Morgunblaðið - 08.10.2006, Síða 28

lífshlaup
28 SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hún kemur á móti mér meðfléttur niður á bak ogvirðist helst holdgerv-ingur alls þess sem ekki
er metið sem skyldi í nútímanum –
tryggðar, festu, vinnusemi og
nægjusemi. Þetta hugboð opinber-
ast mér sem sannindi þegar ég er
sest við gamla borðstofuborðið frá
Guðmundi í Víði, sem hún og maður
hennar höfðu keypt árið 1951, í upp-
hafi búskaparins.
„Ég var einu sinni spurð í kerskni
hvort ég væri ekki hrædd um mann-
inn minn í réttum og smalamennsku,
þar sem margt kvenfólk tók þátt.
„Nei, við erum best hvort fyrir ann-
að, – gerð hvort fyrir annað,“ svar-
aði ég og þannig var það,“ segir Guð-
björg og hlær.
Hún er hláturmild kona og bros
hennar lýsir upp annars alvarlegan
svip.
Við tölum um borðið, – „svona
borð eru ekki víða“, segi ég.
„Ég hugsa ekki, ég var nýfarin að
vinna í Reykjavík þegar það var
keypt, við það hefur fjölskyldan set-
ið í gleði og sorg og á því hef ég
straujað, saumað og börnin lært,“
segir hún og ber á umrætt borð
kaffibolla og meðlæti.
„Þú varst heppin núna, ég bakaði
pönnukökur í gær og þú færð rest-
ina,“ segir hún og setur disk með
rjómapönnukökum á mitt borðið.
Samtalið fer svo fram meðan ég
sporðrenni hverri pönnukökunni af
annarri og sýp með kaffi en Guð-
björg segir frá og býður mér inn á
milli að fá mér nú endilega meira.
„Ég er svo fastheldin,“ segir Guð-
björg. „Þessa stóla keypti bóndinn
þegar hann varð fimmtugur, hann
var annars fæddur 1920 og ég 1928,
það voru sjö og hálft ár á milli okk-
ar.“
Fór snemma að vinna
Hún kveðst snemma hafa farið að
vinna.
„Maður var í rauninni aldrei barn,
ég man ekki eftir mér öðruvísi en að
taka þátt í öllu sem varð að gera á
heimilinu. Ég fæddist á Vetleifs-
holtsparti syðst í Ásahreppi, næsta
hreppi fyrir austan Þjórsá.
Pabbi minn, Tyrfingur Tyrfings-
son, var hjá foreldrum sínum þegar
mamma mín, Kristín Margrét Jóns-
dóttir, kom kaupakona til þeirra vor-
ið á undan, henni var ráðlagt af
lækni að fara upp í sveit til að ná
heilsu. Það fór svo að pabbi og hún
felldu hugi saman. Mamma fór svo
um veturinn vestur á Ísafjörð til
móðursystur sinnar með mig í far-
teskinu en pabbi fór á vertíð í Eyj-
um. Þegar hann kom á lokadaginn
fékk hann mig í forgjöf tveggja daga
gamla, mamma var komin aftur á
heimili afa og ömmu áður en ég
fæddist,“ segir Guðbjörg.
„Pabbi minn og bræður hans gift-
ust allir kaupakonum, fólk kynntist
annaðhvort þannig eða á vertíð.
Foreldrar mínir eignuðust tíu
börn, sex stelpur og fjóra stráka, ég
var þrettán ára þegar yngsta systk-
ini mitt fæddist. Þetta var ekki auð-
velt – var í byrjun kreppunnar, for-
eldrum mínum hafði tekist að koma
kindunum upp í 120, en þá kom
mæðiveikin og allt var skorið niður.
Það var agalegt, mér líður þetta ekki
úr minni. Það var fjárlaust á þessu
svæði í tvö ár. Það vildi til að það var
mikið ræktað af grænmeti heima,
sumarið var lúxustími, jurtirnar
voru etnar um leið og hægt var. Ég
hef alltaf verið mikið fyrir græn-
meti, tek það bara og tygg, en auð-
vitað sýð ég mér stundum súpu líka.
