Morgunblaðið - 25.02.2007, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
27. febrúar 1977: „Þess er
skemmst að minnast, að um
skeið var almenningi bannað
að fara í 3 vikna sumarleyfi
til sólarlanda – skv. opinberri
tilskipun skyldi það aðeins
standa í 2 vikur. Hver einasti
maður veit, að til slíkra til-
skipana liggja engin skyn-
samleg rök. En þetta eru
höft. Þótt gjaldeyrisreglur
hafi verið rýmkaðar ofurlítið
fyrir almenna ferðamenn eru
þær enn alltof þröngar.
Embættismenn í opinberum
erindagjörðum og menn í
viðskiptaerindum sitja við
annað borð en hinn almenni
ferðalangur. Hvers vegna?
Engin skýring. Þetta eru
höft. Um skeið var bannað að
flytja inn litasjónvörp. Þeir
sem það vildu gátu ekki
fengið að kaupa litasjónvörp,
þótt sjónvarpið væri byrjað
að senda út í lit. Þarna voru
höft á ferð. Og hver hefur
orðið afleiðing þessara hafta
okkar tíma? Jú, svartur
markaður með gjaldeyri hef-
ur blómstrað á þann veg, að
ferðamenn til útlanda hafa
haft nægan gjaldeyri, sem
ella hefði skilað sér í bank-
ana.“
. . . . . . . . . .
22. febrúar 1987: „Ástæða er
til að vekja athygli á þessari
ábendingu Ólafs G. Ein-
arssonar, þar sem fulltrúi Al-
þýðusambandsins á þingi
Norðurlandaráðs, Guðrún
Helgadóttir, lýsti því yfir á
fyrrnefndum blaðamanna-
fundi íslensku sendinefnd-
arinnar, að „tómt mál væri
að hengja sig í norræna róm-
antík“ eins og hún komst að
orði. Norðurlandaráð yrði að
sýna styrkleika á al-
þjóðavettvangi og „reka
sóknarpólitík“. Þessi orð
þingmannsins eru í samræmi
við sjónarmið annarra vinstri
sósíalista á Norðurlöndum.
Þeir hafa lítinn áhuga á nor-
rænni samvinnu – „norrænni
rómantík“ sem svo er nefnd
– en mikinn áhuga á alþjóða-
málum.“
. . . . . . . . . .
23. febrúar 1997: „Þegar
horft er til aldursflokka kem-
ur í ljós, að mestur stuðn-
ingur við veiðileyfagjald er í
aldursflokknum 25–34 ára,
en minnstur meðal yngsta
fólksins, þ.e. 18–24 ára.
Í raun og veru eru þessar
tölur einungis staðfesting á
því, sem margir telja sig hafa
haft tilfinningu fyrir, að mik-
ill stuðningur væri meðal
þjóðarinnar almennt við
veiðileyfagjald. Fyrir nokkr-
um árum hefði komið á
óvart, að meirihlutafylgi væri
við slíkt gjald á landsbyggð-
inni en það er alveg ljóst, að
síðustu árin hafa umræður
meðal fólks í sjávarplássum
þróazt í þennan farveg.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÚTRÝMUM FÁTÆKT
Ögmundur Jónasson, alþingis-maður Vinstri grænna, hveturtil þess í grein hér í blaðinu í
gær, að fátækt verði útrýmt á Íslandi.
Morgunblaðið tekur undir þessi
hvatningarorð þingmannsins.
Í grein sinni segir Ögmundur Jón-
asson:
„Á Íslandi hefur það viðhorf verið
ríkjandi, að fátækt eigi ekki að fyr-
irfinnast í okkar samfélagi – allur
þorri þjóðarinnar hefur eindregið
verið þeirrar skoðunar. Þess vegna
vekur það jafnan mikla athygli, þegar
því er haldið fram, að fátækt fari vax-
andi. Ekki sízt þykir það alvarlegt,
þegar á hinn bóginn er haldið á lofti
fyrirvaralausum staðhæfingum um
almenna kaupmáttaraukningu og
bætt lífskjör.“
Ögmundur segir einnig:
„Annars vegar fjölgar í þeim hópi,
sem vart veit aura sinna tal og hins
vegar er fólk, sem býr við sára fá-
tækt.“
Margir hafa lagt hönd á plóg í um-
ræðum um fátækt á Íslandi og ljóst
að til eru þeir, sem vilja halda því
fram, að hér sé enga fátækt að finna.
