Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 154

ir bragðið því notkun heita vatnsins
býður ekki aðeins upp á ódýra húshitun
heldur líka heilnæmara umhverfi. Um
hitaveitur annars staðar á landinu má
segja hið sama. Þau umhverfisáhrif sem
einkenna nýtingu jarðhita á höfuðborg-
arsvæðinu eru fyrst og fremst breytingar
á náttúrulegum hverum og laugum. Við
upphaf nýtingar jarðhitans í Mosfells-
sveit voru þar heitar laugar sem hurfu
nteð árunum. Vatnstakan úr jarðhita-
svæðinu hefur rneð tíð og tíma lækkað
grunnvatnsborðið svo mikið að nátt-
úrulegur jarðhiti nær ekki lengur til
yfirborðsins. Svipaða sögu er að segja af
Þvottalaugunum í Reykjavík þar sem
heita vatnið er horfið vegna mikillar
vatnstöku úr svæðinu. Annars staðar af
landinu er dæmi þess að náttúrulegur
jarðhiti hafi hjaðnað eða horfið, en
hvergi svo mjög sem á höfuðborgar-
svæðinu. Þess má geta að vatnstakan í
Mosfellssveit er talin vera meira en tífalt
það vatnsmagn sem streymdi úr nátt-
úrulegum hverum og laugum á svæðinu
áður en boranir hófust.
Fróðlegt er að líta til landsbyggðar-
innar þegar fjallað er um þau áhrif sem
nýting lághita hefur haft á umhverfið.
Víða um land hafa risið skólastaðir og
byggðakjarnar þar sem náttúrulegan
jarðhita er að finna. Nýting lághita hef-
ur því haft veruleg áhrif á byggðaþróun
margra sveitahéraða.
Við nýtingu heitra linda, lauga og
hvera á lághitasvæðum víðs vegar um
landið skortir oft á góða umgengni.
Ólgandi hverir og laugar virðast oft á
tíðum vekja þá ónáttúru í fólki að kasta
grjóti og drasli í vatnið. Samfara nýt-
ingu náttúrulegs jarðhita og við boranir
verður garnan jarðrask sem allt of
sjaldan er lagfært. Algengt er að sjá ónýt
1. mynd. Sjón sem þessi er algeng á lág-
hitasvæðum landsins bæði sögufrægum sem
öðrum.
rör og annan búnað skilinn eftir við
jarðhitastaði og borholur. Slíkt spillir
umhverfinu að ástæðulausu. Á undan-
förnum árum hefur verið borað á
nokkrum lághitasvæðum þar sem nátt-
úrulegur jarðhiti hefur verið notaður
um árabil. í mörgum tilvikum er nú
hætt að nota þessa hveri og laugar en
borholur komnar í staðinn. Við slíkar
aðstæður ætti skilyrðislaust að koma
náttúrulega jarðhitanum í fyrra horf og
fjarlægja öll mannvirki og búnað sem
ekki er lengur þörf fyrir.
Ekki er úr vegi að ræða um nokkur
óvænt en jákvæð áhrif nýtingar lághita.
Vegna þess að lághitavatn á íslandi er
líkt ferskvatni að efnainnihaldi má nota
það beint í krana, enda er almennt gerð
296