Morgunblaðið - 07.01.2007, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Textarnir skipta mun meira máli við
útfarir en aðrar athafnir og í þeim
efnum er afturhvarf til gömlu góðu
sálmanna áberandi núna.“
Pálmi segir ferlið frá andláti til
hinstu kveðju byggjast á náinni sam-
vinnu margra aðila, þ.e. presta, org-
anista, útfararstjóra og starfsfólks
kirkjugarðanna. „Það er alltaf sárt
að kveðja og því fylgja iðulega djúp-
ar tilfinningar. Gildir þá einu hvort
um ungt eða gamalt fólk er að ræða.
Ef þessi samvinna er góð verður ferl-
ið mýkra fyrir þá sem eftir lifa.“
Pálmi segir engum blöðum um það
að fletta að allir þessir aðilar leggi
sig fram eftir bestu getu. „Það er
mikið sómafólk sem vinnur á útfar-
arstofum og í kirkjugörðum og það
er ákaflega gott að eiga samskipti við
það. Hver útfararstofa hefur vita-
skuld sinn stíl og sitt persónulega
viðmót en allt eru þetta fagmenn
fram í fingurgóma og sinna hlutverki
sínu af alúð.“
Kristján Valur tekur undir þetta.
„Það er grundvallaratriði að um-
gangast látinn einstakling af sömu
virðingu og lifandi einstakling. Útför
snýst ekki aðeins um það að kveðja
ástvin endanlega, heldur jafnframt
að auðvelda ferðina frá lífi til lífs.“
Ekki í gegnum eldhúsið
Kristján Valur bendir á að reglur
um þetta séu samt víðast hvar skýr-
ari en á Íslandi. „Í Danmörku má t.d.
ekki bera látinn mann út í gegnum
eldhúsið. Víða eru líka skýrar reglur
um það hvað starfsmenn útfar-
arstofa mega starfa við meðfram því
starfi. Það er t.d. algengt að menn
„Ógn var það nú eitthvað frið-
sælt og notalegt að vita fólk
fara sisona oní jörðina við
saung og klukknahríngíng
þegar það var búið að lifa.“
Halldór Laxness,
Brekkukotsannáll.
U
m 90% útfara hér-
lendis byggjast á
kristilegum grunni.
Enda þótt fólk hafi
kannski ekki í öllum
tilvikum verið
kirkjurækið um æv-
ina tilheyrir það
upp til hópa þjóðkirkjunni og vill
trúarlega athöfn. Vitaskuld er hægt
að velja borgaralega útför án þjón-
ustu prests og á hinn látni þá eftir
sem áður rétt á legstað í kirkjugarði.
Séra Kristján Valur Ingólfsson, for-
maður helgisiðanefndar þjóðkirkj-
unnar, segir þeim fara fjölgandi sem
vilja fá útför á grundvelli annarrar
trúar eða jafnvel trúleysis og að
sjálfsögðu beri að virða það. „Prestar
þjóðkirkjunnar þurfa ekki að koma
nálægt útförum og gera það ekki sé
nærveru þeirra ekki óskað,“ segir
Kristján Valur.
Útfararsiðir breytast hægt
Allir eru viðmælendur Morg-
unblaðsins á einu máli um að útfar-
arsiðir breytist mjög hægt á Íslandi.
Séra Pálmi Matthíasson, sókn-
arprestur í Bústaðakirkju, segir að
Íslendingar séu mjög íhaldssamir
þegar kemur að kirkjulegum athöfn-
um, ekki síst útförum. „Þá leitar fólk
mjög sterkt í trúna og skoðar m.a.
sálmatexta markvisst í því ljósi.
megi hvorki starfa við kjötiðn né hár-
greiðslu.“
Kristján Valur segir mikilvægt að
reglur séu skýrar og þeim fylgt. „Við
þekkjum það vel hér á Íslandi að ef
veitt er frávik frá reglu verður frá-
vikið fljótt að reglu.“
Kristján Valur segir að í ná-
grannalöndunum séu að verða til
óvanalegir hlutir sem hann vill síður
að teknir verði upp hér á landi. Nefn-
ir hann sem dæmi að skjóta dufti lát-
ins manns á sporbaug um jörðu. „Í
þessum löndum eru að ryðja sér til
rúms útfararstofur sem sérhæfa sig í
óhefðbundnum útförum sem hafa
enga kristilega skírskotun.“
Ein af nýjungunum sem Morg-
unblaðið hefur heyrt af hérlendis er
að leikin sé myndbandsupptaka af
hinum látna við útförina. Kristján
Valur kannast við þetta en mælir
eindregið gegn því. „Hlutverk útfar-
ar er að vinna með huggunina en
ekki auka sorgina. Þess vegna tel ég
óæskilegt að leiknar séu mynd- eða
hljóðupptökur með hinum látna. Það
þarf a.m.k. að fara að gát með slíka
hluti og hugsa fyrst og fremst um þá
sem eru viðstaddir. Það er örugglega
ekki í anda hins látna að hrella þá
meira en þörf krefur.“
Sorgin ekki góður ráðgjafi
Pálmi bendir á að það geti verið
viðkvæmt að ræða praktísk atriði við
syrgjendur en samt nauðsynlegt.
„Prestar þurfa að fara mjög varlega í
þessum efnum en mín reynsla er eigi
að síður sú að ef maður talar í ein-
lægni við fólk þá þiggur það leiðbein-
ingar. Syrgjendur eru oft mjög átta-
EITT SINN SKAL
HVER DEYJA
Eitt sinn skal hver deyja. Það
er líklega það eina sem við
vitum fyrir víst í þessari til-
veru. Í hverju samfélagi er til
siðs að kveðja þá sem bera
beinin með sérstakri athöfn
sem hefur fyrst og fremst
þann tilgang að styrkja þá
sem eftir lifa. Fjöldi manns
kemur að jafnaði að þessari athöfn með einum
eða öðrum hætti, ættingjar og vandalausir, og
brýnt er að vanda til verksins þar sem fáar tilfinn-
ingar eru dýpri en tilfinningar syrgjenda. Íslend-
ingar eru fastheldnir þegar kemur að útfar-
arsiðum og bregða þar síður út af venjunni en í
öðrum kirkjulegum athöfnum. Bálförum hefur þó
fjölgað á umliðnum árum og það örlar á fleiri nýj-
ungum sem falla í misjafnlega frjóan jarðveg.
Texti Orri Páll Ormarsson | orri@mbl.is
Myndir Kristinn Ingvarsson | kring@mbl.is
ÚTFARARSIÐIR Á ÍSLANDI