Morgunblaðið - 08.10.2006, Blaðsíða 72

72 SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Rannsóknamiðstöð Íslands • Laugavegi 13 • 101 Reykjavík • Sími 515 5800 • Bréfsími 552 9814 • www.rannis.is
Fjárhagsreglur 7. rannsóknaáætlunarinnar
• Breytingar frá 6. rannsóknaáætluninni
• 75% styrkhlutfall háskóla og smærri fyrirtækja (SME)
• Útreikningar samreksturs (overhead)
• Kostnaður við fasta starfsmenn
• Viðurkenndur kostnaður
• Öndvegisnet (Networks of Excellence)
N Á M S K E I Ð
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Fjárhags- og uppgjörsreglur
í 7. rannsóknaáætlun ESB
Námskeiðið fer fram kl. 9.00-16.00 í stofu 131B í Háskólanum í Reykjavík að Ofanleiti 2. Þátttakendur skulu skrá
sig hjá Ásu Hreggviðsdóttur á netfanginu asa@rannis.is fyrir kl. 16.00 föstudaginn 20. október. Námskeiðsgjaldið er
kr. 25.000 en innifalin í því eru námskeiðsgögn, hádegisverður og kaffiveitingar. Fjöldi þátttakenda er takmarkaður.
Innri skráning kostnaðar
• Tímaskýrslur
• Skráning annars kostnaðar
Uppgjörsreglur
• Verkefnaskýrslur
• Skýrslur verkefnisstjóra
• Endurskoðunarskýrslur
Efni námskeiðsins:
Þriðjudaginn 24. október mun RANNÍS í samvinnu við ráðgjafafyrirtækið EFPConsulting
standa fyrir námskeiði um fjárhags- og uppgjörsreglur í rannsóknaverkefnum
7. rannsóknaáætlunar ESB. Áætlunin gengur í gildi um áramótin og reglurnar munu taka
töluverðum breytingum frá því sem verið hefur í 6. rannsóknaáætluninni.
V
erð að segja, að ég
hafði nokkurn fróðleik
og drjúga ánægju af
að rifja upp sögu
Listamannaskálans
gamla við hlið Alþingishússins,
þótt stundum væri hún blendin.
Einfaldlega rifjaðist svo margt upp
frá þessum árum þegar ég var að
stíga mín fyrstu skref á listabraut-
inni, sem og af fjölda viðburða í
skálanum. Hitt olli mér von-
brigðum hve erfitt reynist að nálg-
ast traustar heimildir um sögu
hans því hún hefur enn ekki verið
skrifuð og sjálfur er ég ekki mikill
heimildarmaður um sjötta áratug-
inn vegna þess að meginhluta hans
var ég við nám og störf erlendis.
Varð þó meira en var við þegar
ég sýndi þar fyrst vorið 1955, að
sitthvað hafði gengið á innan
veggja hans. Óhreinindi, göt og
stórir naglar eftir tombólur á
veggjum, og þá ekki um annað að
ræða en að hengja myndverkin
þar yfir sem var frumlegur háttur
í þeirri grein. Verra að helst mátti
ekki hrófla við neinu né gera við
og fékk Guðmundur Guðmundsson
(Erró) tiltal fyrir ýmsar bráðnauð-
synlegar lagfæringar innan hans á
frumraun sinni tveim árum seinna,
í báðum tilvikum var nefnilega um
svo til óþekktar listspírur að ræða.
Kjarval hins vegar mærður í há-
stert er hann lét mála innviðina
alla og loka götum á þiljum ásamt
færanlegum útveggjum í tilefni
sýningar sem hann hélt í kjölfarið,
hér komið lögmálið um Jón og
séra Jón. Hann lét þar næst svo
um mælt að þetta væri besti lista-
skáli á Norðurlöndum og nátt-
úruljósið í honum himneskt. Full-
sterkt til orða tekið í fyrra fallinu,
hins vegar mikið rétt að birtan var
á heimsmælikvarða, til viðbótar
ókeypis svo lengi sem ekki þurfti
að notast við rafmagnsljós. Þá er
ekki ónýtt að geta þess að skálinn
var opin fá 10–22 daglega, eða frá
tíu til tíu eins og það var orðað í
daglegu tali, til viðbótar var að-
gangseyrir hálfu hærri en í kvik-
myndahúsin og að ég best veit
gerðu gestir engar athugasemdir
þar um.