Sérfræðingar hafa reiknað út hvort
hér sé fátækt og komizt að mismun-
andi niðurstöðu.
Í raun og veru þarf enga útreikn-
inga. Fátæktin er orðin sjáanleg. Áð-
ur var hún til staðar en sást ekki. Nú
sést hún.
Það er líka nokkuð ljóst hvar fá-
tæktina er að finna. Það er í hópi
aldraðra, öryrkja og einstæðra
mæðra. Í þessum þremur þjóðfélags-
hópum fyrst og fremst er til fátækt
fólk.
Auðvitað hefur Ögmundur Jónas-
son rétt fyrir sér, þegar hann hvetur
til útrýmingar fátæktar. Það er okk-
ur sem þjóð til skammar að hún skuli
vera til staðar. Það þýðir hins vegar
ekkert að horfa fram hjá þessum
veruleika og láta eins og ekkert sé að.
Hér er málefni, sem stjórnmála-
flokkarnir eiga að geta sameinast um.
Það á ekki að þurfa að vera ágrein-
ingur um að fátækt sé til hér og það á
að vera tiltölulega auðvelt fyrir flokk-
ana að koma sér saman um aðgerðir
til að útrýma fátækt. Þetta er ekki
málefni, sem flokkarnir þurfa að ríf-
ast um.
Ögmundur Jónasson á að beita sér
fyrir því, að viðræður fari fram á milli
fulltrúa flokkanna um að ráða bót á
þessu þjóðfélagsmeini. Stundum
þurfa stjórnmálamenn að láta hendur
standa fram úr ermum. Nú er tíminn
til þess. Kosningar eru í nánd og vilj-
inn til aðgerða kannski meiri en ella
af þeim sökum.
Þetta getur ekki verið spurning um
peninga. Þeir eru til og þeir þjóð-
félagshópar sem um er að ræða eru
ekki svo fjölmennir að kostnaður
vegna úrbóta þurfi að vera yfirþyrm-
andi.
Það eru mörg dæmi um það, að
stjórnmálaflokkarnir geti sameinazt
um að hrinda góðum málum í fram-
kvæmd. Þetta er eitt af þeim málum.
Fátækt er blettur á íslenzku sam-
félagi.
Ögmundur Jónasson segir í grein
sinni:
„Það er erfiðara að vera tekjulítill
og eiga á brattann að sækja nú en fyr-
ir tólf árum.“
Þetta er áreiðanlega rétt hjá þing-
manninum. Það hlýtur að vera þeim
mun erfiðara að búa við bágan hag,
sem velsældin er meiri allt í kring.
Er nú ekki hægt að höggva á þenn-
an hnút? Setjast niður og finna leið til
þess að rétta rækilega hlut þeirra,
sem búa við fátækt?
Telja má víst að þingmenn í öllum
flokkum séu sammála um markmiðin.
Þeir þurfa að finna leiðina til þess að
ná þeim markmiðum. Þeir geta fund-
ið þá leið ef þeir einbeita sér að verk-
efninu.
Ögmundur Jónasson er vel til þess
fallinn að hafa forystu fyrir slíku
verkefni enda réttsýnn maður og
sanngjarn.
Nú þurfa þingmenn að bretta upp
ermar og láta verkin tala.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
S
teingrímur J. Sigfússon, formaður
Vinstri grænna, sagði í setning-
arræðu á landsfundi flokksins í
gær, föstudag, að það væri „bull-
andi stemning fyrir því í sam-
félaginu að fella ríkisstjórnina“.
Er það svo?
