Náttúrufræðingurinn - 2008, Side 42

Náttúrufræðingurinn
2. mynd. Skuggamyndir íVíðgelmi. „Hellirinn er friðhelgur", segir Matthías Þórðarson þjóðminjavörður.23 „Vegna þeirra fornu mann-
virkja sem frá er sagt í Víðgelmi, verður hann settur á fornleifaskrá ogfriðaður allur lögum samkvæmt", heldur Matthías áfram, „má hér
ekki hagga neitt við neinum mannaverkum, en vonandi að þeir, sem ganga kunna um hellinn, geri sérfar um að hagga ekki heldur við
hinum einkennilegu verkum náttúrunnar, t.d. ísstrýtum, steinstrýtum og steinteinum." Hugmyndir Matthíasar umfriðun gengu ekki eftir.
Tilmæli hans urn umgengni voru ekki virt. Ljósm./Photo: Árni B. Stefánsson.
jafnvel kemur fyrir að þær verði
skemmdarvörgum að bráð.17-20
Orðið „ósnortinn" tekur til þess sem
er ósnortið af okkur mönnum.
Mörgum reynist erfitt að skilja það
á eigin skinni.
Dropstráin (1. mynd), viðkvæm-
ustu minjar íslenskrar náttúru, eru
fyrst til að láta á sjá. Það má vart
anda á þau. Við minnstu snertingu
detta þau, brotna í smátt, myljast
jafnvel við fallið, eða undir fótum
fólks. Verða nánast strax að sand-
mulningi, svo fínum að vart eða
ekki sést að þau hafi nokkurn tíma
verið. Dropsteinarnir fara næst, fólk
rekst í þá, eða brýtur viljandi. Tekur
síðan brot og svo annað. Iðulega er
erfitt að finna brotstaði og steinarnir
virðast hreinlega gufa upp.
Vissulega er erfitt að sætta sig
við að þessi er raunin, en viðvar-
andi skemmdir eru staðreynd sem
við hvorki getum né megum loka
augunum fyrir.10'15'16’21'22 Viðkvæm-
ar myndanir hraunhellanna eru
ævafornar og stórmerkilegar. Þær
eru mikilvægur hluti náttúruarf-
leifðar okkar og þótt þær séu jarð-
fræðilega tiltölulega einsleitar,
verður fagurfræðilegt gildi þeirra
seint ofmetið.23-25 Aðdráttarafl hella,
sem er sérkennileg blanda tilfinn-
inga, m.a. spennu, forvitni og könn-
unarþrár, byggist ekki síst á þessum
sérstæðu, fögru og skoðunar-
verðu myndunum. Varðveislugildi
þeirra er þess eðlis að þær ættu að
hafa lagalega stöðu fornminja.23'26-28
3. mynd. í Víðgelmi haustið 1991. Nánast hver einasti dropsteinn íhellinum hefur verið
brotinn og flestir fjarlægðir. Dropstrá hellisins hafa stórlega látið á sjá, þau lengstu öll
löngu horfm. Ljósm./Photo: Árni B. Stefánsson.