minnka mengun
og auka sjálfbærni Íslands. Ef fleiri
fylgja í kjölfarið verður þetta raun-
hæfur valkostur. Metanbílar kosta
nú svipað og bensínbílar og rekstr-
arkostnaður þeirra er lægri því met-
anið er ódýrara eldsneyti.“
Gaslögn frá Álfsnesi
Guðlaugur Þór sagði stefnt að því
að leggja gasleiðslu frá metan-
vinnslu Metans hf. í Álfsnesi að elds-
neytisstöð fyrirtækisins á Ártúns-
höfða. Gasið er nú flutt þangað á
þrýstiflöskum. Metan streymir frá
sorphaugunum í Álfsnesi og er gróð-
urhúsalofttegund sem mengar mik-
ið. Með því að nýta það og brenna
mengar það sextán- til tuttugufalt
minna, að sögn Guðlaugs. Annar
ávinningur er að með þessu dregur
úr innflutningi eldsneytis.
Stjórn OR hefur þegar falið for-
stjóranum að endurskoða stefnu fyr-
irtækisins til að undirstrika mikil-
vægi umhverfismála í starfi veitunn-
ar. Liður í því er að auka hlut bíla og
vinnuvéla sem nota metan, vetni og
rafmagn sem orkugjafa. Guðlaugur
sagði að nú þegar væru fjórir af um
200 bílum OR knúnir vistvænum
orkugjöfum. Vistvæn ökutæki, sem
uppfylla kröfur OR að öllu eða veru-
legu leyti, eru nú þegar fáanleg.
„Við höfum áhuga á að ýta undir
aukna notkun vistvænna ökutækja í
nánustu framtíð,“ sagði Guðlaugur.
Fleiri vistvænir bílar og
vinnuvélar hjá OR
Orkuveita Reykjavíkur stefnir að því að 55% bíla og
vinnuvéla fyrirtækisins noti vistvænt eldsneyti árið 2013