Skoðanakannanir virðast ekki endurspegla
þá „bullandi stemningu“. Það er ekki mikill
munur á stjórn og stjórnarandstöðu, þegar á
heildina er litið, þótt annar stjórnarflokkanna
eigi vissulega við erfiðleika að stríða.
Umræður í þjóðfélaginu sýnast ekki end-
urspegla þessa fullyrðingu formanns Vinstri
grænna ef tekið er mið annars vegar af rituðu
máli, hvort sem er í dagblöðum eða á blogg-
síðum og hins vegar af almannatali. Hvar er
þessa „bullandi stemningu“ að finna? Það er
erfitt að leita hana uppi, þótt augljóst sé að
Steingrímur J. Sigfússon er að reyna að búa
hana til en það gengur erfiðlega hjá honum.
Ástæðan fyrir þessu er auðvitað sú, að al-
mennt hefur fólk það svo gott. Harold Mac-
Millan, forsætisráðherra Breta fyrir bráðum
hálfri öld og leiðtogi Íhaldsflokksins í Bret-
landi, vann kosningar eitt sinn á slagorðinu:
Þið hafið aldrei haft það svona gott. Það sama
má segja um Íslendinga í dag. Landsmenn
hafa aldrei haft það svona gott og það sem
meira er: Það er engin sérstök ástæða til að
ætla, að breyting verði þar á í fyrirsjáanlegri
framtíð.
Þetta er meginástæðan fyrir því, að Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem nú hefur verið samfellt
í ríkisstjórn í 16 ár, hefur sterka stöðu í skoð-
anakönnunum.
Það hefði mátt ætla, að eftir 16 ára aðild að
ríkisstjórn ætti Sjálfstæðisflokkurinn í erf-
iðleikum í skoðanakönnunum og það er skilj-
anlegt að Framsóknarflokkurinn eigi á bratt-
ann að sækja eftir 12 ára samfellda aðild að
ríkisstjórn.
Vandi stjórnarandstöðunnar er sá, að þrátt
fyrir þessa löngu stjórnarsetu er staða ann-
ars stjórnarflokksins, Sjálfstæðisflokksins,
ótrúlega sterk.
Hitt er svo annað mál, að í myndun vinstri
stjórnar, þ.e. ríkisstjórnar Samfylkingar og
Vinstri grænna með hugsanlegri aðild Fram-
sóknarflokks eða Frjálslyndra, er ekki fólgin
sama hætta og á dögum kalda stríðsins. Þá
gat slík ríkisstjórn verið lífshættuleg fyrir
þjóðina. Þess vegna var andstaðan við vinstri
stjórnirnar 1956–1958 og 1971–1974 svo
sterk, sem raun bar vitni.
Varnarliðið er horfið á braut og kalda stríð-
inu er lokið. Þau vandamál, sem voru samfara
vinstri stjórnum á þeim tíma, eru því ekki
lengur til staðar. Það verður líka að teljast
ólíklegt að þessir flokkar mundu snúa blaðinu
við og hefja þjóðnýtingu á einhverjum svið-
um, eftir einkavæðingu síðustu tæpra tveggja
áratuga. Það dettur engum í hug að hefja
uppbyggingu á sósíalísku þjóðfélaginu nú til
dags. Af þessum ástæðum er sú hætta ekki
lengur á ferðum sem áður var.
Í frásögn Morgunblaðsins í dag, laugardag,
af ræðu Steingríms J. Sigfússonar segir m.a.:
„Steingrími varð tíðrætt í ræðu sinni um að
þörf væri fyrir grundvallarstefnubreytingu …
Meðal annars væri spurningin um hvort hér
ætti að vera norrænt, samábyrgt velferð-
arsamfélag eða áframhaldandi „ameríkaníser-
ing þjóðfélagsins“. Vilja menn þá „glórulausu
stórvirkjana- og álvæðingarstefnu, sem hér
hefur verið framfylgt, spurði Steingrímur.“
Er þetta einhver spurning? Er ekki veru-
leikinn sá, að hér hefur verið byggt upp sam-
ábyrgt velferðarsamfélag að norrænni fyr-
irmynd? Auðvitað er það svo. Velferðarkerfið
á Íslandi er sniðið að hinni skandinavísku fyr-
irmynd og á ekkert skylt við það kerfi, sem
Bandaríkjamenn búa við.