Mamma átti prjónavél og prjónaði
fyrir fólk, þannig fengust peningar.
Ég var ekki nema sjö ára þegar ég
fór að prjóna skyrtu- og sokkaboli,
ég hafði áhuga fyrir þessu, mamma
byrjaði og svo hélt ég áfram að úr-
töku, þá tók hún við.
Allt var gert til að komast af
Við bjuggum fyrst á Herríðarhóli
sem var góð jörð með tvílyftu íbúð-
arhúsi, þangað fluttum við þegar ég
var tveggja ára. Tveimur árum síðar
fluttum við að Kálfholtshjáleigu, það
var örreytiskot, lítið hægt að heyja
þar, þetta var hörmung, heyið sem
fékkst þarna varð að hitna til að elft-
ingin þornaði, hana etur enginn
nautgripur.
Það var allt gert til að hafa í sig og
á, pabbi var hagur bæði á járn og
tré, hann smíðaði fyrir fólk skeifur
og fleira. Einnig smíðaði hann
hleypiklakka sem var þá ný uppfinn-
ing. Mamma prjónaði sjóvettlinga,
það var eftirspurn eftir þeim þá, og
svo var reynt að selja þetta.
Pabbi fór strax að slétta tún,
skera ofan af og bera á skít og tyrfa
yfir aftur, þeir sem áttu jörðina
höfðu tekið túnið sem fyrir var og
leigðu öðrum, – samt urðu foreldrar
mínir að borga fjóra fjórðunga af
smjöri í leigu fyrir jörð sem búið var
að rýra svona. En ekki var betra
með öll þessi börn að vera í Reykja-
vík á kreppuárunum, – systir
mömmu var þar, við höfðum þó
möguleika á að rækta.
Mamma prjónaði á okkur öll föt,
meira að segja kjóla á litlu stelp-
urnar. Hún litaði sjálf ullina með lit-
unarmosa, beigibrúnir (beige) voru
þeir en algengast var hvítt, mórautt
og svart.
Stundum fengum við föt send frá
Reykjavík, það var mikill lúxus, við
höfðum aldrei séð neitt svona fínt.
Við fengum lýsi sem mamma
bræddi sjálf og harðfisk sem pabbi
verkaði – og varð gott af því, við vor-
um heilsuhraust og komumst öll vel
af, við erum öll lifandi nema einn
bróðir sem lést 68 ára.
Ég man hvernig lífsmagnið hrísl-
aðist um mig þegar ég kom úr gegn-
ingum og tók inn kúfaða skeið af
lýsi.“
Hvað með skólamenntun?
„Við vorum í farskóla, ég tók
fullnaðarpróf 12 ára gömul og fékk
9,04 í aðaleinkunn – ég fékk ekki
meiri skólagöngu en við tókum upp á
því, ég og bróðir minn, að æfa okkur
í skrift og fleiru eftir fullnaðarprófið.
Yngsta systir mín fór í húsmæðra-
skóla en tók bara fyrri veturinn, svo
varð hún að hætta því pabbi dó.
Hann varð tæplega sextugur, tveim-
ur árum áður en hann dó varð hann
fyrir steinröri og við það tók að
blæða hægt inn á heilann.
Þegar þetta gerðist var ég farin
að heiman.
Lífsgleði Guðbjörg Tyrfingsdóttir er hláturmild en ákveðin kona og hefur lifað tímanna tvenna.
Hún hefur á valdi sínu öll þau
gildi sem áður mörkuðu farsæld
manna í þessu landi.
Guðrún Guðlaugsdóttir ræðir
við Guðbjörgu Tyrfingsdóttur,
fyrrverandi bóndakonu austur í
sveit. Konan sú hefur ákveðnar
skoðanir og liggur ekki á þeim.
Eins
manns
kona!
’Hringurinn minn hefurverið fólkið mitt og
handavinnuna mína hef
ég gert heima, ekki í
saumaklúbbum.‘
Ung Guðbjörg Tyrfingsdóttir á
Reykjavíkurárunum.
Myndarlegur Leó Viggó Jóhann-
sen, maður Guðbjargar, á sínum
yngri árum.