Hvað frábært birtuflæðiðsnertir er til umhugs-unar að seinni tímaarkitektar tóku það
ekki til fyrirmyndar og árangurinn
helstur höfuðverkur í nær hverjum
einasta sýningarsal í höfuðborg-
inni. Ekki farið eftir þeirri fornu
reglu að jafnasta birtan kemur að
ofan eða úr norðri og forðast skuli
sólarljós á listaverk sem er villandi
innan dyra auk þess að geislunin
vinnur á viðkvæmum efnum, eink-
um teikningum og vatnslitamynd-
um. Þá hallast flestir listamenn að
náttúrubirtu nema að sjálfsögðu í
þeim tilvikum að sértæk og bein
lýsing sé hluti myndverksins.
Þessu og fleiru þurfa menn að
gera sér grein fyrir þegar þeir
fara á vettvang samanburðarfræð-
innar, einkum á tímum er allt þarf
helst að gerast fyrirhafnarlaust og
aðgangur yfirleitt ókeypis á sýn-
ingar og söfn.
Gerendur standa ekki endi-lega að þeim í einu ogöllu, nema í undantekn-ingartilfellum, mun frek-
ar svonefndir sýningarstjórar og
framkvæmdirnar styrktar af fyr-
irtækjum. Má alveg halda fram að
myndlistarmennirnir sjálfir séu
komnir góða leið með að verða
peðið í leiknum, ímynd sem aðrir
búa til og markaðssetja, nokkurs
konar firmamerki þeirra sem að
baki standa. Myndlistin er ekki
lengur sértæk athöfn þagnarinnar,
heldur er hljóðið, leikurinn, rýmið,
myndbandið og sjóið ásamt mörgu
fleiru til hliðar orðin gildur þáttur
hennar. Þögult eintal skoðandans
við myndheiminn fyrir framan sig,
að sjá og upplifa samkvæmt eigin
skynheimi ekki lengur mál mál-
anna, heldur skal honum kennt að
horfa rétt að hætti viðtekinna
gilda og stefnumarka hverju sinni,
frumleikinn tekið kúvendingu og
meginveigurinn að vera „trendy“,
falla inn í hóp hinna innvígðu.
Það má vera deginum ljósara, að
fáar og strjálar sýningar eru meiri
staðbundinn viðburður en margar,
þannig nutu sýningarviðburðir
fyrri ára mun meiri athygli fjöl-
miðla en síbylja dagsins. Langt
síðan ég varaði við stigmagnandi
sýningaflóði í okkar litla samfélagi,
framboðið löngu hámarkað sig með
öllum þeim afleiðingum sem fylgja.
Meðal annars minni aðsókn og að
mikilsháttar sýningum hættir til
að verða undir vegna þess að fjöl-
miðlar eru starfi sínu ekki vaxnir,
pólitík, vinavæðing, hörð markaðs-
setning, sambönd og tilviljanir
ráða iðulega ferðinni í stað hlut-
lægs mats, þekking og yfirsýn á
reiki.
Hvernig mátti það vera, að eina
sýningin sem enn hefur verið sett
upp í tilefni þess að hundrað ár
voru frá fæðingu Þorvaldar Skúla-
sonar 30. apríl, naut varla meiri
athygli fjölmiðla en til að mynda
listnema rennblautra á bak við
bæði eyrun, vilja kannski ein-
hverjir upplýsa mig hvar slíkt geti
gerst á Norðurlöndum? Er nokkur
furða þótt fjöldi fólks hafi gefist
upp á að fylgjast með og hætt að
láta sjá sig á sýningum og að allt
að 80–90% sýningargesta mæta á
opnanir, en hin 10–20 % dreifast
yfir sýningartímabilið. Víða eru
opnanir sýninga skilgreindar sem
fernisering, en orðið vísar til þess
að um undirlag er að ræða, upphaf
verks. Fyrst, og gerist í sumum
tilvikum ennþá, var borinn fernis á
vegg eða hlut sem skyldi málaður,
síðan grunnmálning og loks olíu-
málning eða lakk. Þessu virðist
hafa verið snúið við hér á hjara
veraldar hvað myndlist snertir,
einkum hvað salon list dagsins
snertir sem ber nafnið „sam-
tímalist“ en er ekkert annað en
sértækur og handstýrður geiri nú-
lista. Opnanir að viðstöddum stór-
mennum þjóðarinnar og mýgrút af
fólki sem annars stígur ekki fæti
inn fyrir dyr sýningarsala og lista-
safna frekar en ateistinn inn í
guðshús.
Eins og þeir eiga að vitasem lært hafa und-irstöðuatriði myndlistar,er grunnurinn, þ.e. und-
irlagið, mikilvægasti þátturinn
varðandi varanleika listaverks, síð-
ur fínir penslar og ljósekta litir,
nema að sett sé samasemmerki við
hágæða gleraugu og lestrarfærni.