Nútímamenning okkar Íslendinga, ef horft
er til síðustu aldar, er í öllum grundvall-
aratriðum dönsk. Matarmenning okkar er
dönsk. Alls konar siðir eru danskir. Við sjáum
þetta vel ef við berum saman daglegt líf í
Danmörku og á Íslandi. Við höfum hins vegar
á síðustu 50 árum tekið við of miklum eng-
ilsaxneskum áhrifum og að einhverju leyti
átti vera bandaríska varnarliðsins hér í hálfa
öld þátt í því. En grundvallarkerfi þjóðfélags
okkar er norrænt en ekki amerískt og Guði sé
lof fyrir það. Hins vegar má segja, að banda-
rísk viðhorf í uppbyggingu og rekstri fyr-
irtækja hafi rutt sér til rúms á seinni árum í
viðskiptalífinu. Það á bæði við um stjórnunar-
aðferðir í fyrirtækjum og líka þá stefnu, sem
tekin hefur verið upp í íslenzku viðskiptalífi,
að fyrirtæki eru yfirtekin með mikilli skuld-
setningu, eignir eru seldar út úr þeim til að
lækka skuldir o.s.frv. og rekstur þeirra end-
urskipulagður, að sjálfsögðu með mismunandi
árangri eins og gengur og gerist.
Á síðustu árum hafa farið fram miklar um-
ræður í Evrópu um muninn á viðhorfum evr-
ópskra og bandarískra stjórnenda og margir
hafa viljað skýra velgengni Bandaríkjamanna
í efnahagsmálum og erfiðleika Evrópumanna í
atvinnumálum með þeim mun, sem þarna er á.
Allra síðustu ár hefur þess gætt að bandarísk-
ar stjórnunaraðferðir séu að ná fótfestu á
meginlandi Evrópu og þá ekki sízt í Þýzka-
landi.
Það er alls ekki fráleitt að halda því fram,
að það sé þessi samtvinnun hins norræna vel-
ferðarkerfis og bandarískra stjórnunaraðferða
í viðskiptalífinu sem sé grundvöllurinn að vel-
gengni okkar hin síðustu ár. Í Bandaríkjunum
er lagaramminn, sem fyrirtæki starfa eftir,
stífari en hér og í skrifum Morgunblaðsins um
þau mál á síðustu árum hefur ítrekað verið
vísað til fordæmis Bandaríkjamanna í þeim
efnum.
Þegar Steingrímur J. Sigfússon telur, að í
kosningunum í vor eigi að velja á milli nor-
ræns kerfis og bandarísks er það tóm vitleysa.
Það val hefur fyrir löngu farið fram. Ef Stein-
grímur er hins vegar að segja, að hann ætli að
knýja íslenzk fyrirtæki til að taka upp skand-
inavískar eða evrópskar stjórnunaraðferðir er
það meira mál. Þá er hætt við að hið virta
bandaríska fjármálafyrirtæki Morgan Stanley
mundi ekki komast að þeirri niðurstöðu að
Kaupþing væri bezti fjárfestingarkosturinn í
bankaheiminum á Norðurlöndum, sem er auð-
vitað stórmerkileg niðurstaða og vegsauki fyr-
ir stjórnendur Kaupþings.
Er það þetta, sem Steingrímur J. ætlar að
gera komist hann til valda? Að knýja íslenzk
fyrirtæki til að taka upp evrópskar aðferðir í
viðskiptalífinu, sem Evrópumenn sjálfir eru
að hverfa frá? Í því felst m.a. að ekki megi
segja upp fólki nema samkvæmt mjög flókn-
um aðferðum. Ætlar Steingrímur J. að
tryggja atvinnuöryggi launþega á Íslandi með
slíkum aðferðum?
Laugardagur 24. febrúar
Reykjavíkur
Málþing Skuggar á stjái á göngubrúnni í þinghúsi