Morgunblaðið - 25.02.2007, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Kláraðu málið hjá ráðgjöfum í næsta útibúi, í Þjó
NÚNA GETUR ÞÚ
GEFIÐ AFGANGINN
TIL GÓÐGERÐAMÁLA
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
/
8
4
0
0

mála upplýsingar um hann sem
taka til þeirra skilyrða sem sett
eru og er stundum krafist eftirlits,
þ.e. mats á árangri. Sigurður segir
nánast aldrei koma fyrir að
læknar sæki um og fái höfnun.
„Stundum þarf að spyrja frekari
spurninga og skýra ákveðin atriði
og þá er stöku sinnum hætt við
meðferðina, en við höfum ekki
skrifað höfnunarbréf. Málin eru
rædd og stundum komist að þeirri
niðurstöðu að meðferð sé ekki
heppileg og þá er hætt við. En
læknar vita hverjar kröfurnar eru
og sækja ekki um nema sjúklingur
uppfylli skilyrði sem sett eru.
Fyrirkomulagið helgast af eft-
irlitsákvæði í samningnum við
Tryggingastofnun; deild lyfjamála
þarf að geta sýnt fram á að þetta
eftirlit fari raunverulega fram.“
Öll lönd styðjast við einhverjar
aðferðir til þess að stýra aðgengi
að þessari meðferð, að sögn Sig-
urðar, þó að hvergi sé notað sama
fyrirkomulag og hér á landi.
„Þetta er einstakt að því leyti að
mörg þessara lyfja eru notuð utan
spítalans, en við erum lítil þjóð og
mér finnst þetta ekki óskyn-
samlegt fyrirkomulag. En það eru
svo sem ekki allir þeirrar skoð-
unar.“
– Nú?
„Það eru til sérfræðingar sem
finnst að verið sé að draga í efa
hæfni þeirra til að ávísa lyfjunum
en það er vitanlega fjarri öllu lagi.
Það efast enginn um að þessir sér-
fræðingar séu fullkomlega færir
um að meta hvenær eigi að beita
þessari meðferð. En það þarf að
fylgja samningnum og tryggja að
allir sitji við sama borð.“
Mjög flókin
hagfræðiúttekt
Ekki er tekinn inn í „gagnsemi/
arðsemismatið“, sem Sigurður
ræðir um, kostnaður við sjúkdóm-
inn ef hann nær sér á strik hjá
sjúklingum, en ljóst er að því
fylgir töluverður kostnaður fyrir
samfélagið ef sjúklingur verður
óvinnufær og er jafnvel lagður inn
á spítala.
„Nei, það er ekki tekið inn í
matið hverju þetta skilar í lífs-
gæðum fyrir sjúklinga. Nú er það
svo að mörg þessara lyfja hafa
vægari aukaverkanir en eldri lyf,
þannig að líftími þeirra er betri og
lengri. En ekkert af þessum lyfj-
um er læknandi meðferð. Þau
vernda liði, koma í veg fyrir bein-
skemmdir og minnka bólguferlið,
þannig að fólki, sem er illa haldið
af liðverkjum, líður betur. Það
skilar sér í að það getur stundað
vinnu og innlögnum fækkar, sem
vegur á móti kostnaði við þessa
dýru lyfjagjöf. En þetta væri mjög
flókin hagfræðiúttekt.“
Sigurður segir stofnanir erlend-
is hafa gert slíka hagfræðiúttekt
og það hafi stundum skilað öðrum
niðurstöðum en hér á landi. „Ég
nefni sem dæmi tvö krabbameins-
lyf sem við höfum heimilað hér, en
þeim var hafnað á Englandi og í
Skotlandi vegna þess að þau þóttu
ekki skila nógu miklu til að rétt-
læta kostnaðinn. Það var gífurleg
óánægja með þá ákvörðun.“
Í raun hafa öll líftæknilyf verið
leyfð hér á landi, að sögn Sig-
urðar, en þessi nýjustu eru í um-
sögn. „Það tekur tíma,“ segir
hann. „En ég get fullyrt að við er-
um ekki seinni hér en erlendis, og
ef eitthvað er þá erum við fyrri til.
Að vísu er það svo að stærri lönd
hafa oft aðgang fyrr í gegnum
klínískar rannsóknir, þ.e. áður en
lyfin eru skráð. En það er stefna
Landspítala – háskólasjúkrahúss
að við verðum einnig gjaldgeng í
slíkum rannsóknum. Til þess þarf
að bæta úr aðstöðu á spítalanum
og vonumst við til að það verði á
komandi misserum.“
VANDRATAÐ EINSTIGI
»Kostnaðurinn af þessum lyfjum, sem
ekki voru til fyrir áratug, var tæpir tveir
milljarðar árið 2006 en til samanburðar
má nefna að kostnaður við öll önnur lyf á
Landspítalanum í fyrra var rúmur milljarður.
U
m 3 þúsund manns á Íslandi
eru með iktsýki, sem er alvar-
legur gigtarsjúkdómur, og um
3 þúsund til viðbótar eru með aðra
alvarlega gigtarsjúkdóma, sem einn-
ig fylgja bólgur og liðskemmdir. Um
300 af þeim allra veikustu hafa próf-
að ný lyftæknilyf, sem kosta um 1 til
2 milljónir á ári á sjúkling. Þar af
hafa sumir þurft að hætta vegna
aukaverkana eða þess að meðferðin
bar ekki árangur.
