Náttúrufræðingurinn - 2008, Qupperneq 13

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
13. mynd. Mynd frd Aqua-gervitunglinu, kl. 14:35 23. júní 2007, þegar eldur logaði í mosaþembu d Miðdalsheiði. Brunasvæðið er
merkt með rauðum punkti. Reykur greinist ekkifrd eldunum. Mikið sandrok var þennan dag ístífri norðanátt, eins og sést greinilega
m.a. á sandfokinu frá Hagavatni sunnan Langjökuls og suðurströnd landsins. Einnig er eftirtektarvert að svæðið á Mýrum sem brann
2006 sker sig ekki lengur úr landinu íkring. - Image from the Aqua satellite taken at 14:35 on June 23, 2007. Birt með leyfi / Image
courtesy ofMODIS Rapid Response Project at NASA/GSFC.)
síður einhver stærsti skráði eldur
í nágrenni Reykjavíkur í seinni tíð.
Þessi eldur greindist á mynd frá
Aqua-gervitunglinu kl. 14:35 (13.
mynd).
Veðuraðstæður voru mjög svip-
aðar og árið áður þegar sinueldar
brunnu á Mýrum. Ekki hafði rignt
hátt í tvær vikur og norðaustanvind-
ur, 10-15 m/s, var þegar eldurinn
kom upp. Hins vegar náði hann
aðeins að breiðast út undan vindi
um 150 m á klukkustund, saman-
borið við um 3.200 m á klukkustund
við upphaf eldanna á Mýrum.
Eldurinn á Miðdalsheiði var því
viðráðanlegri en talsverðar slökkvi-
liðsaðgerðir þurfti engu að síður til
að stöðva hann. Talið er að eldurinn
hafi kviknað upp úr kl. 13 en hann
hafði verið slökktur um kl. 21. Hann
brenndi mjóa tungu til suðvesturs.
Mesta lengd hennar frá upptökum
var 760 m en mesta breidd 190 m.
Mosaþemban sem brann fór illa en
í henni er strjálingur af lyngi, stinna-
stör og grösum.
Þessir eldar á Miðdalsheiði og
Mýrum sýna að eldur í mosa breið-
ist ekki út með sama hraða og eldur
í sinu. Það stafar líklega af því að
mosaþemba er að jafnaði þéttari í
sér og jarðlægari en sinulubbi. Það
loftar verr um hana og súrefni á
ekki jafngreiða leið að eldsmatnum.
Þá er mosinn orkuminni og ekki
jafneldfimur og sina eða kvistur.
Þótt mosaþemba geti verið þykk er
það aðeins efsta yfirborðslagið sem
skraufþornar í langvarandi þurrk-
um en mosinn heldur lengur raka í
sér þegar kemur niður í þembuna
og brennur síður.
NIÐURLAG
Sinueldarnir á Mýrum í lok mars
2006 eru þeir mestu sem vitað er
um með vissu hér á landi fyrr og
síðar. Mosaeldurinn á Miðdalsheiði
sumarið 2007 var lítill í samanburði
en er engu að síður einhver mesti
gróðureldur í nágrenni Reykjavíkur
á seinni árum. Báðir þessir eldar eru
taldir hafa kviknað fyrir slysni af
mannavöldum.
Eldarnir sem geisuðu á Grikk-
landi í ágúst 2007 (3. mynd) eru
hins vegar taldir hafa verið kveiktir
viljandi. Erfitt getur því verið að
spá nákvæmlega fyrir um upptök
slíkra elda, en með því að fylgjast
með veðurfari og ástandi og gerð
gróðurs er hægt að meta hættuna á
að eldar kvikni, breiðist út og valdi
tjóni.
Með aukinni skógrækt, vaxandi
sumarhúsabyggð, minnkandi beit
og hlýnandi veðurfari eykst elds-
matur í gróðri og hætta á gróður-
eldum á íslandi. Því er lxklegt að
tíðni elda aukist á næstu áratugum
fari fram sem horfir. í Bandaríkjum
N-Ameríku, sérstaklega á vestur-
ströndinni, hefur eldatímabilið
lengst, það byrjar fyrr og er ákafara
en áður, og telja menn að því valdi
hlýnandi loftslag á jörðinni.23
Fjarkönnunargögn eru mjög
gagnleg þegar meta þarf útbreiðslu,
stærð og ákafa gróðurelda, sem og
ýmissa annarra náttúruhamfara á
jörðinni, og hafa þau fyrir löngu
sannað gildi sitt. í Mýraeldunum
voru slrk gögn notuð í fyrsta sinn
hér á landi til að meta útbreiðslu og
ákafa sinuelda.
SUMMARY
The progress of the 2006 wetland
fires at Myrar, SW Iceland
The area affected by Iceland's largest
recorded wildfire, estimated from flagged
fire pixels from MODIS sensors onboard
TERRA and AQUA satellites, was about
73 km2, which agrees well with ground
observations. Data indicates that the
radiative power of the fire reached 180
MW in the begimúng. The spatial and
temporal pattem observed from space is
consistent witli ground observations.
93