Og frumleikinn verður síður staðl-
aður, saltaður, settur í pækil né
kenndur í skólum, hann einfald-
lega kemur ef gerandinn hefur
neistann í sér, hann er ávöxtur
metnaðar og rökréttra vinnu-
bragða. Frumleiki er uppfinning,
birtingarmynd hans er svo að upp-
götva eitthvað sem áður var ekki
til eða ósannað; Edison fann upp
ljósaperuna, Alexander Graham
Bell símann og Einstein uppgötv-
aði lögmál afstæðis. En þeir lærðu
þetta ekki í skóla heldur að eigin
frumkvæði, fetuðu einstigi en ekki
breiðgötur né hraðbrautir, af sömu
rótum eru öll frjó spor fram á við í
listum.
Þá hefur magn lítið með gæði að
gera, getur allt eins verið þver-
öfugt, hér gilda allt önnur og af-
stæð lögmál, en stundum má orða
það svo að gæði helgi magn. Magn
listsýninga og listviðburða hefur
ekkert með gæði að gera, en ef
eitthvað stendur upp úr ber skylda
til að halda því fram, jafnréttislög-
málið gildir hér ekki og ei heldur
misskilið lýðræði, enginn óskar til
að mynda eftir eintómum jafnt-
eflum í skák eða fótbolta. Heldur
ekki mögulegt að draga slíkar at-
hafnir niður á svið pólitískra skoð-
ana, hér ekkert sem heitir alræði
múgsins né fjármagnsins.
En hverjar sem athafn-irnar nú einu sinni eru,þarfnast þær virks bak-lands í formi uppörv-
unar og skilyrða til döngunar,
myndlistin ekki síður en aðrar list-
greinar. Og þá er spurningin hvort
metnaðurinn að baki lista-
mannaskálans gamla hafi skilað
sér til nýrri tíma og það sem átti
að koma í stað hans sé samkvæmt
væntingum listamanna. Þá kemur
því miður í ljós að nýja byggingin
að Klömbrum var rétt fullgerð er
upp hófust grimmilegar deilur sem
áttu sér pólitískar rætur og þeir
háværastir sem ekkert komu að
framkvæmdunum, vildu einungis
hagnýta þær sjálfum sér, félögum
sínum og skoðanabræðrum til
fremdar og fulltingis. Þetta vill ske
þegar ekki er gengið frá málum á
tryggilegan hátt, allt samvisku-
samlega bókað og skjalfest, og ríða
þá púkar röftum. Að þessu hef ég
nokkrum sinnum vikið, var sjálfur
í miðri orrahríðinni og reyndi að
bjarga því sem bjargað varð. En
það er langt mál sem ég endurtek
ekki hér, en dæmið lýsandi um
eyðileggingarmátt þröngra, eins-
leitra og tilbúinna skoðana þegar
um listir er að ræða, sundrar og
vekur upp sár og illindi.
Fast hefur verið sótt að mál-
verkinu á undanförnum árum og
lokað á marga gróna iðkendur
þess, jafnvel landsþekkta listmenn
sem eiga tugi mynda á hérlendum
söfnum. Ljósvaka- og fjölmiðlar
eru sekir um að hafa tekið þátt í
þeim ljóta leik að viðbættu mein-
legu andvaraleysi og sofandahætti.
Engu virðist skipta þótt verk við-
komandi hafi ratað í eigu einka-
aðila, fyrirtækja, safna og einka-
safna víða um heim, dægurflugan
blífur.
Að öllu samanlögðu fylgir drjúg-
ur þungi þeirri spurningu úr hlaði;
hvort þetta sé réttlætanlegt og að
opinberir aðilar sætti sig við þau
öfugsnúnu stefnumörk, einmitt
núna þegar algjör viðsnúningur
málverkinu til vegsemdar hefur átt
sér stað utan landsteina?
Mín bjargfasta sannfæring er að
myndlistin standi fyrir sínu, hrein
og bein, að hún eigi sig sjálf, hún
sé birtingarmynd lífsþorstans og í
bland við uppruna vitundarinnar.
Jafnframt að skapandi kenndir
verði aldrei dregnar í pólitíska
dilka, ekki frekar en andrúmið allt
um kring né furður himinsins.
Meira af baklandi
Morgunblaðið/Þorkell
Kjarvalsstaðir Nýr listamannaskáli eða griðastaður handstýringaráráttu myndlistar? Hefur hvorki aðdráttarafl fyrir rismikinn og myndrænan arkitektúr né frjósamt listalíf.
SJÓNSPEGILL
Bragi Ásgeirsson