Batahorfur voru vondar
„Ég byrjaði í gigtarlækningum
árið 1980 og þá voru allar gigtar-
deildir fullar af mjög bækluðu fólki,“
segir Helgi Jónsson, sérfræðingur á
gigtardeild Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss. „Það var með miklar lið-
skemmdir og gigtin hafði mikil áhrif
á daglegt líf þess og athafnir. Starfið
á deildinni fólst þá að miklu leyti í
því að láta sjúklingana bjarga sér að
einhverju leyti sjálfir heima með
hjálpartækjum, þjálfun, aðgerðum
og fleira. En það gekk misvel og
batahorfur hjá þeim sem greindust
með iktsýki voru oft vondar.“
Um svipað leyti komu lyf á mark-
aðinn, einkum Methotrexat sem
breyttu horfunum mjög mikið. „Ég
er svo lánsamur, þó að mér finnist ég
ekki gamall, að hafa upplifað tímana
tvenna. Þegar þetta gerðist var
hægt að ná stjórn á sjúkdómnum og
um leið urðu gífurlegar breytingar
varðandi horfur. Þó var enn til stað-
ar ákveðinn hópur sjúklinga sem
annaðhvort þoldi ekki lyfin eða svar-
aði þeim ekki nógu vel. Og sá hópur
var áfram með vondan sjúkdóm sem
leiddi til liðskemmda og bæklunar.“
Öflugustu lyf sem við eigum
Síðan gerist það að líftæknilyf
koma á markaðinn á síðari hluta tí-
unda áratugarins. „Þessi lyf hemja
bólguefni í líkamanum og kallast
TNF-alpha blokkerandi lyf og hafa
gjörbreytt lífi veikasta fólksins. Það
er engin spurning að þetta eru öfl-
ugustu lyf sem við eigum,“ segir
Helgi.
Þrjú gigtarlyf eru notuð hér á
landi úr þessum flokki, Remicade,
Enbrel og Humira. Og lyfin eru
óhemju dýr, kosta eina til tvær millj-
ónir á ári fyrir hvern sjúkling. „Um
allan heim standa menn frammi fyr-
ir þessum sömu spurningum um
kostnað,“ segir Helgi.
„Þetta er náttúrlega óhemju
kostnaður. Við höfum leyst þetta á
sama hátt og hinar Norðurlanda-
þjóðirnar. Við höfum ströng skil-
merki um að mjög veikt fólk, sem
ekki svarar öðrum lyfjum, fái þessi
nýju lyf. Og sérfræðingar sækja um
leyfi til deildar lyfjamála á Landspít-
ala – háskólasjúkrahúsi, þar sem
notaðar eru svipaðar viðmið-
unarreglur og annars staðar á Norð-
urlöndum.“
Mikil ásókn í lyfin
Það þarf nákvæmt eftirlit og tals-
vert umstang í kringum þessa með-
ferð, en reynslan hefur verið afar
góð,“ segir Helgi. „Við upplifum
mikla ásókn í þessa meðferð, enda
erum við með fræðslufundi og sam-
tök á borð við Gigtarfélag Íslands.
Og margir spyrja: „Af hverju fæ ég
ekki þessi lyf eins og næsti maður.“
En við höfum reynt að hafa ákveðna
stjórn á þessu með því að styðja okk-
ur við þær viðmiðunarreglur að ein-
ungis veikasta fólkið fái lyfin. En
þetta er dæmi um hluti í heilbrigð-
iskerfinu þar sem maður verður að
finna einhvers konar málamiðlun
milli kostnaðar og bestu mögulegu
meðferðar. Það er ekki flóknara en
það.“
Forsendur fyrir umsókn til deild-
ar lyfjamála er að sjúklingurinn
svari öðrum lyfjum ekki nógu vel.
„Sem betur fer eru horfur flestra
sjúklinga góðar með venjulegu lyfj-
unum,“ segir Helgi. „Til þess að við
setjum sjúkling á þessi nýju lyf þarf
hann að vera í verulegri hættu á að
lenda í frekari bæklun og horfurnar
að vera vondar. Síðan hefur það sýnt
sig að lyfin verka vel á ýmsa aðra
gigtar- og ónæmissjúkdóma, meðal
annars hryggikt og þarmabólgu-
sjúkdóm, og þar er notkunin líka að
aukast. Þar er fylgt svipuðum við-
miðunarreglum, að þeir sem fái lyfin
séu veikasta fólkið þar sem horfur
eru ekki góðar án öflugri lyfja.“
Hættara við sýkingum
Helgi segir að eins og öll lyf hafi
nýju lyfin aukaverkanir, en með
góðu eftirliti hafi þau reynst býsna
örugg. Þó sé mikilvægt að hafa í
huga að enn vanti upp á langtíma-
reynslu, þar sem lyfin hafi komið á
markað upp úr 1995, og enn gætu
aukaverkanir átt eftir að koma fram.
„En alvarlegasta aukaverkunin sem
við höfum fengið staðfesta er að
sjúklingum er hættara við sýkingum
vegna þessarar ónæmisbælandi
meðferðar. En fyrir veikasta fólkið
með gigtarsjúkdóma er þetta bylt-
ing. Það er ekki hægt að segja annað
GJÖRBYLTING FYRIR VEIKASTA FÓLKIÐ
VIÐKVÆMT JAFNVÆGI ÖRT VAXANDI LYFJAKOSTNAÐAR OG LÍFSGÆÐA SJÚKLINGA